زندگی با قدیمی‌ترین مومیایی‌های جهان

بی بی سی: آنا ماریا نیتو، که در شهر بندری آریکا در شیلی زندگی می کند می گوید ممکن است برای بعضی ها زندگی در خانه هایی که روی یک قبرستان ساخته شده عجیب باشد ولی مردم آریکا به این وضعیت عادت دارند.

آریکا که با کشور پرو هم مرز است روی تپه های شنی صحرای آتاکاما که خشک ترین صحرای جهان است بنا شده.

ولی مدت ها قبل از احداث این شهر ساحلی در قرن ۱۶، مردم قبیله چینچورو در این محل زندگی می کردند.

فرهنگ این مردم وقتی خبرساز شد که یونسکو، سازمان علمی، فرهنگی و تربیتی سازمان ملل متحد، صدها جسدی را که خود مردم چینچورو مومیایی کرده بودند در فهرست میراث جهانی خود قرار داد.

ماکس اوله، باستان شناس آلمانی اولین کسی بود که در سال ۱۹۱۷، پس ازکشف چند جسد مومیایی شده در کنار ساحل، از آنها نام برده بود. ولی دهه ها طول کشید تا پژوهشگران بتوانند در مورد قدمت مومیایی‌ها تصمیم بگیرند.

سرانجام با استفاده از کربن پرتوزا برای تعیین تاریخ این مومیایی ها معلوم شد که آنها مربوط به بیش از هفت هزار سال هستند- یعنی بیشتر از دو هزار سال قدیمی تر از مومیایی های مصری.

با این حساب مومیایی های چینچورو قدیمی ترین شواهد باستانشناسیِ موجود در مورد مومیایی کردن اجساد توسط انسان هستند.

فرهنگ چینچورو

برناردو آریازا، مردم شناس و کارشناس فرهنگ چینچورو، می گوید مردم چینچورو به جای این که بگذارند اجساد در آب و هوای خشک- به طور طبیعی مومیایی شوند، با دست خودشان مردگانشان را مومیایی می کردند- گر چه چند جسد هم که به طور طبیعی مومیایی شده بودند در محل کشف شده.

آقای آریازا توضیح می دهد که برای این کار با ایجاد یک بریدگی کوچک ارگان های داخل جسد را بیرون می اوردند و در حالی که پوست جسد را می کندند، حفره خالی ناشی از بیرون آوردن اجزای بدن هم به تدریج جمع می شد.

بعدا قبل از این که با الیاف های نی پوست جسد را دوباره بدوزند، حفره داخل جسد را با فیبر طبیعی و چوب پر می کردند تا شکل طبیعی اش را از دست ندهد و ایستاده بماند.

موهای سیاه پُرپُشتی هم به سر جسد وصل می کردند و خاک رُس به صورتش می مالیدند؛ سپس ماسکی روی صوت جسد قرار می دادند که در آن سوراخ هایی بجای دهان و چشمهای جسد ایجاد کرده بودند.

بعد از آن با رنگ قرمز درخشنده یا رنگ سیاه، که از رنگ دانه های مواد معدنی، گل اخرا، منگنز و اکسید آهن، به دست آمده بود، جسد را رنگ می زدند.

آقای آریازا می گوید نحوه مومیایی کردن مردم چیچورو، با مصری ها تفاوت زیادی داشت.

نه تنها مصری ها از روغن و نوار پیچی برای مومیایی کردن استفاده می کردند، بلکه مومیایی شدن مخصوص طبقه نخبگان بود، در حالی که چیچوروها بدون توجه به مقام و رتبه مردان، زنان، کودکان، نوزادان و حتی جنین را مومیایی می کردند.

زندگی در کنار مردگان
با کشف صدها جسد مومیایی شده در آریکا و سایر نقاط، مردم محلی یاد گفتند که چطور در کنار مردگان-و بعضی وقت ها در خانه هایی که بالای سر اجساد ساخته شده بود، زندگی کنند.

کشف بقایای اجساد انسان ها در حین ساختمان سازی یا بو کشیدن سگ و بیرون آوردن قطعات بدن یک مومیایی چیزی است که مردم محلی نسل ها آن را تجربه کرده بودند ولی برای مدت بسیار طولانی به اهمیت آنها پی نبرده بودند.

جانینا کمپوز فوئنتس، باستان شناس می گوید: "بعضی وقت ها ساکنان محل داستان هایی در باره این که چطور بچه ها با اسکلت جمجمه ها فوتبال بازی می کردند و لباس مومیایی ها را از تنشان در می آوردند، برای ما صحبت می کنند، ولی حالا می دانند اگر چیزی پیدا می کنند باید به ما خبر بدهند و کاری با آن نداشته باشند."

آنا ماریا نیتو، و پائولا پیمنتال که از افراد محلی هستند از این که سازمان یونسکو به اهمیت فرهنگ چینچورو پی برده بسیار خوشحالند.

این دو نفر دو سازمان محلی را که در نزدیکی محل های حفاری قرار دارد اداره می کنند و با گروهی از دانشمندان دانشگاه تاراپاکا که در آنجا قرار دارد همکاری نزدیک دارند و کمک می کنند که جامعه آنها اهمیت فرهنگ چینچورو را درک کند و مطمئن شوند که از این اماکن پُرارزش به خوبی محافظت می شود.

طرح هایی برای یک موزه محلی در دست تهیه است- جایی که اجساد مومیایی شده چینچورو برای تماشای بازدیدکنندگان در زیر یک شیشه مقاوم قرار داده شده. برنامه این است که افراد محلی را به عنوان راهنما آموزش دهند تا آنان بتوانند میراث خودشان را با افتخار به دیگران نشان دهند.

در حال حاضر اندکی از بیش از ۳۰۰ مومیایی چینچورو به نمایش گذاشته شده و بیشتر آنها در موزه باستان شناسی سن میگل دِ آزاپا، قرار داده شده اند.

با سی دقیقه رانندگی می توان فاصله آریکا تا موزه را که به دانشگاه تاراپاکا تعلق دارد و توسط دانشگاه اداره می شود، پیمود. در این موزه همچنین می توان روند جالب مومیایی کردن را که به نمایش گذاشته شده تماشا کرد.

قرار است موزه بزرگتری احداث شود تا امکان نمایش مومیایی های بیشتری فراهم آورده شود ولی اطمینان از محافظت صحیح مومیایی ها و سالم ماندن آنها هزینه در بر دارد.

آقای آریازا و جانینا کمپوز که باستان شناس است معتقدند که آریکا و تپه های اطراف آن غنائم بسیاری را در خود جا داده که هنوز کشف نشده اند و برای یافتن آنها باید پول بیشتری خرج کرد.

جراردو اسپیندولا روخاس، شهردار آریکا امیدوار است که اضافه شدن مومیایی ها به فهرست میراث جهانی، سبب جلب گردشگران و کسب درآمد اضافی شود.

ولی او قبول دارد که هر گونه عملیاتی باید به نحو صحیح و با همکاری جامعه و محافظت از محل انجام شود.

او می گوید برخلاف شهر رم که روی بناهای تاریخی ساخته شده، خانه های مردم آریکا روی اجساد مومیایی شده- که باید از آنها محافظت شود، بنا شده.

او اضافه می کند قوانین شهرسازی موجود است و هر وقت فعالیت های ساختمانی صورت می گیرد باستان شناسان هم حضور دارند تا مطمئن شوند مومیایی های باارزش صدمه نمی بینند.

شهردار آریکا می گوید برخلاف بعضی از جاهای دیگر شیلی که صاحبان تورهای جهانگردی و شرکت های چند ملیتی برای کسب منفعت از اماکن توریستی، اقدام به خریدن زمین کرده اند، میراث آریکا باید در دست مردمش و منفعت جامعه محلی باقی بماند.

آنا ماریا پریتو، رئیس سازمان همکاری محلی، خوش بین است که شهرت تازه مومیایی ها به نفع همه تمام خواهد شد.

"این یک شهرکوچک ولی صمیمی است. می خواهیم گردشگران و دانشمندان سراسر جهان به اینجا بیایند و با فرهنگ شگفت انگیز چینچورو که ما در تمام طول عمر با آن زندگی کرده ایم آشنا شوند."