پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : ایسنا:امروزه چاقی و اضافه وزن به یکی از مشکلات شایع در تمامی کشورها تبدیل شده است که به جز دریافت زیاد کالری، عوامل مختلفی در ایجاد این مشکل نقش دارند.
علت اصلی اضافه‌وزن و چاقی، عدم تعادل بین کالری‌های دریافتی و کالری‌های مصرفی توسط فرد است. به عبارتی می‌توان گفت اضافه وزن نتیجه عدم تعادل بین غذای مصرفی و فعالیت فیزیکی است.
به طور کلی، در اضافه‌وزن و چاقی مشکلاتی مانند دریافت زیاد غذاهای پرانرژی و پرچرب و کاهش فعالیت فیزیکی ناشی از طبیعت بی‌تحرک بیشتر مشاغل، تغییر سبک حمل‌ونقل و افزایش شهرنشینی وجود دارد.
مصرف زیاد غذاهای پرکالری، بدون افزایش متناسب فعالیت فیزیکی، منجر به افزایش ناسالم وزن می‌شود. کاهش سطوح فعالیت بدنی نیز منجر به عدم تعادل انرژی و در نتیجه افزایش وزن می‌شود. تغییر در الگوهای رژیم غذایی و فعالیت فیزیکی اغلب نتیجه تغییرات محیطی و اجتماعی مرتبط با توسعه و کمبود سیاست‌های حمایتی در بخش‌های سلامت، کشاورزی، حمل‌ونقل، محیط، فرآیند غذا، توزیع، بازاریابی و آموزش است.
به‌طور ویژه، علل و عواملی مانند وراثت و ژنومیکس تغذیه‌ای نقش موثری در چاقی و اضافه وزن ایفا می‌کنند. بیشتر عوامل هورمونی و عصبی دخیل در تنظیم وزن، به‌طور ژنتیکی تعیین می‌شوند. این امر شامل علامت‌های کوتاه مدت و بلندمدت است که سیری و تغذیه را تعیین می‌کنند. نقایص کوچکی در بیان یا تداخل ژن‌ها می‌تواند به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای در افزایش وزن دخیل باشد.
بنابر اعلام دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت، تعداد و اندازه سلول‌های چربی، توزیع منطقه‌ای چربی در بدن و RMR (میزان متابولیسم استراحت) نیز تحت تأثیر ژن‌ها قرار می‌گیرند. مطالعات دوقلوها نشان می‌دهد که ژن‌ها، ۵۰ تا ۷۰ درصد استعداد به چاقی را تعیین می‌کنند. انتخاب‌های تغذیه‌ای و شیوه زندگی می‌توانند ژن‌های چاقی را فعال یا غیرفعال کنند.
فعالیت فیزیکی ناکافی
عدم ورزش و شیوه زندگی عموماً بی‌حرکت، همراه با پرخوری مزمن نیز از علل افزایش وزن هستند. طبیعت بی‌تحرک جامعه عاملی در افزایش مشکل روبه رشد چاقی است؛ به طوری که افراد کمتری ورزش می‌کنند و زمان زیادی در فعالیت‌های با مصرف انرژی پایین، تماشای صفحه‌نمایش مانند تماشای تلویزیون یا فیلم، استفاده از کامپیوتر، انجام بازی‌های ویدئویی، نشستن در ماشین و رانندگی به محل کار یا مقصد صرف می‌شود.
التهاب
بافت چربی به‌طور فعالانه طیف وسیعی از سیتوکین‌های پیش التهابی و ضدالتهاب را ترشح می‌کند. اثرات این سیتوکین‌ها عبارتند از عدم حساسیت به انسولین، هایپرلیپیدمی، کاهش پروتئین عضلانی و استرس اکسیداتیو. دانشمندان ارتباط مستقیمی بین چاقی و بیماری‌های التهابی مانند اختلالات قلبی-عروقی، برخی سرطان‌ها و دیابت نوع ۲ یافته‌اند. در انسان‌ها پرخوری مزمن کلید التهاب را تحریک کرده و به افزایش وزن و مقاومت انسولینی منجر می‌شود. به علاوه چاقی مرکزی با فاکتورهای التهابی به‌ویژه CRP ارتباط قوی دارد.
تغییرات ساده در رژیم غذایی و شیوه زندگی می‌تواند التهاب مربوط به چاقی را تغییر دهد. مواد غذایی مانند پرتقال ضدالتهاب هستند، در حالی‌که خامه ممکن است پیش التهاب باشد. آنتی‌اکسیدان‌ها و اسیدهای چرب غیراشباع امگا-۳ شدت التهاب را کاهش می‌دهند.
خواب و ریتم‌های شبانه‌روزی
خواب کم، تنظیمات اندوکرینی مربوط به گرسنگی و اشتها را تغییر می‌دهد. بنابراین هورمون‌های مؤثر بر اشتها تحت تأثیر قرار گرفته و ممکن است سبب دریافت زیاد انرژی شوند. بنابراین محرومیت مداوم از خواب می‌تواند مقدار غذای دریافتی را تغییر داده و در اپیدمی چاقی سهیم باشد. برخی افراد ممکن است کار شیفتی یا مواجهه با نور زیاد در شب داشته باشند، این کار می‌تواند در ریتم‌های شبانه روزی اختلال ایجاد کرده و شیوع چاقی را افزایش دهد.
استرس
استرس عامل دیگری برای چاقی است. تحت شرایط استرسی، کورتیزول آزاد شده و سبب تحریک ترشح انسولین جهت حفظ قند خون در وضعیت ثابت می‌شود. بنابراین اشتها افزایش می‌یابد.
طعم و مزه و اشتها
غذا و مزه آن، پاسخ‌های لذت‌بخش را باعث می‌شوند. تنوع بی‌پایان غذاهایی که در هرلحظه‌ای و با قیمت معقول در دسترس هستند، می‌توانند در دریافت کالری زیاد، دخیل باشند؛ زیرا افراد زمانی که انواع مختلفی از غذا به آنها ارائه می‌شود، نسبت به زمانی که فقط یک نوع غذا ارائه می‌شود، بیشتر غذا می‌خورند. به‌طور طبیعی، وقتی غذایی مصرف شد اشتیاق و علاقه به مصرف آن کاهش می‌یابد.
اندازه پرس‌های غذایی
پرخوری فعالانه تا حدی نتیجه اندازه بزرگ پرس‌های غذایی است. پرس‌ها و کالری‌هایی که رستوران‌ها و فروشگاه‌های فست‌فود در یک وعده ارائه می‌کنند، اغلب بیشتر از نیازهای انرژی یک فرد برای کل روز است.
ترکیبات شیمیایی بیگانه با بدن
Obesogens؛ ترکیبات شیمیایی بیگانه با بدن هستند که سبب اختلال در متابولیسم طبیعی چربی‌ها شده و نهایتاً منجر به چربی زیاد و چاقی می‌شوند. می‌توان این ترکیبات را "مختل‌کننده‌های اندوکرین" نامید. زیرا این ترکیبات هموستاز لیپید، ذخیره‌سازی چربی و نقطه تنظیم متابولیک را تغییر داده، تعادل انرژی را مختل کرده یا تنظیم سیری و اشتها را جهت افزایش تجمع چربی و چاقی تغییر می‌دهند. نمونه‌های مشکوک از این مواد در محیط و تهیه غذا، بیس فنول A و فتالات‌ها (نوعی مواد شیمیایی صنعتی و آلی) هستند که در بسیاری از پلاستیک‌های مورد استفاده در بسته‌بندی مواد غذایی یافت می‌شوند. این مواد به داخل غذاهای فرآیند شده، منتقل شده یا در آنها ذخیره می‌شوند.