تنش‌ها میان ایران و امریکا فروکش کرد؟

حمله آمریکا به مواضع گروه‌های شبه نظامی در عراق و سوریه، در شرایطی رخ داد که برخی رسانه‌های عربی گزارش دادند که مراکز هدف گرفته شده، تخلیه شده بودند. 

به جهت بررسی موضوع فوق گفتگو کردیم با کوروش احمدی، دیپلمات بازنشسته، که در ادامه مشروح آن را می‌خوانیم:

 آیا حمله امریکا هدفمند و به جهت کاهش توان نظامی شبه نظامیان بود یا پیام‌های سیاسی به دنبال داشت؟

آنطور که از اظهارات مقامات آمریکایی و کم و کیف حملاتی که دیشب انجام شد، بر می‌آید، آمریکا از یک سو در پی کاهش توانایی‌های گروه‌های شبه نظامی در منطقه بوده و از سوی دیگر ارسال برخی پیام‌های سیاسی و نظامی را هم مد نظر داشته است. به لحاظ عملیاتی، ظاهراً قصد آمریکا زدن مقر‌های نیرو‌های مقاومت و انبار‌های تسلیحاتی آن‌ها شامل مراکز فرماندهی و کنترل انبار‌های نگه داری موشک و پهباد در خاک سوریه و عراق و از این طریق کاهش توان عملیاتی این گروه‌ها بوده است. یکی از مقامات نظامی سابق آمریکا به نیویورک تایمز گفته شده است که راه تدارکاتی ایران از طریق عراق و سوریه نیز یکی از اهداف عملیات دیشب بوده است.

·*به نظر می‌رسد این حملات نقطه اوج خود را گذرانده، اما به طور کلی تنش‌های این چنینی را تمام شده می‌دانید یا منطقه از این پس وارد صحنه جدیدی می‌شود؟

·محتمل است که این ماجراجویی‌ها تمام شده باشد، محتمل هم هست که تمام نشده باشد. هنوز روشن نیست. تا آنجا که به اظهارات مقامات آمریکایی بر می‌گردد، آن‌ها در سطوح نظامی و سیاسی با تأکید گفته‌اند که حملات دیشت نخستین مرحله از این عملیات بوده، و به اصطلاح "در زمان و مکان مورد نظرشان" طی روز‌ها، هفته‌ها و ماه‌های آینده ادامه خواهد داشت. ممکن است هدف آمریکا این باشد که گروه‌های شبه نظامی را در وضعیت بلاتکلیفی و فلج عملیاتی قرار دهند و شرایطی را که طی حدود یک هفته گذشته حاکم بوده یعنی شرایط تخلیه مقر‌ها و تعلیق و توقف عملیات تداوم دهند. شاید احتمال بیشتر این باشد که آمریکا برای تداوم وضعیت تعلیق و بلاتکلیفی گهگاه عملیاتی را انجام دهد، اما شاید عملیات آینده به وسعت عملیات دیشب نباشد. 

عامل مهم دیگر این است که سری عملیات مرحله اول تا چه حد از نظر برنامه ریزان نظامی آمریکا موفقیت‌آمیز بوده است. سخنگویان نظامی ادعا کرده‌اند که اگر چه هدف‌ها با دقت‌زده شده‌اند، اما لازم داشته‌اند که در روشنایی روز ارزیابی دقیقی در این مورد داشته باشند. لذا، عامل دیگر در ارتباط با تداوم عملیات می‌تواند، میزان دقت عملیات جمعه شب باشد. به هر حال، مشکل می‌توان در این مقطع زمانی در این مورد حدس و گمان درستی داشت، چون صرف نظر از ابعاد نظامی عملیات، ابعاد روانی و سیاسی قضیه هم مهم است.

راهبرد ایران را در این ماجرا چگونه ارزیابی می‌کنید؟ 

فکر می‌کنم ایران از ابتدای این دور اخیر تنش واکنش درستی داشته است. در اولین قدم سخنگویان ایرانی تأکید داشتند که ایران در حمله به پایگاه آمریکا در اردن دخالتی نداشته است. همچنین تلاش شد که روشن شود که کنترل گروه‌های شبه نظامی در دست ایران نیست و آن‌ها به انتخاب خود عمل می‌کنند. نکته دیگری که مورد تأکید مقامات ایرانی بود تصریح بر پاسخ گویی ایران در صورت حمله به اهدافی در داخل خاک ایران بود. شاید برداشت مقامات آمریکایی از مجموعه این اظهارات این بوده که ایران واکنشی به حمله به گروه‌های شبه نظامی در منطقه نشان نخواهد داد و خطر گسترش جنگ وجود نخواهد داشت. برخی نیز حدس و گمان داشته‌اند که شاید ایران در ارتباط با صدور بیانیه کتائب حزب الله که طی آن اعلام شد که این گروه حملات به اهداف آمریکایی در منطقه را موقتاً به حال تعلیق درآورده، دخالت داشته و گروه مذکور را به این کار تشویق کرده بود. شایعاتی که طی روز‌های اخیر در رسانه‌های خارجی در مورد حضور فرمانده نیروی قدس در عراق مطرح بود به این حدس و گمان‌ها دامن می‌زد. به هر حال، روشن است که ایران کوشید تا مانع گسترش و عمیق شدن بحران ناشی از کشته شدن سه سرباز آمریکایی شود و این سیاست درستی بود. البته در آینده لازم است که مقامات ایرانی یک بررسی مجددی نیز در این مورد که آیا عملیات نظامی می‌تواند کمکی به پیشبرد اهداف در منطقه بکند یا لازم است که تأکید بر روی اقدامات سیاسی و دیپلماتیک و اقتصادی و ... باشد، انجام دهند. به عبارت دیگر باید بررسی شود که آیا حملاتی مانند آنچه که مثلاً طی ۴ ماه گذشته متوجه مقر‌های آمریکایی در منطقه شد، می‌تواند در نهایت به تحقق اهداف محور مقاومت کمک کند یا خیر.

ایا احتمال هماهنگی پیش از حمله وجود داشته است؟ 

·قطعاً داشته است و انجام هم شده است. مقامات آمریکایی می‌گویند که قبلاً شروع عملیات را به دولت عراق اطلاع داده‌اند. آن‌ها همچنین مخفی نمی‌کنند که قصدشان کاهش تلفات بوده است.

البته شبه نظامیان و نیز مقامات نظامی ایران در سوریه از بعد از کشته شده سه سرباز آمریکایی اطلاع داشته‌اند که حملاتی در پیش خواهد و حتماً تدابیر لازم را برای جلوگیری از تلفات انسانی انجام داده بودند.

هدف اصلی واشنگتن به طور کلی چه بود؟ 

هدف آمریکا آنطور که اعلام کرده‌اند در درجه اول احیای نوعی بازدارندگی برای نیرو‌هایشان در منطقه بوده است. آمریکا بیش از ۴۰ هزار سرباز در منطقه دارد و تقریباً در تمامی کشور‌های منطقه حضور نظامی دارند. برخلاف تصوراتی که چند سال پیش و در چارچوب چرخش به سمت شرق آسیا و مهار چین مطرح بود، در این اواخر بیشتر از گذشه قطعی شده است که آمریکا قصد خروج از خاورمیانه را ندارد. حداقل مادام که تهدیداتی را متوجه خود در منطقه می‌داند، چنین کاری نخواهد کرد. در نتیجه آن‌ها دنبال این هستند که نوعی از بازدارندگی با هدف بازداشتن نیرو‌های مخالف از اقدام نظامی علیه نیرو‌هایشان در منطقه را داشته باشند. به نظر نمی‌رسد که اسرائیل در این قضیه نقش فعالی داشته است. یکی از اهداف اصلی اسرائیل طی سال‌های اخیر کشاندن آمریکا به جنگ با ایران بوده است و در این رابطه قطعاً از این برخورد جاری بین آمریکا و گروه‌های ضد اسرائیلی خشنود هستند. در کنار این مسائل، قطعاً سیاست داخلی در آمریکا هم مهم است. در سال انتخابات، دولت بایدن نمی‌تواند حملات و انتقادات تند حزب رقیب در مورد بی عملی در برابر دشمنان در خاورمیانه را نادیده بگیرد. همزمان و به همین دلیل سیاست داخلی و انتخابات پیش رو، دولت بایدن از درگیر شدن در یک جنگ همه جانبه درمنطقه نیز که موجب افزایش قیمت نفت و تلفات زیاد بین سربازان آمریکایی شود، نیز ابا دارد؛ لذا عملیاتی در حد وسط را مطلوب می‌داند که نمونه‌ای از آن را در جمعه شب دیدیم و محتمل است که کار با همین فرمان پیش رود.

*نکته اخر

نکته آخر و مهم این بود که در عملیات جمعه شب از هواپیما‌های استراتژیک دور پرواز B-۱-B استفاده شد. این هواپیما‌ها برای این منظور از مقر اصلی‌شان در ایالت تگزاس آمریکا به سمت منطقه پرواز کردند و پس از توقفی در یک پایگاه آمریکایی در انگلیس و دریافت سوخت در هوا از طریق تنگه جبل الطارق و دریایی مدیترانه به منطقه رسیدند. ظاهراً استفاده از این هواپیما‌ها و مسیر مورد اشاره به این دلیل انجام شد که آمریکا ناچار از دریافت اجازه عبور از دیگر کشور‌ها و نیز اجازه انجام عملیات از دولت‌های منطقه که میزبان پایگاه‌های آمریکایی در منطقه هستند، نشود. محتمل بود که با توجه به جنگ غزه و مشکلات سیاسی، کشور‌های منطقه اجازه استفاده از فضای خود و نیز از پایگاه‌های آمریکا در قلمرو خودشان را ندهند. سخنگویان نظامی آمریکا همچنین گفته‌اند که هدف دیگر این بوده که از امکانات نظامی‌شان در منطقه برای مواجهه با واکنش‌های احتمالی یا عملیات بعدی استفاده کنند. همچنین، احتمالاً آمریکا بی میل نبوده که از این فرصت برای نمایش قابلیت‌های این هواپیما‌ها که گویا می‌توانند از مبداء پایگاهشان در تگزاس در هر نقطه جهان عملیات انجام دهند، استفاده کند