سرویس اقتصادی «انتخاب» / لیلا مرگن: تخلف مرتبط با کوتاژ‌های صوری سامانه بازارگاه، سید جواد ساداتی نژاد را راهی مجلس می‌کند. او قرار است به سئوالات همکاران سابق خود درباره ۱۱۰۰ میلیارد تومان نهاده فروخته شده به کشاورزان در سامانه بازارگاه بدون آنکه کالایی وجود داشته باشد، پاسخ دهد. تخلفی محرز که به اعتقاد کارشناسان جز با همدستی بخشی از بدنه وزارت جهاد کشاورزی و سازمان تعاون روستایی، امکان‌پذیر نیست.
شرکتی بازرگانی به نام «آریو تجارت سهیل» ادعا می‌کند قادر است ۱۳ میلیون تن نهاده دامی به کشور وارد کند و وزارت جهاد کشاورزی هم بدون کنترل صحت و سقم ادعای این شرکت، به او اجازه می‌دهد در سامانه بازارگاه اعلام موجودی کند. اما آن طور که فعالان صنعت طیور می‌گویند، این شرکت چندان هم در واردات موفق نبوده و نتوانسته حتی یک محموله چهار تنی خود از اوکراین را به کشور وارد کند. حاصل همدستی یک شرکت خصوصی با کارکنان دولتی، این می‌شود که کالای وارد نشده به ایران از طریق سامانه بازارگاه، یعنی سامانه رسمی تجارت نهاده‌های دامی وزارت جهاد کشاورزی به جمع زیادی از تولیدکنندگان نیازمند به این محصول فروخته می‌شود و روزی که تولیدکنندگان برای دریافت کالا به شرکت مراجعه می‌کنند، تازه متوجه می‌شوند که چه کلاهی بر سرشان رفته است. حالا جمع زیادی از تولیدکنندگانی که سرمایه در گردش واحد تولیدی خود را در اختیار این شرکت از طریق سامانه بازارگاه گذاشتند تا خط تولیدشان بچرخد، دچار مشکل شده‌اند. این روز‌ها خطوط تولید خالی است و جیب تولیدکننده آنقدر پول ندارد که این خطوط را به چرخه بازگرداند. حاصل اینکه بیم آن می‌رود با کمبود مواد پروتئینی در کشور مواجه شویم و شاهد جهش قیمت‌ها به دلیل کاهش عرضه باشیم.
روزی که سید جواد ساداتی نژاد بر صندلی ریاست کمیسیون کشاورزی تکیه زده بود، کاظم خاوازی وزیر وقت کشاورزی را به مجلس کشاند تا توضیح دهد که چرا قیمت مرغ گران است. آن روز‌ها وزیر فعلی مدعی بود که تصمیمات غلط وزارت جهاد کشاورزی باعث پرواز نرخ مرغ شده است. حالا که او وزیر شده، نه تنها قیمت مرغ در قله‌ای بی‌سابقه ایستاده بلکه فسادی به بزرگی ۱۱۰۰ میلیارد تومان در حوزه تامین نهاده‌ها بیخ گوشش و در سامانه بازارگاه وابسته به وزارتخانه تحت امرش رخ داده است.
او که به شوق خدمت صندلی بهارستان را رها کرد تا در پاستور برای خود صندلی جور کند، وقتی به ساختمان تازه تاسیس وزارت جهاد کشاورزی در همسایگی وزارت نفت مهاجرت کرد، می‌خواست در خاورمیانه و جنوب غرب آسیا دارای اقتدار غذایی باشد و به دنبال کرسی‌های جهانی برای کشاورزی ایران بود، غافل از اینکه سکان وزارتخانه‌ای را به دست گرفته است که با هزاران سرمایه خرد شکل گرفته و همواره چشم کشاورزان به آسمان است تا بارانی ببارد و قوت لایموتی برای مردم تولید شود.
سید جواد ساداتی نژاد وارد ساختمان تازه تاسیسی شد که با خون دل‌های محمود حجتی پس از هبه شدن ساختمان شیشه‌ای وزارت جهاد کشاورزی ساخته شده بود. او از زمانی که روی کار آمد، وعده داد و وعده داد، اما در مدت کوتاه وزارتش نه تنها وعده‌ها عملی نشد بلکه چندین و چند فساد ریز و درشت در زیرمجموعه‌اش یعنی سازمان مرکزی تعاون روستایی رخ داد.
در حالی که او با دفاع تمام قد از عملکرد این مخزن امضا‌های طلایی، تلاش کرده بود که ساختار سازمان مرکزی تعاون روستایی را حفظ کند، این مجموعه با تخلفاتی که در آن انجام می‌شود، به ضد تولید تبدیل شده است. اما چرا وزیر کشاورزی با آن همه وعده و سابقه حضور در مجلس، این‌گونه ناکام مانده است؟
سلسله فساد‌های سازمان مرکزی تعاون روستایی
گویا بروز فساد در سازمان مرکزی تعاون روستایی به سریالی تکراری تبدیل شده و کسی حال و حوصله صحبت کردن درباره آن را ندارد. سازمانی که قرار بود همراه کشاورزان باشد، با حذف وزارت بازرگانی خودش به واسطه‌ای برای خرید بسیاری از محصولات کشاورزی که در گذشته اختیارش را نداشت تبدیل شد. این مجموعه به نحوی مخزن امضا‌های طلایی است و چه ابزاری بهتر از برخی پوشش‌های قانونی و وظایف محوله برای این امضا‌های طلایی!
سازمان مرکزی تعاون روستایی قبل از آخرین تخلفش که منجر به عزل اسماعیل قادری‌فر مدیر عامل سازمان مرکزی تعاون روستایی و جایگزینی‌اش با محمد علی نیکبخت که سابقه معاونت برنامه ریزی و اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی در دولت محمود احمدی‌نژاد را در کارنامه دارد، شاهد تخلفات دیگری هم بود.
در اواخر سال گذشته بود که خبرنگاران صداوسیما با مراجعه به سازمان مرکزی تعاون روستایی متوجه شدند که این مجموعه برای تامین میوه شب عید هر کیلو پرتقال را ۱۴ هزار و ۹۰۰ تومان و هر کیلو سیب را ۱۳ هزار و پانصد تومان خریداری کرده است. در حالی که نرخ این میوه در میادین میوه و تره بار در زمان تهیه گزارش از شش تا هفت هزار تومان بیشتر نبود. گزارشگر صدا و سیما معتقد بود که این گران خریدن یعنی اینکه باید در شب عید هم گران فروخت و این مسئله تامین نیاز‌های شب عید مردم را تورم مواجه می‌کند. این تخلف سازمان مرکزی تعاون روستایی با سکوت دستگاه‌های ناظر مواجه شد، اما جدیدترین تخلف مربوط به نهاده‌های دامی، چیزی نبود که دستگاه‌های ناظر بتوانند درباره آن سکوت کنند.
فروش هیچ به مردم!
در گزارش تخلف قبلی خبرنگار صدا و سیما مدعی بود که یک طبقه مخصوص در سازمان مرکزی تعاون روستایی تشکیل شده است که هیچ یک از پرسنل به آن راه ندارند. بدیهی است که کسی هم از قرارداد‌هایی که در این طبقه امضا می‌شود؛ خبر نداشته باشد.
شاید این گفته رسانه ملی چندان پر بیراه هم نبوده است، زیرا شرکت آریو تجارت سهیل که تعهد واردات ۱۳ میلیون تن نهاده دامی را به عهده می‌گیرد، از نگاه فعالان صنعت دام و طیور شرکتی نام آشنا نیست و کسی نمی‌داند صاحب این شرکت کیست. آن طور که آگهی روزنامه رسمی نشان می‌دهد، اول خرداد ماه ۱۴۰۱ بر اساس صورتجلسه مجمع عمومی عادی سالیانه امیر محمد مازنی، مریم میرزایی فر، پگاه، ولی اللهی به مدت دو سال به‌عنوان عضو هیات مدیره این شرکت بازرگانی انتخاب می‌شوند.
بررسی آگهی‌های روزنامه رسمی برای تعیین سال تاسیس این شرکت به نتایج شفافی منتهی نمی‌شود. با جستجوی نام شرکت آریو تجارت سهیل، آنچه دیده می‌شود آگهی‌های متنوع تغییرات است. اما در این جستجو، به آگهی تاسیس «شرکت فرهیختگان مدیریت طلوع فردا» سهامی خاص در شهریور ۱۳۹۰ بر می‌خوریم. پس از این آگهی در ۱۴ مرداد ۱۳۹۴، آگهی تغییرات شرکت بازرگانی آریو تجارت سهیل به‌عنوان شرکت سهامی خاص با آگهی تغییرات شرکت فرهیختگان مدیریت طلوع فردا در یک آگهی واحد به چشم می‌خورد. بر اساس مندرجات این آگهی، آدرس شرکت تغییر می‌کند و به تعداد اعضای هیات مدیره سه نفر اعلام می‌شود. در این آگهی قید شده است که اساسنامه شرکت هم بر این اساس اصلاح می‌شود؛ بنابراین چنین به نظر می‌رسد که با ادغام این دو شرکت، ساختاری جدید شکل گرفته است، اما نمی‌دانیم شرکت آریو سهیل تجارت، دقیقا در چه سالی تاسیس شده است.
حرف و حدیث درباره شرکت آریو تجارت سهیل و سوابقش زیاد است. گروهی می‌گویند این شرکت نتوانسته هیچ محموله نهادهای را به ایران وارد کند و به همین خاطر نیمی از سهام شرکت به سازمان مرکزی تعاون روستایی منتقل شده است. اما یک منبع مطلع در گمرک بر اساس اسناد موجود می‌گوید که در لیست محموله‌های وارداتی به کشور، نام شرکت آریو تجارت سهیل هم دیده شده است و این‌گونه نیست که شرکت یاد شده هیچ محموله‌ای را به کشور وارد نکرده باشد.
آن‌طور که فعالان صنعت طیور می‌گویند بیش از ۱۰ هزار واحد تولیدکننده مرغ گوشتی و تخم مرغ در کشور وجود دارد که از طریق سامانه بازارگاه نهاده مورد نیاز خود را خریداری می‌کنند. بخش زیادی از این واحد‌ها با اعتمادی که به دولت داشتند، سرمایه‌های خود را به حساب شرکت آریو سهیل تجارت می‌ریزند که ۱۰ تا ۱۵ روز دیگر نهاده تحویل بگیرند، اما شرکت خلف وعده می‌کند و در نهایت با بررسی نهادهای نظارتی، تولیدکنندگان متوجه می‌شوند که این شرکت در تخلفی آشکار، بدون آنکه نهادهای وارد کرده باشد، در سامانه بازارگاه اعلام ۱۳ هزار تن موجودی کرده و سرمایه خرد تولیدکنندگان صنعت دام و طیور کشور را جمع‌آوری کرده است.
۶۰ تا ۷۰ درصد سفارش‌های ثبت شده متعلق به صنعت طیور
اما چه سهمی از نهاده‌های ثبت سفارش شده در سامانه بازارگاه متعلق به صنعت طیور و چه سهمی مربوط به صنعت دام است؟ ناصر نبی پور، رئیس هیئت مدیره اتحادیه مرغ تخمگذار استان تهران در گفتگو با «انتخاب» عنوان می‌کند: حداقل از ۱۱۰۰ میلیاردی که در سامانه پرداخت شده است، بالای ۶۰ تا ۷۰ درصد متعلق به مرغداران است. دو سوم محموله ثبت سفارش شده متعلق به مرغداران است و تعداد افراد درگیر در این مسئله خیلی تعداد زیاد است.
به گفته او قرار است که دولت نهاده مورد نیاز مرغداران را به آن‌ها تحویل دهد. نبی‌پور درباره دلیل همراهی مرغداران با شرکتی بی‌نام و نشان و ارائه درخواست خرید به این شرکت عنوان می‌کند: وقتی در سامانه بازارگاه اعلام می‌شود که این میزان نهاده وجود دارد، ما مجبوریم بخریم و راهی جز این نداریم.
او اضافه می‌کند: سامانه بازارگاه اعلام می‌کند که جنس موجود است و مرغدار اقدام به خرید می‌کند. در این قضیه، مقصر اصلی سامانه بازارگاه است. اصل قضیه این است که اصلا این شرکت از کجا پیدا شده است. آقای مدلل با آن عظمت هیچ وقت نمی‌گوید من ۱۳ میلیون تن جنس وارد می‌کنم.
رئیس هیئت مدیره اتحادیه مرغ تخمگذار استان تهران بیان می‌کند: یک شرکتی که اصلا هیچ کس هم آن را نمی‌شناسد، یکبار هم نتوانسته چهار هزار تن نهاده از روسیه وارد کند، اعلام می‌کند که من ۱۳ میلیون تن جنس وارد می‌کنم. سازمان تعاون روستایی چقدر غافل بوده است که با این مجموعه شراکت می‌کند.
او درباره سوابق مالکان شرکت می‌گوید: من واقعا نمی‌دانم شرکت متعلق به چه کسی است. سازمان تعاون روستایی که زیر مجموعه وزارت جهاد کشاورزی است، در این مسئله دست داشته است و حتما این افراد را می‌شناسند.
درگیر بودن بخشی از بدنه جهاد و تعاون روستایی در غائله کوتاژ صوری
آیا بخش خصوصی و شرکت آریو تجارت سهیل بدون مشارکت بدنه دولتی می‌توانست به تولیدکنندگان کوتاژ صوری بفروشد؟ ارسلان قاسمی رییس کمیسیون کشاورزی و صنایع غذایی اتاق تعاون ایران به «انتخاب» می‌گوید: سازمان مرکزی تعاون روستایی درگیر مسئله کوتاژ صوری بوده است و احتمالا بخشی از مجموعه وزارت جهاد در این مسئله نقش داشته است.
با توجه به حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی، بخشی از مرغداران اعلام می‌کنند که شرکت آریو تجارت سهیل به آن‌ها وعده تامین نهاده با قیمت ۴۲۰۰ تومانی داده بوده است. اما چگونه این شرکت چنین وعده‌ای می‌دهد؟ رییس کمیسیون کشاورزی و صنایع غذایی اتاق تعاون ایران در این رابطه بیان می‌کند: ارز ۴۲۰۰ تومانی از ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۱ حذف شد. قبل از این تاریخ، هرچه کالا آمده بود، قرار بود با ارز ۴۲۰۰ تومانی به کشور وارد شود و با محاسبه ارز ۴۲۰۰ تومانی فروخته شود. این شرکت هم از این فرصت استفاده کرده بود.
قاسمی در واکنش به شایعاتی مبنی بر پرداخت خسارات این شرکت خصوصی توسط دولت، می‌گوید: معاون توسعه بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی مصاحبه‌ای کرد و گفت ۱۱۰۰ میلیارد تومان پولی که این شرکت به پشتوانه سازمان تعاون روستایی وزارت جهاد کشاورزی از مردم گرفته است، در بانک کشاورزی موجود بوده و بلوکه شده است.
او اضافه می‌کند: این مقام مسئول معتقد بود که هزینه‌ای به دولت تحمیل نخواهد شد، اما این هزینه به تولیدکننده منتقل شد. زیرا از اسفند تا فروردین پول تولیدکننده خوابیده است. نهاده گیرش نیامده است و سرمایه در گردشی که دستش بود از دستش خارج شده است. به این ترتیب عملا زنجیره تامین دچار وقفه شده است.
رییس کمیسیون کشاورزی و صنایع غذایی اتاق تعاون ایران تاکید می‌کند: مسئولین محترم سازمان تعاون روستایی وزارت جهاد کشاورزی باید در این رابطه پاسخ بدهند. به درستی در دولت قبل قانون انتزاع اجرا شده بود و مسئولیت‌های بازرگانی را از وزارت جهاد کشاورزی گرفته بودند.
او درباره انتقال سهام شرکت به دولت می‌گوید: بر اساس شنیده‌ها، ۴۹ درصد سهام شرکت آریو تجارت سهیل به وزارت جهاد کشاورزی منتقل شده است که یک تخلف محرز است به همین خاطر رئیس قوه قضائیه و رئیس جمهور هم تواما دستور رسیدگی دادند.
قاسمی معتقد است که برکناری رئیس سازمان مرکزی تعاون روستایی به تنهایی کافی نیست و باید در دولتی که شعارش فسادستیزی است، تمام دست‌اندرکاران این موضوع در هر رده‌ای محاکمه شوند. زیرا این دفعه اول نیست که در تعاون روستایی تخلف رخ می‌دهد. در بحث میوه بازار شب عید در سال‌های قبل همین داستان را داشتند. در بحث خرید توافقی خرما، زعفران، گوجه فرنگی، سیب زمینی و پیاز هم این کار‌ها را داشتند به اعتقاد من تعاون روستایی یک مجموعه فاسدی است.
او درباره دلیل عدم واگذاری تعاون روستایی بیان می‌کند: دولت با همه توان ایستاد و این شرکت را از لیست واگذاری‌های خارج کرد. در صورتی که این سازمان به استناد اصل ۴۴ قانون اساسی باید واگذار شود و تا این اتفاق رخ ندهد، این فساد‌ها در آن ادامه دارد.
او درباره تبعات فساد‌های سازمان مرکزی تعاون روستایی می‌گوید: این فساد‌ها برای آن‌ها هیچ تبعاتی نداشته است و صرفا مدیران آن عوض شده و به جای دیگر منتقل شده‌اند. در آینده برای مقابله با بروز چنین مشکلاتی، باید مجلس به سرعت قوانین را اصلاح کرده و با تشکیل وزارت بازرگانی، به سرعت برق و باد این مشکل را حل کند. ما نیاز داریم یک مجموعه تخصصی در حوزه تجارت، چه واردات و چه صادرات حضور فعالی داشته باشد تا جلوی این بحث‌ها را بگیرد.