الگو آفرینی و فرهنگ سازی "بانک پاسارگاد" در اقتصاد هنر

امروز در سراسر ایران شاید تنها در یک مکان بتوان تاریخ حدود یکصد سال اخیر هنر مدرن ایران در بخش هنرهای تجسمی را به تماشا نشست، سقفی که ذیل آن سهراب سپهری همنشین بزرگانی همچون بهمن محصص، منیر فرمانفرمائیان، پرویز تناولی، رضا مافی، فرامرز پیلارام، محمد احصایی، آیدین آغداشلو، نصراله افجه‌ای، حسین زنده‌رودی، فریده لاشایی، بهرام کلانتری، مسعود عربشاهی و .... است اگر یک دانشجو و پژوهشگر یا یک هنر دوست یا گردشگر بخواهد تاریخ هنرهای تجسمی مدرن و معاصر ایران را زیر یک سقف مرور نماید، فقط یک نشانی می‌توان به او داد، یک موزه به واقع منحصر به فرد در قلب تهران، "موزه هنرهای تجسمی معاصر بانک پاسارگاد"

عصاره یکصد سال هنر مدرن و معاصر نخبگان هنرهای تجسمی ایران زمین در این موزه گردآوری شده است، گنجینه‌ای که با کوششی نستوه و عزمی پایدار از جای جای دنیا گرد هم آمده است تا برای آیندگان، برهه‌ای درخشان از تاریخ هنر مدرن این سرزمین کهن را مانا و ماندگار کند. شیوه بهینه‌ای که در کشورهای توسعه یافته، موسسه‌های بزرگ مالی و بین‌المللی در راستای ایفای مسئولیت‌های اجتماعی خود، به آن عمل می‌نمایند. در حال حاضر موزه هنرهای تجسمی معاصر بانک پاسارگاد با در اختیار داشتن بیش از 600 اثر هنری از شاهکارهای از 165 نفر از هنرمندان معاصر ایران در گنجینه خود مکان معتبری برای پژوهش و تحقیق اساتید، دانشجویان و هنردوستان داخلی و خارجی بوده و سعی وافری به عمل آمده تا از هر هنرمند معاصر، حداقل دو اثر در موزه وجود داشته باشد. شایان ذکر است که "موزه هنرهای تجسمی معاصر بانک پاسارگاد" با اخذ مجوز رسمی از وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، به طور دائم مشغول فعالیت بوده و میعادگاه پژوهشگران و دوستداران هنرهای تجسمی معاصر می‌باشد.

اما ایفای بخشی از مسئولیت‌های اجتماعی، تنها بخشی از ثمرات این حرکت بزرگ فرهنگی و هنری می‌باشد و سایر ویژگی‌های این تحول فرهنگی و هنری را می‌توان به شرح زیر برشمرد:

الف: پیوند اقتصاد و هنر

"اقتصاد هنر" و "بازار هنر" در دنیا قدمت 250 ساله دارد اما تجربه موفق این تجارت ارزش آفرین در اقتصاد ایران به دو دهه هم نمی‌رسد و همانند هر حرکت اقتصادی نوینی، بازار هنرهای تجسمی ایران نیازمند یک پشتوانه اطمینان بخش بود تا گروه‌های بزرگ و خریداران متعددی را به این بازار نوظهور جلب نماید.

در روزهای پر تردید سال 1386 که خرید و فروش آثار هنری با تردید و در گستره‌ای کوچک و محدود انجام می‌شد، ورود بانک پاسارگاد به این بازار نوپا، معادلات جدیدی را رقم زد و به واقع طبق نظر کارشناسان تغییرات مثبتی را در بازار رقم زد که جنب و جوش و رونق امروزین آن، گویای این تحول است.

"بانک پاسارگاد" با هدف حمایت از هنر و هنرمندان ایران زمین و پس از گذران دوره مطالعاتی و تحقیقات میدانی، با رویکرد گردآوری گنجینه‌ای از برترین شاه‌کارهای هنرهای تجسمی معاصر و تشکیل موزه‌ای منحصر بفرد جهت مرور حدود یکصد سال تاریخ هنر مدرن ایران، اقدام به تاسیس "موزه پاسارگاد" نمود و با شروع این حرکت توسط یک بانک خصوصی بنیان‌های بازار نوظهور هنرهای تجسمی تقویت گردید. در مسیر رسیدن به نقطه تعالی و دست‌یابی به غنی‌ترین آثار برای "موزه پاسارگاد"، در درجه اول خرید مستقیم از اساتید برجسته و جوانان شایسته حوزه هنرهای تجسمی و در درجات بعدی خرید از نگارخانه‌ها به عنوان نمادی‌ترین عضو جامعه هنرهای تجسمی و حراجی‌های داخلی و بین‌المللی و مجموعه‌داران خصوصی در دستور کار قرار گرفت.

جالب آنکه رسانه‌ها از یک طرف و اهالی هنر از طرف دیگر برای جلب نظر سرمایه‌گذاران بزرگ و کوچک به بازار هنرهای تجسمی، حضور بانک پاسارگاد در این بازار را در فضاهای رسمی و مجازی به نحو موثری بازتاب دادند و از این رهگذر زمینه توسعه بازار و رونق بازار آثار هنری را فراهم آوردند.

به عنوان نمونه در سال 1392 بانک پاسارگاد اثری نفیس و نایاب از سهراب سپهری را در یک حراج هنری به قیمت 700 میلیون تومان خریداری کرد که این اقدام در رسانه‌ها بسیار مورد توجه قرار گرفت و اکنون کارشناسان هنری معتقدند همین فرهنگ‌سازی و اطمینان بخشی به بازار نقطه عطفی جهت رشد قیمت آثار این نقاش-شاعر نوستالژیک و اساساً زمینه‌ساز افزایش ارزش آثار هنری به رقم‌های میلیاردی شد.

حضور مستمر بانک پاسارگاد در بازار هنرهای تجسمی معاصر به عنوان یک بانک خصوصی موفق و پیشتاز، حلقه مفقوده فرهنگ و هنر را به حوزه اقتصاد کلان کشور پیوند داد و شروع این حرکت توسط کارشناسان هنری بعنوان یکی از عوامل موثر و تاثیرگذار در رونق اقتصاد هنر، مورد ستایش قرار گرفت.

ب : اعتلای هنر معاصر ایران در بازارهای بین‌المللی

در سال 2008 بانک پاسارگاد با فروش اثر ارزشمند و باشکوه اوه پرسپولیس ساخته استاد پرویز تناولی در حراج کریستیز دوبی، توجهات بین‌المللی را به سوی عیار والای هنر ایران جلب کرد. این اثر درخشان به قیمت دو میلیون و هشتصد و پنجاه هزار دلار توسط موزه اسلامی قطر خریداری شد که همچنان پس از حدود 13 سال، رکورد فروش گران‌ترین اثر هنری خاورمیانه را به خود اختصاص داده است.

بازتاب رسانه‌ای وسیع این فروش در منطقه و حتی دنیا همه نگاه‌ها را به سوی هنرمندان ایران برگرداند. رسانه‌های انگلیسی زبان منطقه تیتر زده بودند "شوک ایرانی به مارکت خاورمیانه" و رسانه‌های معتبر بین‌المللی ده‌ها گزارش خبری درباره گنج نهفته در هنر معاصر ایران منتشر کردند و از آن روز به بعد هر حراجی با موضوع هنر خاورمیانه در هر جای دنیا برگزار می‌شود، دست‌کم یک چهارم کل آثارش را به هنرمندان کشورمان اختصاص می‌دهد.

ج : بازگشت شاهکارهای هنری به ایران

هر زمان یک ایرانی از موزه لوور دیدن می‌کند حسرت می‌خورد چرا گنجینه سترگ هخامنشی از مام میهن جدا مانده‌اند، متاسفانه این روند از  دهه 70 خورشیدی با محوریت خروج شاهکارهای هنرهای مدرن و معاصر ایران با سرعت در حال انجام بود و هست. اکنون بسیاری از با ارزش‌ترین نمونه‌ها و مجموعه‌های هنرمندان تراز اول کشور، در اروپا و آمریکا و به خصوص کانادا در مجموعه‌های خصوصی نگهداری می‌شود و مردم ایران از این سرمایه‌های بزرگ معنوی محروم مانده‌اند.

بانک پاسارگاد با هدف غنای گنجینه خویش و نیز پاسداری از این میراث ملی، بخشی از مهم‌ترین آفرینش‌های هنری هنرمندان‌مان را از حراج‌های بین‌المللی در دوبی و لندن و همچنین مجموعه‌‌دارانی در فرانسه، آمریکا و کانادا خریداری کرد و به کشور بازگردانده است. به عنوان مثال در حال حاضر گنجینه بانک پاسارگاد دارای 17 اثر ارزشمند از سهراب سپهری می‌باشد که یکی از غنی‌ترین و منحصر به فردترین گنجینه‌های هنری از این منظر محسوب می‌شود.

این ابتکار عمل بانک پاسارگاد و مهاجرت معکوس شاهکارهای هنری و بازگشت‌شان به ایران همواره مورد ستایش جامعه هنری بوده است.

د : روندی نو در ایفای مسئولیت‌های اجتماعی

بانک پاسارگاد در راستای ایفای مسئولیت‌های اجتماعی خود که به شدت بدان پایبند است، مفتخر است هم‌پای دیگر خیرین نیکوکار بیش از 47 مدرسه و 17 کتابخانه در مناطق نیازمند کشور تاسیس کند. همچنین از 209 نفر از برگزیدگان آزمون سراسری طی 14 سال گذشته حمایت تمام قد کرده است و ...

ایران اسلامی عزیز به یمن ادب، هنر و فرهنگ غنی دیرین سال خویش در دنیا ستایش می‌شود و دیپلماسی فرهنگی تاریخی ما زینت آرای سر در سازمان ملل متحد است، از این روست که باید با سرمایه‌گذاری صحیح و هوشمندانه، بر این مزیت تاریخی تاکید کرد و در جهت گسترش و توسعه آن اهتمام ورزید.

غیر از دستاوردهای معنوی و فرهنگی، بی تردید سرمایه‌گذاری در امر هنر زمینه اشتغال آفرینی برای نسل نو و ارزآوری برای کشور را نیز تضمین می‌کند تا این چشمه جوشان هنر به جان جامعه لطافت و شادابی و طراوت افزون کند.

از همین رهگذر بانک پاسارگاد علاوه بر تاسیس موزه هنرهای تجسمی معاصر بانک پاسارگاد، ده‌ها فعالیت هنری دیگر را نیز پشتیبانی نموده است:

یکی از درخشان‌ترین نمونه‌ها، سرمایه‌گذاری در ساخت فیلم سینمایی پر افتخار و برنده جایزه اسکار فیلم "جدایی نادر از سیمین" اثر به یاد ماندنی استاد اصغر فرهادی است که آوازه جهانی دارد و برای اولین بار این جایزه ارزشمند را به کشورمان هدیه داد. دریافت این جایزه معتبر بیش از هر رویداد دیگری نام ایران را میلیون‌ها بار در رسانه‌های جمعی دنیا، مطرح و فراتر از هر تبلیع دیگری هنر ایران زمین را به جهانیان عرضه نمود.

همچنین حمایت از چندین فیلم دیگر سینمایی موفق، برگزاری چهار دوره جشنواره فیلم کوتاه با حضور فیلم‌سازان جوان و مستعد و کمک به رشد استعدادهای درخشان و ... حمایت از افتتاح موزه زنده یاد دکتر حسن حبیبی، حمایت از نسخ خطی ارزشمند کشور مانند چاپ مصحف شریف خراسان به خط عبداله طباخ هروی، گردآوری و تجمیع صفحات شاهنامه نفیس شاه طهماسبی و چاپ نسخه نفیس یک پارچه از آن و حمایت از چاپ مجموعه آثار نگارگری استاد حسین بهزاد با عنوان رنج و رنگ و ... از دیگر برگ‌های زرین عملکرد بانک پاسارگاد در پاسداشت هنر و فرهنگ ایران زمین می‌باشد.

 گفتنی است موزه هنرهای تجسمی معاصر بانک پاسارگاد بعد از مدتی تعطیلی به دلیل محدودیت‌های ناشی از کرونا، از اول خرداد ماه سال 1400 فعالیت خود را از سر گرفت و اکنون بازدید از گنجینه آن برای کلیه علاقمندان امکان‌پذیر است. این موزه در تهران، خیابان ابن سینا نرسیده به میدان بهارستان خیابان دانشسرا، خیابان شریعتمدار رفیع و در محل باغ موزه نگارستان واقع شده و هر روز به استثنای روزهای دوشنبه از ساعت 10 تا 18 میزبان هنردوستان ارجمند است.