سرویس اقتصادی «انتخاب»: بازار کریپتو از ابتدای سال ۲۰۲۲ وضعیت بسیار بغرنجر را به لحاظ قیمتی سپری می‌کند و نگاهی به قیمت لیدر این بازار یعنی بیت‌کوین می‌تواند دیدی کلی از وضعیت را به ما بدهد. قیمت بیت‌کوین از اواسط جولای ۲۰۲۱ که در محدوده ۳۰ هزار دلار بود تنها طی کمتر از پنج ماه به نزدیکی ۷۰ هزار دلار رسید. اگر کل ارزش بازار کریپتوکارنسی‌ها را در نظر بگیریم در بازه زمانی ۱۱ ماهه یعنی از ابتدای سال ۲۰۲۱ تا اواسط دسامبر همان سال ارزش بازار به ۲ تریلیون و ۱۴۰ میلیارد دلار رسید؛ یعنی ۱۷۶ درصد رشد.
توسعه روزافزون دیفای (DeFi) یا فاینانس غیرمتمرکز، گسترش NFTها یعنی همان توکن‌های غیرقابل تعویض و پتانسیل عظیم بازی‌های مبتنی بر بلاکچین در فضای متاورس باعث افزایش اقبال شدید سرمایه‌گذاران به بازار کریپتو شد و رشد قیمتی غول‌آسایی را برای آن‌ها رقم زد. به عنوان مثال «شیبا اینو» یکی از توکن‌های مورد توجه یک سال اخیر بوده و بررسی رشد قیمتی آن نشان می‌دهد که این توکن از ابتدای سال ۲۰۲۱ تا انتهای همان سال حدود ۴۵ میلیون درصد رشد کرده است. اما با شروع سال ۲۰۲۲ بازار رمزارزها به یک باره شروع به افت کرد به طوری که ارزش برخی از آن‌ها تقریبا دوباره به صفر رسید. همچنین کل ارزش بازار کریپتو نیز از بالای ۲ تریلیون دلار اکنون به محدوده ۱ تریلیون و ۵۰۰ میلیارد دلار رسیده است.
در حال حاضر اگرچه مواردی نظیر افزایش نرخ بهره آمریکا در آینده نزدیک، تنش ژئوپلیتیک بین روسیه و غرب در میدان اوکراین و ... در نوسانی کردن این بازار و تحریک هیجانات آن نقش داشتند، اما ریشه اصلی افت شدید قیمتی و در پیش گرفتن مسیر نزولی این بازار را باید در جای دیگری جستجو کرد. بررسی دلایل سقوط ارزش بازار رمزارزها موضوع این نوشتار است.
درباره دلایل کاهش شدید ارزش بازار رمزارزها صحبت‌های زیادی توسط کارشناسان و تحلیل‌گران خبره این بازار مطرح شده، اما چند دلیل زیر بیشتر از بقیه در ایجاد روند نزولی این بازار اهمیت دارند.
۱. تاریخ تکرار می‌شود
بازار کریپتو همیشه نوسانی بوده و ریسک‌های زیادی را با خود حمل می‌کند. تاریخ این بازار در یک دهه گذشته نشان داده که بعد از هر صعود دراماتیک یک نزول فرسایشی وجود دارد. به عنوان مثال بین مارس ۲۰۱۷ تا ژانویه ۲۰۱۸ یعنی طی ۱۰ ماه ارزش بازار ارز‌های دیجیتال ۳۵ برابر شد و قیمت بیت‌کوین از ۳ هزار دلار به ۲۰ هزار دلار رسید، اما بعد طی ۱۱ ماه دوباره بیش از ۹۰ درصد از ارزش خودرا از دست داد. در یک و نیم سال اخیر نیز ارزش بیت‌کوین از مارس ۲۰۲۰ تا نوامبر ۲۰۲۱ حدود ۱۴ برابر شد و به نزدیکی ۷۰ هزار دلار رسید و اکنون دوباره در مسیر نزولی قرار گرفته است. طبق گفته «کارول آلکساندر» استاد فاینانس دانشگاه ساسکس برایتون «تاریخ خود را تکرار می‌کند».
۲. افزایش شدید «لوریج» در بازار کریپتو
تعریف ساده «لوریج» یا اهرم که در بازار‌های مالی بسیار کاربرد دارد، استفاده از بدهی برای خرید کالا یا اوراق به منظور سودآوری در آینده است. یعنی سرمایه‌گذاران بدهی ایجاد می‌کنند و اقدام به خرید رمزارزها می‌کنند و با کسب سود از این بازار اقدام به تسویه بدهی‌های خود می‌کنند. طبق داده‌های «کریپتو کوانت» نرخ لوریج بیت‌کوین در اوایل ژانویه به بالاترین حد خود در تاریخ رسید و این بدین معناست که سرمایه‌گذاران در این بازار ریسک زیادی را به جان خریده‌اند. هر اصلاحی در قیمت رمزارزها منجر به بسته شدن یا «کال مارجین» شدن تعداد زیادی از پوزیشن‌های معاملاتی می‌شود و این چرخه دوباره باعث کاهش بیشتر قیمت ارز‌ها خواهد شد؛ بنابراین طبق گفته «سیمون پیترز» مدیر حسابداری شرکت «ای تورو» (eToro) زمانی که قیمت کاهش می‌یابد، هولدر‌های آینده شروع به نقد کردن پوزیشن‌های خود می‌کنند و این باعث می‌شود قیمت بیشتر و بیشتر کاهش یابد. این همان اتفاقی است که در بازار سهام در سال‌های ۱۹۲۹ و ۲۰۰۸ رخ داد.
۳. کمبود نقدینگی در بازار کرپیتو
یکی از بزرگترین مشکلات بازار زمانی است که حساب سرمایه‌گذارانی که از «لوریج» استفاده کرده‌اند بسته می‌شود چرا که سرمایه آن‌ها به یکباره به دلیل زیان بیش از حد از بین می‌رود (اصطلاح خاص این وضعیت «لیکویید شدن» است). به این حالت در بازار‌های مالی «کال مارجین» گفته می‌شود، یعنی معامله‌گر دیگر سرمایه‌ای برای باز نگه داشتن معامله خود ندارد. بسته شدن حساب‌ها باعث می‌شود نقدینگی زیادی از بازار خارج شود و این یکی از موضوعاتی است که اکنون بازار کریپتو با آن دست و پنجه نرم می‌کند. زمانی که یک نهنگ بازار یعنی دارنده حجم عظیمی از رمزارزها اقدام به فروش عمده می‌کند در بازار سیل ایجاد می‌کند و از طرف دیگر تقاضا به اندازه کافی برای کوین‌های جاری شده در بازار به دلیل بسته شدن حساب‌ها وجود ندارد.
۴. تنظیم بازار توسط دولت‌ها
زمانی که دولت چین در ژوئن ۲۰۲۱ ماینینگ رمزارزها را ممنوع کرد بسیاری از ماینر‌ها مجبور شدند که به کشور‌های دیگر و امن مهاجرت کنند. این امر باعث می‌شود که «هَش‌ریت» (Hash Rate) شبکه پایین بیاید. هش‌ریت در جهان کریپتو تعداد محاسباتی است که هر ثانیه می‌تواند انجام شود و همین محاسبات است که به ماینر‌ها اجازه می‌دهد کوین‌های مورد نظر را تولید کنند. با این شرایط قیمت‌کوین‌ها با افزایش تولید تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. زمانی که قیمت کاهش یابد هش‌ریت نیز کاهش می‌یابد چرا که ماینر‌ها به ازای استخراج هر بلاک پاداش در قالب کوین دریافت می‌کنند. زمانی که دولت‌ها قصد تنظیم بازار را دارند و یا مقرراتی را وضع می‌کنند قیمت کلی رمزارزها کاهش پیدا می‌کند.
۵. تاثیر اینفلوئنسر‌ها در بازار کریپتو
بازار کریپتو بر خلاف بازار سهام به شدت متاثر از حساسیت یا سنتیمنت سرمایه‌گذاران است و برخی از اینفلوئنسر‌ها می‌توانند جریانات سرمایه را به این بازار منتقل و یا از آن خارج کنند. نمونه آن «ایلان ماسک» مدیرعامل تسلاست که از «دوج‌کوین» در صفحه توئیتر خود حمایت کرد و به یکباره ارزش آن را افزایش داد. توئیت کردن اینفلوئنسر‌ها می‌تواند در جهت عکس نیز عمل کند و منجر به ایجاد ترس در بازار شود. ارزش برخی از توکن‌ها تنها بر اساس همین توئیت‌ها رشد کرده و با توجه به اینکه هیچ عامل بنیادی پشت آن‌ها وجود ندارد ارزش بازار آن‌ها می‌تواند با همان سرعتی که رشد کرده‌اند کاهش یابد.
۶. همبستگی بازار کریپتو با بازار سهام
یکی از مسائلی که جذابیت کرپیتوکارنسی‌ها را افزایش داده بود انفصال آن از سایر بازار‌ها به ویژه بازار سهام است و اینکه مبتنی بر جریانات خاص و عوامل بنیادی خودش باشد. اما همیشه این اتفاق نمی‌افتد. در سال‌های گذشته بازار رمزارزها همبستگی زیادی با سایر بازار‌ها پیدا کرده و برخی اکنون اعتقاد دارند که اکنون به شدت با بازار سهام همبستگی پیدا کرده است؛ بدین معنی که هم‌راستا با شاخص‌های سهام حرکت می‌کند. به همین دلیل یکی از دلایل افت شدید ارزش بازار کریپتو را افت بازار سهام در یک ماه اخیر می‌دانند. همچنین سیگنال فدرال رزرو آمریکا برای افزایش نرخ بهره اثرات خود را در بازار کریپتو نیز نشان داده است که این می‌تواند یک عامل بازدارنده برای جذابیت آن‌ها باشد.
۷. اغراق در استفاده از فناوری بلاکچین
آینده استفاده از تکنولوژی بلاکچین روشن است و توسعه دیفای یا همان فاینانس غیرمتمرکز و توانایی انجام تراکنش‌های فرامرزی با هزینه پایین آینده‌ی جهان است. توسعه و گسترش فناوری بلاکچین نوید یک انقلاب زیرساختی را در حوزه تکنولوژی و بازار‌های مالی می‌دهد. اما نکته اینجاست که سرمایه‌گذاران «همیشه» نسبت به سرعت اتخاذ تکنولوژی جدید اغراق می‌کنند و این اتفاقی است که نه تنها برای لاکچین بلکه پیش از آن برای ظهور اینترنت، تجارت B to B، تکنولوژی چاپ سهبعدی، ژنومیک یا علم ژنوم‌ها نیز اتفاق افتاده است. واقعیت این است که تکنولوژی بلاکچین هنوز به صورت گسترده‌ای مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و دنیای واقعی خارج از فناوری بلاکچین هنوز اثرگذار است. بیت‌کوین و سایر ارز‌های دیجیتال هنوز نتوانسته‌اند جای پرداخت‌های واقعی را بگیرند و بانک‌های مرکزی دنیا و دلار هنوز هم بر جهان سلطه دارند. به همین دلیل این اغراق در استفاده از بلاکچین منجر به ارزش‌یابی بیش از حد از آن و بسیار فراتر از استفاده محدود آن می‌شود که چنین ریزش‌های سنگینی را به دنبال خواهد داشت.
آینده بازار کریپتوکارنسی‌ها به کدام سمت و سو می‌رود؟
گمانه‌زنی‌های زیادی نسبت به آینده‌ی بازار کریپتو با توجه به شرایط کنونی وجود دارد که برخی از آن‌ها متضاد هستند. اما برخی از خبره‌های این بازار در مورد آینده آن اظهار نظر کرده‌اند.
«دو جون» بنیان‌گذار صرافی ارز دیجیتال «هوبی» (Huobi) که یکی از بزرگترین صرافی‌های دنیا به شمار می‌رود در سخنانی عنوان کرد که روند صعودی بیت‌کوین ممکن است تا اواخر سال ۲۰۲۴ یا اوایل سال ۲۰۲۵ آغاز نشود. وی بر این عقیده است که روند صعودی بیت‌کوین به شدت وابسته به رخداد «هاوینگ» (۱) است که هر چند سال یک بار اتفاق می‌افتد؛ بنابراین اگر این رخداد را بر اساس گذشته بیت‌کوین مد نظر قرار دهیم روند صعودی تا انتهای سال ۲۰۲۴ نامحتمل است.
وی همچنین گفت آخرین هاوینگ بیت‌کوین در می ۲۰۲۰ اتفاق افتاد و یک سال بعد یعنی در سال ۲۰۲۱ بیت‌کوین با رسیدن به نقطه ۶۸ هزار دلار بالاترین حد تاریخی خود را تجربه کرد. همچنین هاوینگ قبل‌تر نیز در سال ۲۰۱۶ رخ داد و پس از آن در سال ۲۰۱۷ قیمت بیت‌کوین به حدود ۲۰ هزار دلار رسید. نکته جالب این است که بعد از این رشد زیاد قیمتی به دنبال رخداد هاوینگ، قیمت به یکباره روند نزولی طی کرده است؛ بنابراین طبق این الگو روند صعودی بیت‌کوین احتمالا اواخر سال ۲۰۲۴ آغاز خواهد شد.
یکی دیگر از کسانی که قیمت بیت‌کوین را برآورد کرده «مایک مک‌گلون» تحلیل‌گر کامودیتی‌های «بلومبرگ اینتلیجنس» است. وی بر این عقیده است که بیت‌کوین در مسیر خود برای رسیدن به نقطه ۱۰۰ هزار دلاری قرار دارد. این تحلیل‌گر خبره می‌گوید تصور نمی‌کند که بیت‌کوین در سال ۲۰۲۲ با وجود ریزش سنگینی که تجربه کرده به زیر ۳۰ هزار دلار برود. او همچنین باور دارد بیت‌کوین در آینده تبدیل به دارایی ذخیره دیجیتال جهانی خواهد شد. «مک‌گلون» همچنین گفته است کریپتوکارنسی‌هایی مانند «دوج‌کوین» و «شیبا اینو» باید از بازار رمزارزها حذف شوند تا مسیر برای رمزارز‌هایی مانند بیت‌کوین، ایتریوم و استیبل‌کوین‌های مبتنی بر دلار (مانند تتر) هموار شود تا سیستم مالی دنیا را دگرگون کنند. وی ارز‌هایی مانند «دوج‌کوین» و «شیبا اینو» را کاملا فاقد ارزش و صرفا ابزار‌هایی برای سفته‌بازی عظیم عده‌ای می‌داند که منجر به اختلال در مسیر دگرگونی سیستم مالی جهان می‌شوند.
بر اساس تحقیقی که «دویچه بانک» اخیرا منتشر کرده یک چهارم سرمایه‌گذاران بیت‌کوین یعنی ۲۵ درصد آن‌ها بر این عقیده هستند که قیمت بیت‌کوین در یک بازه زمانی ۵ ساله از مرز ۱۱۰ هزار دلار نیز عبور خواهد کرد. دلیل اصلی آن‌ها از این برآورد قیمتی، گسترش فزاینده استفاده از NFTها به ویژه در فضای متاورس است که روز به روز بر اهمیت آن‌ها افزوده خواهد شد.
بر همین اساس است که تعداد بسیار زیادی از کارشناسان این حوزه حتی تحلیل‌گران حرفه‌ای روی همین استدلال تکیه می‌کنند و قیمت ۱۰۰ هزار دلار را برای بیت‌کوین کاملا قابل دسترس می‌دانند. آن‌ها بر این عقیده هستند که تنظیم بازار توسط دولت‌ها منجر به پذیرش هر چه بیشتر کریپتو‌ها توسط افراد جامعه خواهد شد و سرمایه‌گذاری در این بازار را تحریک خواهد کرد. شرکت‌های بزرگی مانند «نایکی» اکنون به دنبال راه‌هایی برای ورود به دنیای متاورس و همچنین توسعه NFTهای خاص خود هستند. در واقع کارشناسان باور دارند که در آینده شرکت‌های بزرگ و مؤسسات بزرگ سرمایه‌گذاری وارد بازار کریپتو خواهند شد و ارزش رمزارزها با افزایش تقاضا رشد خواهد کرد.
اما کسانی نیز هستند که به شدت نسبت به این بازار بدبین هستند که عمدتا شامل اقتصاددانان کلاسیک و حتی برندگان نوبل اقتصاد نیز می‌شوند. از جمله این اقتصاددانان «کارول آلکساندر» استاد فاینانس دانشگاه ساکس برایتون انگلستان است. وی در گفتگویی با شبکه CNBC عنوان کرد که رمزارزها هیچ ارزش بنیادی‌ای ندارند و قیمت بیت‌کوین در سال ۲۰۲۲ حتی تا محدوده ۱۰ هزار دلار نیز سقوط خواهد کرد و تمامی بازدهی یک سال و نیم اخیر خود را پس خواهد داد. به گفته وی بیت‌کوین بیشتر شبیه یک «اسباب بازی» است تا بازاری برای سرمایه‌گذاری.
پی نوشت:
۱ ن «هاوینگ» یا هالوینگ در واقع همان نصف شدن پاداش استخراج بیت‌کوین است. «ساتوشی ناکاموتو» خالق بیت‌کوین قوانین بلاکچین بیت‌کوین را به گونه‌ای طراحی کرده که پاداش اهدایی به ماینر‌ها برای استخراج بلاک‌ها هر چهار سال یک بار (معادل ۲۱۰ هزار بلاک) نصف می‌شود. اساس بلاکچین بیت‌کوین به این صورت کار می‌کند که به ازای استخراج هر بلاک توسط ماینر‌ها پاداشی در قالب بیت‌کوین به آن‌ها تعلق می‌گیرد. این موضوع باعث می‌شود که موجودی بیت‌کوین و میزان عرضه آن به بازار هر چند وقت یک بار محدود و محدودتر شود و در نتیجه بیت‌کوین افزایش شدید قیمتی را تحت تاثیر این رویداد تجربه کند. موجودی کل بیت‌کوین‌ها به ۲۱ میلیون عدد محدود خواهد بود و پاداش‌ها نیز بعد از هر ۲۱۰ هزار بلاک نصف می‌شود.
زمانی که بیت‌کوین آغاز به فعالیت کرد پاداش استخراج هر بلاک (زمان استخراج هر بلاک ۱۰ دقیقه است) ۵۰ بیت‌کوین بود، اما در سال ۲۰۱۲ اولین هاوینگ بیت‌کوین اتفاق افتاد و پاداش استخراج هر بلاک به ۲۵ بیت‌کوین کاهش یافت. سال ۲۰۱۶ نیز هاوینگ دیگری رخ داد و پاداش به ۱۲.۵ بیت‌کوین و در هاوینگ ماه می‌سال ۲۰۲۰ پاداش به ۶.۲۵ بیت‌کوین رسید. هاوینگ بعدی نیز در سال ۲۰۲۴ اتفاق خواهد افتاد و پاداش استخراج هر بلاک نیز دوباره نصف خواهد شد یعنی به ۳.۱۲ بیت‌کوین خواهد رسید.