مهر: سال ۸۹ یوز مادری در پارک ملی سیاهکوه شهرستان اردکان، سه توله پسر به دنیا آورد که از سوی تیم مطالعاتی مربوطه اردلان، ارسلان و اردوان نامگذاری شدند. دیگر خبری از یوز ماده نشد اما سه برادر تا سال ۱۳۹۴ همواره در کنار هم در قلمروهای تحت مدیریت استان دیده شدند.
کم کم حضور سه نفره کمرنگ‌تر شد و این بار برادرها دو تا دو تا دیده می‌شدند و گاهی «آرش»، یوز نری که در منطقه نایبندان طبس به عنوان زیستگاه اصلی یوز در ایران زندگی می‌کرد و نیز «هومینو» مهمان آنها بود.
این روزها درباره جمعیت یوز ایرانی اظهارنظرهای متفاوتی می‌شود. یوزهایی که در یزد و خراسان جنوبی مشاهده شدند همگی نر هستند و سال‌ها است که هیچ ماده‌ای در بین آنها دیده نشده است.
آن‌طور که سازمان محیط زیست اعلام کرده، تصویر اردلان سال ۱۳۹۹ توسط اصغر شریعتی در شهرستان بهاباد و اردوان هم در سال ۱۳۹۸ در دره انجیر شهرستان اردکان توسط دوربین تله‌ای به ثبت رسید.
اما از آن موقع تاکنون این دو یوز دیده نشده‌اند از آنجا که این دو یوز ۱۲ سال سن دارند و از آغاز دهه ۹۰ به بعد، هیچ یوز ماده‌ای در یزد دیده نشده به نظر می‌رسد نمی‌توان به این دو برادر امیدی برای زادآوری داشت.
۱۰ نقطه اصلی قلمرو یوزها در کشور استان‌های یزد، خراسان شمالی، خراسان جنوبی، سمنان و کرمان هستند که هر چند یوزها در این قلمرو جابجا می‌شوند اما این جابجایی با خطراتی از جمله برخورد با خودروها به دلیل عبور جاده‌ها در منطقه تحت مدیریت و حمله سگ‌های ولگرد مواجه هستند و از سوی دیگر کاهش زادآوری و تلف شدن در اثر خشکسالی و کمبود طعمه، همین جمعیت محدود را هم در معرض خطر انقراض قرار داده است.
از سال ۸۹ هیچ یوزپلنگ ماده‌ای در یزد مشاهده نشده است
جمعیت پیش بینی شده یوزه‌ای ایران در ۴۰ سال پیش حدود ۴۰۰ قلاده بود و این جمعیت در سال ۷۷ به ۲۰۰ تا ۳۰۰ قلاده رسید و در ادامه به ۱۰۰ قلاده کاهش یافت و هم‌اکنون نیز حدود ۲۰ قلاده برآورد می‌شود و این روند کاهشی در استان یزد هم به عنوان یکی از زیستگاه‌های اصلی یوزآسیایی پیش رفت و بعد از سال ۱۳۸۹ که شاهد زادآوری تنها یوز ماده در پارک سیاه کوه بودیم، هیچ یوز ماده‌ای در این منطقه مشاهده نشده اما این امید وجود دارد که یوز ماده باشد اما مشاهده نشده باشد.
آمارهای ضد و نقیضی از تعداد قلاده‌های یوز در ایران گزارش می‌شود که بین ۱۲ تا ۲۰ رأس است و این نشان می‌دهد جمعیت این حیوان منحصر به فرد، زیبا و نجیب، انگشت شمار شده و به طور جدی در معرض خطر انقراض قرار دارد.
جمعیت یوزه‌ای استان یزد
رئیس اداره حفاظت و مدیریت حیات وحش محیط زیست استان یزد درباره جمعیت یوزه‌ای استان به خبرنگار مهر گفت: آخرین یوز ماده استان سال ۱۳۸۹ در پارک ملی سیاه کوه با سه توله مشاهده شد که هر سه قلاده نر بودند و آن موقع اردلان، ارسلان و اردوان نامگذاری شدند. این توله‌ها تا چندین سال با هم زندگی می‌کردند و تصاویرشان ثبت می‌شد اما بعد از چند سال یکی از آنها دیگر مشاهده نشده و جدا شد.
حجت دهقان افزود: این توله‌ها دو تا دو تا با هم بودند و در نهایت در دو سه سال اخیر هیچگاه سه قلاده با هم دیده نشدند و همواره یکی از آنها با یوز نر دیگری از نایبندان طبس در دره انجیر مشاهده شده‌اند.
وی ادامه داد: امسال آخرین مشاهده یوز در استان، شناسایی اردوان و هومینو در قلمرو استان البته به صورت تک تک بود. یک سال پیش دو قلاده یوز در شهرستان بافق و دره انجیر شهرستان اردکان دیده شدند که یکی از آنها هومینو نر بود و مشاهده اردوان هم کمتر از یک ماه قبل در قلمرو استان ثبت شده است.
انجام کار تحقیقاتی پایش جمعیت یوزپلنگ در استان یزد
رئیس اداره حفاظت و مدیریت حیات وحش محیط زیست استان یزد از انجام طرح تحقیقاتی در روزهای اخیر برای بررسی جمعیت گوشت خواران با اولویت یوزپلنگ در مناطق دره انجیر، آریز و بهاباد خبر داد.
وی گفت: در این طرح حداقل ۲۰ دوربین در مناطق تحت مدیریت اداره کل حفاظت محیط زیست استان یزد مستقر می‌شود و در نهایت تا پایان سال جمع بندی صورت گرفته و نتایج اعلام می‌شود که امیدواریم در اثر اجرای این طرح، شاهد افزایش جمعیت یوزه‌ای استان و مشاهده یوز باشیم.
دهقان درباره احتمال جمعیت یوز استان یزد اظهار داشت: با توجه به اینکه بر اساس مستندات علمی سن یوز در نهایت ۱۴ سال در طبیعت پیش بینی شده است و یوزه‌ای متولد شده استان سنشان بالا است، ممکن است مرده باشند اما این امکان هم وجود دارد که جمعیت بیشتر باشد اما از دید دوربین‌ها مخفی مانده باشد.
وی درباره یوز ماده هم همین اطلاعات را بیان کرد و افزود: یوز ماده آخرین بار سال ۱۳۸۹ شناسایی شده و تاکنون حضور یوز ماده‌ای در استان ثبت نشده است.
دهقان گفت: البته قلمرو یوز در استان وسیع است و این حیوان نجیب و ترسو با کوچک‌ترین ناامنی یا نیافتن طعمه از قلمرو خود جابجا می‌شود. برای مثال یوز نر از بهاباد تا دره انجیر اردکان جابجا می‌شود و حتی تا ناینبدان طبس هم می‌رود حتی در قلمرو دربید در شهرستان یزد هم گزارشاتی از دیده شدن یوز اعلام شده است.
رئیس اداره حفاظت و مدیریت حیات وحش محیط زیست استان یزد درباره جفت گیری یوزها برای افزایش جمعیت آنها اعلام کرد: در یزد و نایبندان که زیستگاه اصلی یوز در فلات مرکزی ایران هستند، در یک دهه گذشته هیچ یوز ماده‌ای به ثبت نرسیده است اما در استان سمنان خانواده با توله‌ها زندگی می‌کنند و جفت گیری هم دارند.
وی افزود: یکی از راه‌های نجات گونه از انقراض، طرح تکثیر نیمه طبیعی آنهاست که هم‌اکنون در پارک ملی توران واقع در استان سمنان، در قالب یک طرح ملی در حال اجرا است.
تصادف جاده‌ای ۷ یوز را در سالهای گذشته تلف کرد
رئیس اداره حفاظت و مدیریت حیات وحش محیط زیست استان یزد با بیان اینکه جمعیت کمتر از ۲۰ فرد برای یوز، یعنی این حیوان در خطر انقراض قرار دارد، گفت: تصادفات جاده‌ای از جمله مهمترین تهدیدات جمعیت گونه یوزپلنگ آسیایی در استان به شمار می‌رود که در سالهای گذشته شاهد هفت مورد تلفات جاده‌ای آن بوده‌ایم.
دهقان یکی دیگر از عواملی که جمعیت یوز ایرانی را در معرض تهدید قرار داده است، سگ‌های ولگرد و سگ‌های گله موجود در طبیعت عنوان کرد و گفت: با توجه مهاجم بودن این سگ‌ها، تمامی حیوانات از جمله یوزها در امان نیستند و با توجه به اینکه یوز حیوان ضعیفی است و معمولاً انفرادی زندگی می‌کند به راحتی از سوی سگ‌ها محاصره شده و کشته می‌شود.
وی به تله گذاری و استفاده از طعمه مسموم هم به عنوان یکی دیگر از عوامل تهدید جمعیت یوز ایرانی اشاره کرد و افزود: برخی از دامداران برای کشتن گرگ‌هایی که گله‌هایشان را تهدید می‌کنند، از تله استفاده می‌کنند که گاهی یوزها در آن گرفتار شده و تلف می‌شوند.
دهقان درباره نزدیک شدن یوز به جوامع انسانی با توجه به خشکسالی‌ها و کمبود غذا اظهار داشت: یوز حیوانی است که به صورت غریزی انفرادی، منزوی و ترسو است از این‌رو کمتر به جوامع انسانی و روستاها نزدیک می‌شود چرا که در صورت کمبود طعمه، این حیوان با جابجایی قلمرو نیاز خود را تأمین می‌کند.
امید که با انجام طرح مطالعاتی شناسایی جمعیت گوشت خواران با محوریت یوزپلنگ، شاهد یوز ماده‌ای در استان باشیم که امید زادآوری را در بین این جمعیت افزایش دهد و شاهد توله‌هایی باشیم که در قلمرو استان خودنمایی کنند و کمی از نگرانی‌های انقراض این حیوان زیبا بکاهند.