پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : دیپلماسی ایرانی: سوریه این روزها دغدغه هر شهروند ترکیهای شده است. سیاستمدار، روشنفکر، دانشجوی دانشگاه و راننده تاکسی، همه و همه حرف از سوریه میزنند. سرنگونی جنگنده ترکیهای توسط نیروهای سوریه نیز بر اهتمام آنها به سوریه افزوده است در عین حال نگرانی آنها را نیز بیشتر کرده است.
همه کلی سوال نزد خود دارند. مخالفان سیاستهای دولت پاسخشان آماده است، آنها میگویند که اصولا سیاستهای ترکیه در قبال سوریه از اساس اشتباه است، در حالی که طرفداران حزب عدالت و توسعه پاسخی برای آنها ندارند، بلکه بر عکس نگران هستند و تلاش میکنند که به نوعی این وضعیت را توجیه کنند و از این تنگنا خارج شوند.
«تنگنا» چیزی است که همه جریانهای سیاسی تلاش میکنند که در قبال سوریه آن را بیان کنند. سفیر بازنشسته ترکیه که سالها در جهان عرب بوده در این باره میگوید: «مواضع آنکارا از اساس اشتباه بوده است، هیچ معنا ندارد که ترکیه چنین سیاستهایی را اتخاذ کند، ترکیه نباید در امور داخلی سوریه دخالت کند.» البته این ادبیاتی است که همواره حزب جمهوری خلق، حزب اصلی مخالف دولت بیان میکند.
انتقادها فقط ابعاد سیاسی ندارند، بلکه ابعاد مذهبی نیز به خود گرفتهاند، بسیاری میگویند که دولت ترکیه به دلایل مذهبی به مخالفت با دمشق بر آمده است. توصیف اختلافهای مذهبی متفاوت است، برخی میگویند که در پیشبرد سیاستهای خارجیاش فقط ابعاد مذهبی را در نظر میگیرد و برخی دیگر میگویند که دلایل مذهبی هم در کنار دیگر دلایل مطرح است.
یکی از فعالان سیاسی مخالف حزب عدالت و توسعه در این باره میگوید: «دولت ترکیه حرفهای مذهبی نمیزند ولی از همین زاویه سیاستهایش در خاورمیانه را دنبال میکند، این فقط شامل حال سوریه نیست، اصولا ایدئولوژی مذهبی حزب عدالت و توسعه بر این منوال است. حزب خودش را وارد تنش با کشورهای شیعی کرده است در حالی که بر سر وضعیت شیعیان در عربستان و بحرین سکوت کرده است. این خود نشانهای از تعارض سیاستهای حزب حاکم است. آرزوهای سنی تاثیری به سزا در سیاستهای ترکیه در خاورمیانه دارد.»
در مقابل یکی از پژوهشگران نزدیک به حکومت، تاثیر مذهب در سیاست خارجی ترکیه را رد نمیکند و میگوید که سیاست خارجی ترکیه بر اساس مذهب ناقص مانده است. وی میگوید: «حزب عدالت و توسعه طی 10 سال گذشته روابط بسیار خوب و نزدیکی با ایران و سوریه برقرار کرد، اما با آغاز بهار عربی ترکیه تصمیم گرفت که از این فرصت استفاده کند و میتوانیم به صراحت بگوییم که به طور کامل سیاستهای خود را بر اساس اصول مذهبی پایهریزی کرد. حمایت از احزاب اخوان المسملین در کشورهای عربی به غیر از وجود ایدوئولوژی موجود نزد این حزب توجیه دیگری ندارد.»
در این میان برخی پژوهشگران جوان ترکیهای بر این باورند که حاکان فعلی کشورشان در سیاست خارجی به دنبال پروژه "عثمانی گری جدید" هستند. وی که از شرکت کنندگان اردوی سیاست خارجی ترکیه در دانشگاه "دریای سیاه" در ترکیه است، همچنین میگوید که احمد دواوود اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه یک بار در دیدارش با مسئولان بوسنیایی رد کرد که مترجم در مذاکراتشان حضور داشته باشد با این توجیه که میگفت ما ملتی واحد با فرهنگی واحد هستیم. این چیزی جز این نیست که ترکیه به دنبال احیای عثمانی گری جدید است و تنها خواستههای مذهبیاش را دنبال میکند.
یکی از مسئولان ترکیهای درباره پروژه به صفر رساندن مشکلات با همسایگان که در سیاست خارجی ترکیه تعریف شده بود، میگوید: «این مساله همچنان مطرح است، ترکیه تلاش میکند در تمامی تصمیمگیریهای بینالمللی و تحرکات دیپلماتیک حضور داشته باشد و سیاست خارجی ترکیه را پویا نگه دارد و نشان دهد که از هیچ چیز غافل نیست اما هنگامی که نوبت به سوریه میرسد، همه چیز عوض میشود، آنها برای خودشان هیچ جای شکی نگذاشتهاند که بشار اسد رفتنی است، حتی زمان رفتن او را نیز برای خود در نظر گرفتهاند.»
وی همچنین میگوید: «حتی اگر جنگ در سوریه متوقف شود و حتی تغییرات لازم در آن صورت بگیرد و مطالبات مردم برآورده شود سوریه باز هم به ثبات نخواهد رسید.»
وی در ادامه میافزاید: «دولت ترکیه اشتباه میکند، هیچ گاه یک روش واحد برای تغییر در جهان عرب وجود ندارد، ظرفیت هر کشوری با کشور دیگر فرق میکند.»
وی تشبیه اوضاع سوریه با بحرین را رد میکند ولی میگوید: «به طور تدریجی اوضاع تعریف دیگری به خود میگیرند، و این مساله به وقت بیشتری نیاز دارد این موضوع شامل حال همه کشورهای منطقه میشود.»*
منبع: روزنامه السفیر
*روزنامه السفیر نام هیچ کدام از افراد را در این گزارش ذکر نکرده است.