صداوسیما: سخنگوی صنعت آب کشور گفت: تاکنون حدود ۱۱۸ میلیمتر بارندگی درزمستان داشتیم که عمدتا بصورت برف بوده و هنوز ۱۰ درصد نسبت به نرمال کاهش داریم.
شبکه سوم سیما برنامه صبح بخیر ایران با حضور آقای قاسم زاده سخنگوی صنعت آب کشور درباره وضعیت ذخایر آب به گفتگو پرداخت
سوال: قبل از شروع بهمن ماه وضعیت آب در کشور چطور بود؟
قاسم زاده: ما پاییز خوبی را نداشتیم و پیش بینی هم همین را نشان می‌داد که بارندگی‌ها به نسبت نرمال کاهش داشته باشد که ما پاییز را با حدود ۳۷ درصد کاهش سپری کردیم؛ ولی با آغاز زمستان، پیش بینی‌ها نشان می‌داد شرایط نرمال خواهد بود خوشبختانه بارندگی‌ها رشد مناسبی پیدا کرد، در جنوب غرب کشور سامانه سودانی ورود خوبی پیدا کرد اتفاقات خوبی در آن استان‌ها افتاد و باعث شد که البته براساس آماری که ایستگاه‌های وزارت نیرو ثبت کردیم حدود ۸۰ میلیمتر بارندگی در همین زمستان داشتیم و عمده‌ی این هم به صورت برف است که در ارتفاعات زاگرس و البرز در حال حاضر در روی زمین است.
سوال: کوهرنگ را دیروز می‌دیدم که دو متر برف آمده بود؟
قاسم زاده: بیشتر از دو متر برف نشسته بود در ایستگاه‌هایی که ما آنجا داریم.
سوال: بیشترین بارش را ما در همین نقطه ثبت شده یا بیش از این هم داریم؟
قاسم زاده: کوهرنگ جزو ایستگاه‌هایی هست که حدود ۱۴۰۰ میلیمتر بارش ثبت می‌کند و جزو ایستگاه‌های پربارش کشور است و با توجه به اقلیمی که آن منطقه دارد جزو ایستگاه‌هایی هست که بیشترین برف را ما در این ایستگاه معمولا ثبت می‌کنیم، مستحضرید این منطقه، منطقه‌ای است که هم حوضه کارون را تغذیه می‌کند و هم حوضه زاینده رود را تغذیه می‌کند و برای ما بسیار حائز اهمیت است.
سوال: کوهرنگ وقتی این همه برف می‌آید خدا را شکر، نوید این را می‌دهد که هم کارون ما و هم زاینده رود ما سال آبی خوبی داشته باشند درست است؟
قاسم زاده: اگر بخواهم این را توضیح بدهم شاید نیاز باشد که باز کنم، بارندگی‌های ما تا الان بر اساس ایستگاه مبنای وزارت نیرو تا الان آمار را عرض می‌کنم حدود ۱۱۸ میلیمتر است که ده درصد نسبت به نرمال هنوز کاهش داریم یعنی بارش‌های بسیار مناسبی که تا الان در زمستان داشتیم حدود ده درصد بیش از نرمال بوده تا الان زمستان؛ نتوانستیم هنوز پاییز را جبران کنیم و این امر باعث شده که حدود ده درصد نسبت به نرمال کاهش داریم، ولی اتفاق ویژه‌ای که افتاد این بود که امسال به تواتر سامانه سودانی از جنوب غرب کشور وارد کشور شد، در استانی مثل استان خوزستان، بوشهر، بخشی از فارس، بارش‌های بسیار مناسبی، کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری حتی غرب اصفهان بارش‌های بسیار مناسبی را ما دریافت کردیم که کوهرنگ هم در همین منطقه طبیعتا برف خیلی خوبی را دریافت کرد؛ چون در غرب رشته کوه زاگرس ما کارون را داشتیم و کرخه و دز را داشتیم این‌ها شرایط شان نسبتا خوب بود، کرخه البته یک مقدار کمتر، ولی کارون و دز شرایط نسبتا خوبی را داشتند، ولی نفوذش قاعدتا به شرق رشته کوه زاگرس کمتر هست و زاینده رود همچنان شرایط مناسبی را ندارد و در واقع ذخایر برفی هم که در حوضه نشسته با توجه به ضرایبی که ما معمولا تبدیل به آب معادل می‌کنیم همچنان این بیم هست که زاینده رود نتواند آن انتظاری که در برنامه‌های منابع و مصارف ما برآورد کردیم را بتواند تحقق بدهد.
سوال: گفتید که در غرب و جنوب غرب وضعیت نسبتا رضایت بخش بوده، ولی من خودمم نگاه می‌کردم نوار شمالی مثل این که خیلی وضعیت خوبی ندارد؟ حتی در بارش‌ها میانگینش مثل این که نسبت به سال گذشته پایین‌تر است؟
قاسم زاده: بله، ما عمده سامانه‌ای که کشور ما را تحت الشعاع قرار می‌دهد سامانه مدیترانه‌ای است که از شمال غرب کشور است و با یک سطح پایین‌تر سودانی هست و در سطح پایین‌تر سامانه مونسون هست که تابستان از جنوب شرق وارد می‌شود، که سال گذشته هم دیدید در تابستان فعالیت خیلی خوبی داشت.
ما سامانه مدیترانه‌ای متاسفانه امسال و سال‌های قبل خیلی بارندگی‌های مناسبی را دریافت نکردیم و همین باعث شده که ما در شمال غرب و استان‌هایی که آنجا هستند زیر نرمال هستند و نوار شمالی که از این سامانه تغذیه می‌شوند این‌ها زیر نرمال هستند و همین طور استان‌هایی مثل قزوین و زنجان و همدان که عمدتا از این سامانه هستند، بله متاسفانه آنجا شرایط مناسبی فعلا نیست.
سوال: تهران چطور؟
قاسم زاده: تهران هم از سامانه مدیترانه‌ای تغذیه می‌شود و هم امسال سامانه سودانی یعنی بارش‌های اخیر هم در واقع نفوذی بود که سامانه سودانی در جهت جنوب غرب و شمال شرق که حرکت می‌کرد، تهران هم از این دریافت می‌کرد. بارندگی‌های تهران در حال حاضر حدود ۳۰ درصد نسبت به نرمالش پایین‌تر است و برفی هم در حوضه سد‌ها و طبیعتا با توجه به ارتفاعی که دارد و فعالیتی که داشته برفی در حوضه‌ها هست که باز این عدد هم مشابه زاینده رود عدد رضایتبخشی نیست.
سوال: پس علیرغم این که این برف و باران گسترده خوبی در کشور داشتیم، ولی خیلی وضعیت آب در کشور و ذخایر آبی در کشور، همچنان امیدوار کننده نیست، نگران کننده هم نیست، درست است؟
قاسم زاده: من توضیح بدهم، ما ورودی سدهایمان از ابتدای سال آبی که یک مهر تا الان است حدود ۹ و هفت دهم میلیارد متر مکعب است، این عدد را وقتی ما مقایسه می‌کنیم با شرایط ۵ سال اخیر حدود ۲۸ درصد ورودی سد‌ها کاهش دارد و مهم‌ترین شاخص ما همین است، دلیل این هم این است که ما، چون ما سال‌های خشکی را در این سه سال اخیر پشت سر هم داشتیم، وقتی سال‌های خشک تداوم پیدا می‌کند دبی پای رودخانه‌ها که عمدتا از چشمه‌ها هست به دلیل این که چشمه‌ها خشک می‌شوند این‌ها کاهش پیدا می‌کنند، لذا ما حتی اگر از شرایط بارشی هم به نرمال برسیم الان که ده درصد عقب هستیم، ولی اگر به شرایط نرمال برسیم ما باز عبارت بارش را استفاده می‌کنیم می‌گوییم به لحاظ بارش به شرایط نرمال رسیدیم، ولی به لحاظ منابع آبی باید آن عقب ماندگی که در سال‌های گذشته بود جبران شود.
این نکته‌ای هم که فرمودید من در همین دو هفته اخیر خیلی سوال از من شده که شرایط بارشی دیگر نرمال شد و در طبیعت ما می‌بینیم بسیار برف نشسته و بارندگی‌هایی که به تواتر دارد در همین شهر تهران اتفاق می‌افتد، بله این‌ها در ذهن این طور تداعی می‌کند که اتفاق افتاده، ولی متاسفانه ما پاییز خشکی را سپری کردیم، در همین سال هم این بارندگی‌ها هنوز نتوانسته جبران کند که عددش هم عرض کردم سی درصد همچنان نسبت به نرمال تهران کاهش دارد.
سوال: پس این تداعی غلط نباید در ذهن مردم بنشیند که بارش داریم و آب هست، این عدد و رقمی که می‌دهند واقعا قابل توجه است. شاید خیلی‌ها فکر کنند که این همه برف و باران می‌آید، ولی آب می‌شود و می‌رود داخل زمین، سیستم جمع آوری آب‌های سطحی ما در شهر‌ها نداریم یا داریم؟
قاسم زاده: ما در شهر‌ها یک مقدار حوزه فعالیتی وزارت نیرو پایین‌تر از آنچه که در حوضه‌های آبریز و آنچه که در طبیعت اتفاق می‌افتد هست، ولی ما در بخش جمع آوری آب سطحی به آن معنی که در اصل در دنیا هدایت می‌شود به مخازن ذخیره و استفاده می‌شود، به این معنی نداریم؛ ولی سیستم جمع آوری داریم که هدایت می‌شود به آبراه‌های طبیعی که این‌ها بروند به پیکره‌های آبی، که این هم از نظر ما اتفاق مثبتی است یعنی، چون ما نهایتا خروجی این‌ها یا به دریاچه هاست یا تالاب هاست که این‌ها هم بایستی در طول سال حتما یک آبی را دریافت کنند که بتوانند آن حیاتی که معمولا یک اکوسیستمی را در اطرافشان دارند بتوانند این را همچنان داشته باشند.
سوال: ما الان در کدام استان‌ها وضعیت آبی مان زنگ خطرش به صدا در آمده علیرغم همه این بارش‌ها و کم بارش‌تر بودند به جهت ذخیره‌ای هم وضعیت خطرناک تری دارند؟
قاسم زاده: من اگر لیستی که برای استان‌ها را همراهم دارم، ما استان هایمان به لحاظ بارشی از حدود ۴۰-۵۰ درصد کاهش را داریم تا حدود ۴۰-۵۰ درصد افزایش، آن‌هایی که کاهشی هستند: استان‌های اردبیل، قزوین، آذربایجان شرقی، خراسان رضوی، سیستان و بلوچستان، سمنان، البرز، تهران، قم، کرمانشاه، این‌ها کاهش‌های بیش از ۲۵ درصد را دارند و عدد، عدد بزرگی است. مثلا ۴۷ درصد اردبیل در صدر کاهش بارندگی است.
سوال: ما همیشه آنجا را پر برف تصور می‌کنیم؟
قاسم زاده: در این سمت جدول استان‌هایی مثل کهگیلویه و بویراحمد و بوشهر، یزد، چهارمحال و بختیاری، اصفهان، فارس، ایلام، خوزستان این‌ها استان‌هایی هستند که بالای نرمال هستند و استان‌هایی هستند که در جنوب غرب به خاطر فعالیت سامانه سودانی شرایط مناسبی را داشتند.
حالا بخواهم از نظر سد‌ها بخواهم عرض کنم، چون تهران با سی درصد کاهش بارندگی در شرایط مناسبی از نظر وضعیت سد‌ها هم ندارد، در حال حاضر ۱۲ درصد پرشدگی سدهایش را دارد ما پیش بینی مان این است که آب معادل برف خالص در حوزه این سد‌ها هست حدود ۵۰۰-۶۰۰ میلیون باشد که البته این وقتی که ذوب می‌شود بسته به این که در چه بازه زمانی با چه دمایی ذوب می‌شود، یک بخشی از آن در قالب تبخیر و سایر تلفات از دسترس خارج می‌شود و ممکن است یک بخشی را اگر بخواهم کلی بگویم حدود ۳۰ درصد وارد مخازن شود که این باز جبران کننده نخواهد بود و، چون در تهران تامین آب شرب مان به صورت خیلی ویژه وابسته به این سد‌ها هست لذا همیشه تاکید کردیم، این سری هم باز خواهش می‌کنیم که حتما در تهران به صورت ویژه مدیریت مصرف در دستور کار باشد.ولی در جا‌های دیگر کشور مثل حوضه آبریز کرخه هم برای کشاورزی، هم برای شرب، هم در زاینده رود باز به همین شکل، در جنوب شرق کشور استان سیستان و بلوچستان، چاه نیمه‌ها بارندگی‌های امسال سیستان و بلوچستان اصلا شرایط مناسبی نداشته و این‌ها هم به آن شکل تغذیه نشدند، این‌ها تقریبا جا‌هایی هست که اگر بخواهیم جزئیات بگوییم شاید بیشتر هم بشود توضیح داد، ولی این‌ها جا‌هایی هست که متاسفانه شرایط مناسب نیست هم در بخش شرب و هم در بخش کشاورزی که واقعا اهش داریم که حتما رعایت شود، در بخش شرب، اطلاع رسانی‌های گسترده‌ای اتفاق می‌افتد قطعا همه با روش‌ها آشنا هستند.
در بخش کشاورزی هم معمولا سالانه یک سند الگوی کشتی بیرون می‌آید روش‌های کم آبی توصیه می‌شود وزارت نیرو حتما هر سال هماهنگی‌هایی را با وزارت جهاد کشاورزی در پایین دست سدهایش دارد که به چه نحوی آب تحویل خواهد شد، اگر به این‌ها پایبند باشیم انشاالله مثل سال گذشته می‌شود عبور کنیم.ما سال گذشته وضعیت آبی مناسبی را نداشتیم، بارشمان ۱۸ درصد کاهش پیدا کرده بود حداکثر پرشدگی که در سدهایمان تجربه کردیم ۵۵ درصد مخازن سد‌ها بود، یعنی اصلا به صد در صد اصلا نرسید؛ ولی با این شرایط مدیریتی که اتفاق افتاد، شاید برخی نقاط کشور یک انتقاداتی به وضعیت مصارف وارد بود، ولی با کمکی که خداوند کرد و کمکی که از مردم گرفتیم ما در بخش شرب با حداقل تنش‌ها یعنی با شاید بگوییم بدون تنش عبور کردیم؛ در بخش کشاورزی هم با مدیریتی که اتففاق افتاد شاخص‌های تولید که جهاد کشاورزی در آمار رسمی اش اعلام کرد عدد‌های بسیار مناسبی بود یعنی هم در تولید گندم و هم در تولید برنج و ذرت ...
سوال: یعنی می‌شود در اصل بالاخره مدیریت کرد ؟
قاسم زاده: بله، ولی یک همدلی و همراهی و مشارکت می‌خواهد هم بین مسئولین و هم بین مردم و مسئولین که بتوانیم اتفاقات مثبتی را با این شرایط خشکسالی رقم بزنیم.
سوال: راجع به غرب و جنوب وقتی صحبت کردید و گفتید که وضعیت خوب است من یک نگرانی در ذهنم ایجاد شد که ما بهار پربارشی هم انشاالله داشته باشیم و خدایی نکرده قصه سیل و این‌ها دوباره آنجا تکرار نشود مثل سال ۹۵-۹۶ بود فکر می‌کنم برای این پیش بینی‌هایی دارید؟
ما وقتی که سدهایمان یک سناریو نویسی می‌شود و یک برنامه‌ای نوشته می‌شود، وقتی سد‌ها از این برنامه دارد خارج می‌شود چه در سطح منفی و چه در سطح مثبت، یک اقداماتی اتفاق می‌افتد، یکی از موضوعاتی که به صورت ویژه در کارگروه‌های تخصصی بررسی شد این تواتر فعالیت سامانه سودانی بود که داشت اتفاق می‌افتاد. سد‌های ما الان در حوضه زنجیره کارون اگر کل زنجیره را عرض کنم حدود ۶۴-۶۵ درصد پرشدگی دارند، ولی سد‌هایی داریم که رسیده به حدود ۹۰ درصد پرشدگی همین‌ها را آوردیم در دستور کار و این‌ها به صورت روزانه رصد می‌شوند و هر سامانه‌ای که می‌آید ما ستاد فرماندهی سیل در وزارت نیرو داریم نظام نامه‌ای داریم، در آنجا افرادی که برای این موضوع از قبل چیده شدند این‌ها دور هم جمع می‌شوند و دستورات را صادر می‌کنند که کدام سد به چه میزان در چه بازهی رهاسازی را انجام بدهد، این‌ها به صورت ویژه دارد پایش می‌شود و در زمان شرایط فعالیت سامانه‌های بارشی ما بلافاصله وارد عمل می‌شویم، بله این پیش بینی‌ها اتفاق افتاده و در حال حاضر هم مثلا سد رودبار لرستان ما در شرایط ۹۴ درصد پرشدگی بود که بخاطر همین سامانه بارشی بررسی‌ها اتفاق افتاد و اطمینان حاصل شد که بارش به صورت برف خواهد بود، لذا باز گفتیم که در رهاسازی‌ها می‌توانیم یک مقدار هم عقب بیاندازیم و رهاسازی را در زمانی که برف می‌خواهد ذوب شود آغاز کنیم که بتوانیم آب را ذخیره کنیم برای مدیریت بهار و تابستان.