شاید برای مردم کشورما که مشکلات متعددی با اینترنت دارند، 5G به معنای یک اینترنت پرسرعت با پایداری بالا باشد اما واقعیت آن است که فناروی 5G بسیار گسترده‌تر از اتصال مردم به شبکه جهانی اینترنت است و می‌تواند در تمام سطوح زندگی شهروندان رخنه کند.
همانطور که گفتیم، 5G می‌تواند زندگی ما را دگرگون کند اما واقعا این فناوری در زندگی حقیقی مردم چه تاثیراتی می‌گذارد؟ تاکنون بارها در خصوص مزیت‌های 5G صحبت شده است، اما استفاده از فناوری 5G در یوزرکیس‌های واقعی و اجرایی در کشور و دیگر نقاط جهان، از جمله مواردی است که در سال‌های اخیر کمتر به آن پرداخته شده است.
نسل پنجم ارتباطات با بهره‌وری از مزیت‌های برجسته خود مانند طول موج کوتاه و پهنای باند، بر روی سرعت و کیفیت ارتباطات تاثیرات قابل توجهی می‌گذارد که باعث شده در نمونه‌های پایلوت و اجرایی در کشور مورد استفاده قرار گیرد.
شاید بتوان مهم‌ترین تاثیر 5G را در صنایع و کسب‌و‌کارها دانست که با استفاده از امکانات ارتباطی می‌تواند باعث رشد و پیشرفت خود کسب و کار شود.
همچنین کشورهای پیشرفته با سرمایه‌گذاری انبوه بر روی 5G توانسته‌اند در مسیر مقابله با بحران‌ها و استفاده از ظرفیت‌های این فناوری برای قدرتمندتر کردن صنعت خود پیش بروند. نمونه‌های عملی در خصوص استفاده از فناوری 5G در جهان بسیار است و می‌توانیم به چند نمونه از آن‌ها اشاره کنیم:
کشور کره جنوبی در اوج بحران کرونا با استفاده از فناوری 5G توانست بسیاری از مسافرین وارد شده به کشور خود را که دارای علائم کرونا بودند، به سرعت تشخیص داده و قرنطینه کند.
در فرودگاه اینچئون کره جنوبی یک سیستم پایش مسافرین بر پایه 5G و با کمک هوش مصنوعی برقرار شد تا افراد دارای علائم کرونا و همچنین افراد بدون ماسک در سطح فرودگاه تشخیص داده شوند. کیوسک‌های دیجیتال، مراکز پایش ویدیویی و ربات‌های ضد عفونی کننده همگی بخشی از این سیستم یکپارچه بزرگ در فرودگاه بین‌المللی اینچئون بودند که با استفاده از هوش مصنوعی افراد دارای علائم را تشخیص می‌دادند. اما موفقیت این سامانه یکپارچه بدون بهره‌برداری از شبکه پرسرعت 5G غیرممکن بود.
هنگامی که فاجعه رخ می‌دهد، خواه زلزله، آتش سوزی یا طوفان باشد، ارزیابی وضعیت و رساندن سریع اولین امدادگران به صحنه بسیار مهم است. اما گاها انسان‌ها در شرایطی گیر افتاده‌اند که امدادرسانی به آن‌ها بسیار دشوار یا بسیار خطرناک است، در بسیاری از بحران‌ها تعداد زیادی از انسان‌ها در حین عملیات امدادرسانی جان خود را از دست می‌دهند و عمده این اتفاق به دلیل عدم امکان بررسی دقیق صحنه و شرایط توسط تیم امدادرسان است.
در این شرایط ربات‌ها با اتصال به فناوری 5G می‌توانند کمک کننده باشند. یک تیم تحقیقاتی در دانشگاه ماساچوست با ساخت ربات انسان نما مینیاتوری، توانست این چالش را حل کند. این ربات را می‌توان از مسافت‌های دور مدیریت کرد، همچنین تمام حرکات آن مانند راه‌رفتن، دویدن و بالارفتن قابل مدیریت است. چشم‌های ربات، داده‌های ویدیویی را برای اپراتور انسانی ارسال می‌کند که می‌تواند در مدیریت ربات و بررسی شرایط کمک کننده باشد.
در این شرایط نرخ ارتباطات بسیار اهمیت دارد، ریزش ساختمان، موانع خطرناک و آتش‌سوزی شرایط را دشوار می‌کنند و ربات باید به سرعت در محیط‌های اینچنینی واکنش نشان دهد. اینجاست که سرعت بالای 5G، تاخیر کم و پهنای باند زیاد بسیار مهم است و به اپراتورهای انسانی کمک می‌کند تا فورا آنچه را که ربات می‌بیند، ببینند و دستورات لازم را ارسال کنند.
یکی از مهم‌ترین کاربردهای فناوری 5G در بحث افزایش بهره‌وری در کشاورزی و مدیریت منابع است. شرکت مشهور جاندیر از اولین برندهایی است که 5G را به‌صورت عملی به حوزه کشاورزی وارد کرده و با تولید تراکتورهای خودران، به دنبال ایجاد تحول در این صنعت است. تراکتورهای این شرکت به صورت خودران می‌توانند از پس یک مزرعه بر بیایند، سیستم ردیابی هوشمند مسیر و دوربین‌های ۳۶۰ درجه بر روی این تراکتورها کمک می‌کند تا این وسیله به خوبی از موقعیت جغرافیایی و موانع اطراف خود آگاه باشد. نکته جالب آن است که کل قابلیت‌های این تراکتور با یک اپلیکیشن توسط کشاورز مدیریت می‌شود. در این خصوص نیز بدون ظرفیت‌های شبکه 5G عملی شدن چنین محصولی ناممکن بود.
اگر به فرودگاه هانس کریستین اندرسون دانمارک برید شاید با رباتی چهارپا در منطقه باند فرودگاه مواجه شوید که در حال گشت‌زنی است. این ربات با اتصال به شبکه 5G اریکسون در محوطه فرودگاه‌ها به گشت‌زنی و عیب‌یابی می‌پردازد. البته پیش از استفاده از 5G هم از ربات اسپات استفاده می‌شد اما سرعت بالا، پهنای باند بالا و تاخیر بسیار کم 5G، بستری ایمن برای ارسال حجم عظیمی از داده‌ها از ربات در سراسر شبکه و در زمان واقعی در فواصل زیاد فراهم می‌کند که کارایی این ربات را نسبت به قبل چندین برابر کرده است.
اما نمونه این گونه فناوری‌ها تنها در کشورهای خارجی نیست، در کشورمان اپراتورهای تلفن همراه به ویژه همراه اول اقدامات بسیار موثری در بهره‌برداری از فناوری 5G داشته و تاکنون چندین پروژه عملی در این زمینه را اجرا و به سرانجام رسانده است.
توجه همراه اول به ظرفیت‌های فناوری 5G و سرمایه‌گذاری بر روی پروژه‌های عملی این حوزه از چندین سال پیش آغاز شده است. در تیر ماه سال ۱۳۹۶ همراه اول و نوکیا برای شناخت، توسعه و پیاده‌سازی نسل پنجم تلفن همراه، تفاهم‌نامه همکاری امضا کردند. در این همکاری، همراه اول به عنوان بزرگ‌ترین اپراتور کشور و نوکیا به عنوان وندور اول LTE در جهان، توافق کردند طی مدت تفاهم‌نامه، مسیر 5G در ایران را با هم جلو ببرند.
در ادامه می‌توان به تفاهم‌نامه همکاری بین همراه اول، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و پارک علم‌وفناوری دانشگاه تهران اشاره کرد.
این تفاهم‌نامه در بهمن ۱۳۹۹ در راستای راه‌اندازی آزمایشگاه نوآوری باز و با هدف کمک به شکل‌گیری و ارتقاء زیست‌بوم 5G و اینترنت اشیاء کشور در حوزه تجهیزات و کاربست‌ها و خدمات در این آزمایشگاه امضاء شد.
از جمله اهداف این تفاهم‌نامه، فراهم کردن امکانات آزمایشگاهی جهت کمک به شکل‌گیری و بلوغ اکوسیستم 5G و سرویس‌های اینترنت اشیاء، استفاده حداکثری از پتانسیل‌های حوزه نسل پنجم در کشور، کاهش هزینه‌ها و زمان جهت توسعه و تست تجهیزات و راهکارهای 5G، ارائه خدمات آزمایشگاهی به شرکت‌های فعال در حوزه‌های مرتبط، حمایت از تشکیل هسته‌های پژوهشی کاربردی، فراهم‌سازی محیط تعامل بازیگران حوزه 5G و اینترنت اشیاء و همچنین بالا بردن آگاهی و پوشش خلا علمی و فنی فعالان این حوزه است.
حضور همراه اول در نمایشگاه تلکام با محوریت 5G و همچنین حمایت از کنفرانس بین‌المللی سیستم‌های نوین مخابرات بی‌سیم (5G) از دیگر اقدامات حمایتی همراه اول در زمینه 5G بود. اما همراه اول در زمینه اجرای پروژه‌های عملی و تولید محصولات برپایه فناوری 5G هم دست پری دارد و اقدامات موثری در سال‌های اخیر انجام داده که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد:
خودرو متصل به وسیله نقلیه‌ای گفته می‌شود که با کمک اتصال به اینترنت و مجهز شدن به ده‌ها سنسور و دوربین، اطلاعات مختلف مربوط به خودرو، جاده، دیگر وسایل نقلیه و حتی عابران پیاده را جمع‌آوری و به مرکز داده می‌فرستد.
با توجه به داده‌هایی که توسط خودروهای متصل دریافت می‌شود، کنترل ترافیک، محاسبه ظرفیت معابر و پارکینگ‌ها، عیب‌یابی قطعات، بهبود کمک‌های اورژانسی و جاده‌ای و حتی اجرای برنامه‌های کاربردی و سرگرمی از جمله مهم‌ترین اهداف توسعه خودروهای متصل هستند.
همراه اول بیشترین پوشش شبکه‌ای را نسبت به سایر اپراتورهای کشور دارد و با سرمایه‌گذاری در فناوری 5G می‌تواند با ارائه سیمکارت‌هایی با کاربرد اینترنت اشیاء، پوشش حداکثری برای اتصال به خودروهای هوشمند متصل را برقرار کند.
از این رو همراه اول با تکیه بر توان داخلی و استفاده از زیرساخت‌های خود، به بازیگر اصلی این پروژه تبدیل شده و به دنبال توانمندسازی زیست بوم کسب‌و‌کارهای حوزه حمل و نقل هوشمند است. لازم به ذکر است که همراه اول سرمایه‌گذاری گسترده‌ای بر روی طراحی و پیاده‌سازی پلتفرم جامع اینترنت اشیاء انجام داده که البته در پروژه خودرو متصل با همراهی سایپا و ایران‌خودرو نیز به کار گرفته می‌شود.
با توجه به اهمیت ساخت و توسعه خودروهای متصل توسط اینترنت اشیاء و در ادامه فراهم آوردن ایجاد شهر هوشمند، همراه اول به عنوان بازیگر اصلی در این حوزه، اقدامات اساسی و پایه‌ای برای ایجاد زیرساخت‌های تولید و بهره‌وری از خودروهای متصل را با همکاری با بزرگ‌ترین شرکت‌های خودروسازی کشور فراهم آورده است.
نقش همراه اول در این پروژه تامین زیرساخت‌های ارتباطی، ذخیره سازی و تحلیل داده‌های پروژه خودرو متصل، تحقق اهداف مهم ذکر شده و همچنین کاهش تصادفات و حجم ترافیکی است که با ایجاد زمینه توسعه خدمات دیجیتال مبتنی بر تحلیل داده طی همکاری مشترک با سایپا فراهم خواهد آمد.
همراه اول برای اولین بار در سال ۹۷ از یوزکیس 5G جراحی از راه دور در کشور رونمایی کرد. اما اولین استفاده از این یوزکیس مربوط به تیرماه ۱۴۰۰ بود که ربات جراحی از راه دور به صورت واقعی بر روی حیوان مورد آزمایش قرار گرفت.
طراحی این ربات در سال ۱۳۹۷ توسط همراه اول و دانشگاه تربیت مدرس آغاز شد، این ربات سینا نام دارد و نمونه مشابه ربات داوینچی در آمریکاست. این جراحی با فاصله ۷ کیلومتری میان پزشک و حیوان انجام شد و همراه اول برای این جراحی پهنای باند ۵ گیگابیت برثانیه را در نظر گرفته بود.
لازم به ذکر است که در اسفند سال ۱۴۰۰ طی ششمین جشنواره نوآوری برتر ایرانی، از همراه اول به عنوان متولی توسعه راهکار و سامانه جراحی رباتیک بر بستر تکنولوژی نسل 5 تلفن همراه با اهدای لوح و تندیس تقدیر شد.
همراه اول برای بهره‌برداری هر چه بهتر از نسل پنجم ارتباطات، فعالیت‌های مستمری در زمینه ساخت و توسعه زیرساخت‌های لازم دارد. به عنوان مثال می‌توان به طراحی و پیاده‌سازی پلتفرم همگام‌سازی سرویس بصورت End to End برای شبکه 5G اشاره کرد. این پلتفرم به جهت مدیریت یکپارچه شبکه و همگام‌سازی سرویس‌های متصل به آن ایجاد شده است.
افزایش تعداد دستگاه‌های فیزیکی و مجازی متصل به شبکه مانند گجت‌های پوشیدنی، ابزارهای پزشکی از راه دور، واقعیت مجازی/افزوده، ارتباطات ماشین به ماشین، اینترنت اشیا و خودروهای خودران، منجر به افزایش بار کاری شبکه و تاخیر بسیار پایین در ارسال داده‌ها شده است.
به این ترتیب یکی از الزامات مهم برای ایجاد سرویس‌های مبتنی بر تکنولوژی‌های نوین، پیاده‌سازی یک پلتفرم انتها–به–انتهای مدیریت و همگام‌سازی سرویس است که بر اساس یک دید جامع نسبت به کل دامنه‌های شبکه اعم از حوزه فناوری اطلاعات و مخابرات، بتواند زیرساخت لازم برای تحقق نیازمندی‌های یک سرویس را فراهم آورد.
در حوزه مخابرات بسیاری از شرکت‌های برجسته مانند هواوی، اریکسون و نوکیا در حال کار و توسعه این پلتفرم هستند. از این رو، در مخابرات ایران نیز با ظهور 5G نیاز به وجود چنین سامانه‌ای احساس شده است و در مرکز تحقیق و توسعه همراه اول، پروژه‌ای مبتنی بر راه‌اندازی پلتفرم انتها-به-انتهای مدیریت و همگام سازی سرویس تعریف شده است و این مرکز با کمک دانشگاه صنعتی شریف در حال حاضر در حال اجرای این پروژه به صورت پایلوت است.
واقعیت آن است که تمام کشورهای دنیا به سمت فناوری 5G پیش می‌روند و با تمام سرمایه خود در تلاش هستند هر چه بیشتر از ظرفیت‌های این فناوری بهره‌مند شوند. اخبار مختلفی در مورد حمایت دولت کشورهای پیشرفته از توسعه فناوری 5G به گوش رسیده که نشان دهنده اهمیت این فناوری برای دولت‌هاست.
به عنوان مثال دولت آلمان با وجود تحریم آمریکا علیه هواوی اعلام کرد که در مسیر فراهم آوردن ظرفیت‌های لارم در مسیر توسعه و پیشرفت 5G در این کشور، همراه هواوی خواهد بود.
همچنین اهمیت توسعه 5G در آمریکا به مقداری بالا بود که در رقابت با چین، بودجه ۹ میلیارد دلاری برای پوشش تمام مناطق شهری و روستایی آمریکا به 5G توسط دولت این کشور پیش‌بینی شد.
پیش از آنکه شبکه 5G به ایران بیاید، دولت انگلستان در تلاش بود تا شبکه ریلی این کشور نیز به 5G مجهز شود و دولت چین هم که یکی از پرچمداران 5G در دنیا محسوب می‌شود از تخصیص بودجه‌های مالی و تمام امکانات لازم برای توسعه 5G در کشورش دریغ نکرد.
توسعه اینترنت 5G در ایران با موانع مختلفی رو به رو است که از بین رفتن آن‌ها نیازمند نگاه ویژه حاکمیتی و رگولاتور است.
مانع اول را می‌توان تخصیص فرکانس ۳۵۰۰ دانست! داستان اختلاف بر سر فرکانس‌های تخصیص داده شده مربوط به امروز یا دیروز نیست؛ چند سالی می‌شود که اپراتورها بر سر فرکانس‌های دریافتی و عدالت در تقسیم فرکانس، به مشکل برخورده‌اند. دعوای اصلی به صدا و سیما باز می‌گردد که فرکانس‌های مورد نیاز اپراتورهای تلفن همراه را واگذار نمی‌کند و به نوعی دسترسی اپراتورها به باندهای فرکانسی مختلف را مختل کرده است.
از طرفی ملاحظات بسیاری برای ارائه فرکانس اینترنت همراه به ویژه برای اینترنت 5G وجود دارد که موجب شده تا این اتفاق کند پیش رود. اما به هر شکل رگولاتوری برنامه دارد تا فرکانس ۳۵۰۰ را با مزایده در اختیار اپراتورها قرار دهد که در این راه، همراه اول مخالفت جدی خود را اعلام کرده و این کار را موجب تضعیف اپراتورها می‌داند.