پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : با نزدیک‌شدن به سال نو، فصل خانه‌تکانی نیز شروع می‌شود. آیین و سنتی قدیمی که در خانه هر ایرانی آن را شاهد هستیم.
اقدامی که به ایجاد همدلی بیشتر در بین اعضای خانواده و به‌خصوص تقویت حس مسئولیت‌پذیری در فرزندان خانه منجر می‌شود. کودکانی که حس بزرگ‌شدن و مسئولیت‌داشتن، باعث این می‌شود که نسبت به این موضوع ترغیب شوند. پرورش و نهادینه‌کردن حس مسئولیت‌پذیری در این ایام در بین کودکان، راهکار مناسبی برای تغییر سبک زندگی آنان است.
زمانی که کودک خودش در نظافت خانه نقشی داشته و در این خصوص تلاش کرده باشد، این‌طور قدر تلاشی را که برای تمیزکردن خانه انجام شده‌است، می‌داند. افزایش و تقویت حس مسئولیت‌پذیری باید از سنین پایین و در خردسالی آغاز شود تا در آینده و بزرگسالی فرزندی مسئولیت‌پذیر تحویل جامعه داده شود. اقدامی که در روزهای آخر سال، شاید فرصت مناسبی باشد.
یکی دیگر از نکات مثبت خانه‌تکانی‌های عید نوروز به صورت جمعی، افزایش حس همدلی و همراهی اعضای خانواده با یکدیگر است. خانواده‌ها می‌توانند تمیزکاری خانه را به یک سرگرمی و اقدامی شاد برای کودکان تبدیل کنند تا علاوه بر بهبود حس مشارکت و مسئولیت‌پذیری و نظم و انضباط، کودک یاد بگیرد که خانه متعلق به همه اعضای خانواده است و خودش باید مسئولیت اتاق و وسایلش را به‌عهده بگیرد.
کودکان نیاز دارند تا ارزش کار کردن را بدانند. وقتی آنان انجام دادن کارهای خانه را بیاموزند در واقع اصول مهارت‌های زندگی مستقلانه را یاد می‌گیرند. از سوی دیگر مسئولیت‌پذیری کودکان، اعتماد به‌نفس و عزت‌نفس آنها را تقویت می‌کند و کار کردن به ایجاد روحیه تعاون و کار گروهی در آنها منجر می‌شود.
مسئولیت‌پذیری توأم با حس مفید بودن
خانواده‌ها باید کودکان را از سنین پایین، در انجام وظایف خود یاری کنند، چرا که مهم‌ترین مساله در مسئولیت‌پذیری کودکان افزایش حس مفید بودن در آنهاست تا بتوانند در جامعه اعتماد به‌نفس مثبت و زیادی برای انجام وظایف خود داشته باشند. دکتر علی‌اصغر اصغرنژاد، متخصص روان‌شناسی در این خصوص می‌گوید: «از زمانی که کودک بتواند کارهای خود را انجام دهد، می‌توان از او در انجام برخی از کارهای خانه انتظار داشت.
کارهایی که باید توسط والدین مورد حمایت و تشویق قرار گیرد تا کودک متوجه این موضوع شود که این بعد از شخصیتش نیز به چشم می‌آید و از نظر آنان مورد تأیید است. اگر پدر و مادر افراد کنترلگری باشند و به جای کودک کارهایی را انجام دهند یا تصمیماتی بگیرند به بروز مشکلات عدیده‌ای منجر می‌شود. کودکان باید کارهای‌شان را حتی با آزمون و خطا و به‌تنهایی انجام دهند.» وی همچنین می‌افزاید: «والدین باید اجازه برخی کارها ازجمله پوشیدن لباس را به کودکان بدهند. کودک باید مسئولیت رفتار و اخلاق خود را مخصوصا در محیط‌های مختلفی همچون مدرسه بپذیرد. کودک باید به این موضوع توجه کند که موفقیت یا حتی شکستش در گرو عملکرد خودش است.»
تک‌فرزندی و عدم مسئولیت‌پذیری
کودکان نیاز دارند بدانند که کار منزل بخشی از زندگی است. البته در ایام خانه‌تکانی نباید بیشتر از ظرفیت کودکان مسئولیت یا کار به آنها محول کرد. به‌هرحال آموزش مسئولیت‌پذیری به کودکان نیز یکی از اصلی‌ترین وظایف هر پدر و مادری است؛ چراکه برای داشتن یک فرزند متعهد و قوی باید آموزش درس‌های زندگی به کودک از سنین خردسالی آغاز شود.
البته معضل تک‌فرزندی در بی‌مسئولیتی برخی کودکان مخصوصا در همین خانه‌تکانی‌های نزدیک سال جدید، بی‌تأثیر نیست؛ تک‌فرزندانی که با حساسیت‌ها و نگرانی‌های شدید والدین مواجهند و پدر و مادرهای‌شان خیلی اجازه و فرصت تجربه و انجام کارهای جدید و سپردن برخی مسئولیت‌ها را به آنان نمی‌دهند. موضوعی که اصغرنژاد هم با آن موافق است و توضیح می‌دهد: «در گذشته کودکان در خانه مشارکت‌های مختلفی همچون خرید نان، نفت، مراقبت از دیگر فرزندان و... را انجام می‌دادند و در نتیجه تعاملات‌شان بیشتر می‌شد.
در حال حاضر با توجه به کاهش تعداد فرزندان و پدیده تک‌فرزندی، نگرش والدین در خصوص مسئولیت‌پذیری تغییر کرده و آنان بر این باورند که اگر کودکان کاری را انجام دهند، ممکن است مشکلی برای آنان رخ دهد. در صورتی که بسیار هم برای آنها کمک‌کننده است.» امروزه براساس برخی اصول تربیتی، عدم تعهد در انجام برخی وظایف در بین تک‌فرزندان یکی از مهم‌ترین آسیب‌های تربیت به‌شمار می‌رود که باید مورد توجه قرار گیرد.
پرورش بذر مسئولیت‌پذیری از کودکی
والدین می‌توانند با توجه به سن و عملکرد کودک، کم‌کم مسئولیت‌های او را در خانه افزایش دهند. مسئولیت‌سپاری در کودکان علاوه بر افزایش توانمندی‌شان باعث افزایش اعتمادبه‌نفس در آنان می‌شود. باید کودک‌مان را به‌دلیل مسئولیتی که به او واگذار کردیم، تشویق کلامی کنیم و نشان دهیم حواس‌مان به او هست اما طبق گفته این روان‌شناس، کودکان در یک خانه تفاوت‌های فردی مختلفی با یکدیگر دارند و این موضوع هم غیرقابل انکار است و والدین باید این موضوع را بپذیرند که مساله مسئولیت‌پذیری در وجود هر یک از فرزندان به سبب برخی موارد همچون شرایط محیطی، ژنتیکی و... متفاوت است.
با این حال فرزندان امروز به‌عنوان پدران و مادران فردا باید به‌منظور زندگی در جامعه با انتظارات نقش‌ها آشنا شوند و تعهد و مسئولیت‌پذیری را به نسل‌های آتی نیز آموزش دهند. چیزی که آینده آنان را تضمین می‌کند، آموزش درست و بجای مهارت‌های زندگی است. پدر و مادرها باید بذر مسئولیت‌پذیری را از زمان کودکی در فرزندان‌شان پرورش دهند و آنها را با کوله‌باری از تجربه‌های خوب، به سمت یک زندگی بهتر در جوانی و بزرگسالی هدایت کنند.
روزنامه جام جم