پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : محمد رضایی - چند روز پیش معاون سازمان محیط زیست کشور از خشک شدن کامل 500هزار هکتار تالابهای مرزی ایران و عراق خبر داد.
هشدار وحشتناکی که گویا
چندان مورد توجه قرار نگرفت. بدون شک این ضایعه زیست محیطی، آثار تخریبی
سنگینی برای دو کشور و بخصوص ایران دارد. یکی از این آثار، گسترش روزافزون
ریزگردهاست و اثر دیگر آن از بین رفتن حیات کشاورزی و دامداری منطقه است که
وابسته به تالابها، این منابع غنی زندگی، می‌باشد. به نظر می‌رسد با
جنایاتی که حاکم رژیم بعث عراق در سالهای پیش در حق تالابها و مردم مرزنشین
خود انجام داد و بی‌تدبیری‌هایی که دستگاههای دولتی در حق تالابها روا
داشته‌اند باید منتظر باشیم تا بیابانهای سوزان تازه‌ای در مناطقی که روزی
آب داشتند و زندگی، متولد شود. کار‌شناسان حوزه محیط زیست معتقدند همه
تالابهای ایران به دلیل بی‌توجهی مردم و نبود فرهنگ بهره‌برداری و نیز نبود
مدیریت صحیح، دارای وضعیت قرمز هستند. هورالعظیم - به عنوان بزرگترین
تالاب ایران- هور الصغیر شده است! تالاب میانکاله در خطر تهدیدهای پتروشیمی
قرار گرفته، تالاب زیبا و منحصر بفرد انزلی گونه‌های نادر نیلوفر‌هایش را
از دست داده، تالاب پریشان به سمت تخریب کامل پیش می‌رود، تالاب گاوخونی به
تاریخ پیوسته است و ...
کدام هورالعظیم؟
مهندس
«مهدی صابری» کار‌شناس زیست محیطی و یکی از پیمانکاران سابق سازمان حفاظت
محیط زیست در این باره به گزارشگر ما می‌گوید: دیگر چیزی به نام
«هورالعظیم» و «هور‌الهویزه» نداریم! این هور ارزشمند در حالی که شاهد تولد
چاه‌های نفت زیرزمینی منطقه است، به تدریج نابود می‌شود و شرکتهای استخراج
کننده نفت با احداث تاسیسات و زدن خاکریزهای وسیع و راهسازی‌های گسترده،
باعث قطع ارتباط بخش‌های مختلف تالاب از همدیگر شده‌اند. وی می‌افزاید:
البته احداث سد‌ها در بالادست را باید دلیل کم شدن آب تالاب بدانیم و این
به دلیل نبود مطالعات کار‌شناسی توسط دولت و وزارت نیرو است. حجم مخازن در
نظر گرفته شده، حجمی معادل سه برابر کل آورد رودخانه کرخه را در مقطع سد
کرخه دارد به طوری که فقط 2 سد دیگر به نام سیمره و پاعَلم حدود 6 میلیارد
متر مکعب حجم مخزن برایشان پیش‌بینی شده است که براین اساس در آینده نزدیک
با کاهش آورد رودخانه کرخه شاهد خشک شدن کامل هورالعظیم خواهیم بود.
این
کار‌شناس زیست محیطی و ذخایر آبی کشور همچنین یادآور می‌شود: متاسفانه
احداث و حفر چاه و جاده‌سازی باعث پراکنده شدن هور شده و با این قطع
ارتباط، تکه تکه شدن تالاب را داشتیم که روند نابودی محیط زیست و نابودی
اکوسیستم را تشدید می‌کند و با برهم خوردن تعادل اکولوژیکی این تالاب بزرگ،
باید برای تبعات بعدی آن هشدار داد. به گفته صابری، این تالاب تاثیر
بسیاری در تعادل بخشی به اقلیم کل خاورمیانه دارد و در فلات ایران بیش از
یک چهارم جمعیت کشورمان را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. بر همین اساس لازم
است دولت در این رابطه با ایجاد عزم ملی، کارگروه ویژه‌ای برای رفع مشکل در
کوتاه مدت و دراز مدت تشکیل دهد.
خشک شدن 500 هزار هکتاری تالابهای مرزی
محمدعلی
شاعری معاون سازمان محیط زیست کشور نیز گفته است: متأسفانه تالابهای مرزی
بین ایران و عراق کاملاً خشک شده که صد‌ها هزار هکتار از این تالابها در
مرز استان خوزستان با همسایه غربیمان قرار دارد و باید اعتراف کنیم که 500
هزار هکتار از تالابهای مرزی ایران و عراق کاملاً خشک شده و بیشترین مشکل
گرد و غبار و ریزگرد‌ها از این تالابهای خشک شده است. وی می‌افزاید:
واقعیت این است که تالابهای عراق از دهه 90 توسط صدام شروع به خشک شدن
کرده و با دستور صدام برای مقابله با رزمندگان ما ومعارضان داخلی این دستور
ضد زیست محیطی کلید خورد و تا سال 2003 میلادی مساحت تالابهای عراق به
حدود هزار کیلومتر مربع کاهش پیدا کرد یعنی 90درصد تالابهای این کشور در
یک دوره 10 ساله خشک شد و این روند هنوز ادامه دارد.
کمبود منابع
وی
می‌افزاید: گرچه بعد از صدام، احیای بخشی از تالابها شروع شد ولی
قسمت‌هایی که احیا شد به کاربری‌های کشاورزی تبدیل شده است و اکنون نزدیک
به یک میلیون هکتار از تالابهای عراق در دو دهه گذشته خشک شده است و
تالابهایی که در دو دهه گذشته هوای منطقه را فیلتر می‌کردند و نقش تعادلی
در اکوسیستم عراق داشتند الان به محل انباشتی از ریزگرد‌ها تبدیل شده‌اند و
با کوچکترین باد و طوفان جابه جا می‌شوند. وی با اشاره به طرح مقابله با
ریزگرد‌ها و گرد و خاک که اخیراً به مجلس ارائه شده، گفت: در این طرح جامع
روش‌های احیا و مدیریت تالابهای عراق را آورده‌ایم، همچنین سازمانهای
بین‌المللی طرح‌های جامعی را در خصوص احیای تالابهای این کشور تهیه و آنها
را به دولت عراق ارائه کرده‌اند.
شاعری با اعتراف به کمبود منابع مالی
برای مقابله با تخریب تالابها گفته است: مجلس باید در این رابطه حمایت
بیشتری داشته باشد. وی همچنین تأکید کرد: کشور عراق هم باید با تأمین
منابع، اقدامات عملی را انجام دهد اما متأسفانه دولت عراق اولویت چندانی
برای احیای تالابها و بیابان‌زدایی قائل نیست و همکاری خوبی با ایران
ندارد.
برنامه جامعی برای تالابها نداریم
دکتر
«هادی سرولایتی خبوشان» استاد دانشکده محیط زیست نیز در این باره به
گزارشگر ما می‌گوید: متاسفانه در حوزه سامان بخشی به تالابهای ایران برنامه
و تقویم جامع تالابها را نداریم و بودجه‌های اختصاص یافته نیز موردی و
بدون ردیف ملی اختصاص می‌یابد به همین دلیل امکان رصد کردن این نوع تلاش‌ها
وجود ندارد. وی می‌افزاید: از سه سال پیش دولت قول داده برای برنامه
سالانه و نقشه فعالیتهای حوزه تالابهای ایران برنامه‌ریزی کند اما با وجود
اینکه مشکلات تالابها بالا گرفته، هنوز چیزی به نام نقشه راه نداریم. طرح
جامع مدیریت یکپارچه و حفاظت از تالابهای کشورمطرح شد و فاز مطالعاتی آن
از سال 90 شروع شد اما خبری از خروجی آن نیست. وی می‌افزاید در نشست اخیر
محیط زیست اعلام شد که یکی از اولویتهای معاونت طبیعی محیط زیست در سال
جاری احیای تالابهاست. همچنین یکی از مباحث مهم محیط زیست که در ارومیه
مورد توجه قرار گرفت مباحث مربوط به احیای تالابها در کشور است. با توجه
به موضوعاتی که دریاچه ارومیه در سالهای اخیر با آن دست به گریبان بوده و
مشکلات ناشی از خشک شدن این دریاچه، در همایش مذکور مقرر شد که احیای
دریاچه‌های خشک شده در کشور در دستور کار معاونت حوزه محیط طبیعی قرار
گیرد.
حفر چاه نفت در هور
از سوی دیگر «دلاور نجفی»
کار‌شناس سابق سازمان محیط زیست با اشاره به مجوز سازمان برای حفر چاه در
قسمت شمالی تالاب در سالهای گذشته می‌گوید: آخرین یافته‌های وزارت نفت از
میدان نفتی آزادگان نشان می‌دهد که این میدان نفتی به رغم اصرار و گزارشهای
خلاف واقع، میدان مشترک نفتی بین ایران و عراق نیست و نتایج این اکتشافات
به خوبی نشان می‌دهد که این میدان نفتی تماما در سرزمین ایران واقع شده است
و ادامه این فعالیتهای نفتی به محیط زیست آسیب می‌رساند. به گفته نجفی
وضعیت تالاب هورالعظیم و احتمال حفر چاه نفت بگونه‌ای است که برای حل و فصل
آن نیاز به دخالت شورای عالی امنیت ملی است زیرا وزارت نفت مشترک بودن
میدان نفتی آزادگان را بهانه می‌کند. این در حالی است که به موجب ماده 16
قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست، تمامی عرصه‌های تالابی کشور به نمایندگی
از دولت در اختیار سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد و این سازمان نیز حق
واگذاری آنها را ندارد و این کار تخلف است.