حکومت طالبان و جنگ کشورهای منطقه برای نفوذ در افغانستان / صف آرایی امارات و عربستان در برابر ایران

میدل ایست آی نوشت: به دنبال سلطه خیره کننده طالبان بر افغانستان در 15 اوت، دیپلمات ها از کابل خارج شدند. قابل پیش بینی بود که نمایندگان ایالات متحده و کشورهای غربی به سرعت چمدان های خود را ببندند و این کشور را ترک کنند. با کمال تعجب، نمایندگان سفارتخانه های عربستان سعودی و امارات متحده عربی نیز همین کار را کردند.

به گزارش سرویس بین الملل «انتخاب»، در ادامه این مطلب آمده است:  این اقدام بسیار قابل توجه بود، زیرا این دو کشور حوزه خلیج فارس به همراه پاکستان تنها کشورهایی بودند که در دهه 1990 امارت اسلامی منزوی طالبان را به رسمیت شناختند. اما بعداً شواهد بیشتری مبنی بر ارتباطات بین امارات متحده عربی و مقامات افغانستان به دست آمد و اعلام شد که ابوظبی از اشرف غنی، رئیس جمهور سابق فراری افغانستان استقبال کرده است.

شکاف بین این گروه شبه نظامی و متحدان سابق آن در خلیج فارس سالهاست که عمدتا به دلیل روابط نزدیکتر طالبان با دشمنان اصلی آنها یعنی قطر و ایران در حال افزایش است. این در حالی است که اگر اکنون رقبای منطقه ای از بازیگران مختلف مسلح حمایت کنند، این موضوع می تواند به درگیری جدی تری در افغانستان تبدیل شود.

در سال 2013 دوحه با شکست امارات و عربستان سعودی میزبان دفتر سیاسی طالبان بود که مرکز دیپلماسی منطقه ای آن به شمار می رفت. در حالی که گفته می شود ریاض و ابوظبی اصرار داشتند که طالبان از القاعده جدا شود تا از او میزبانی کنند، پیشنهاد قطر برای میزبانی از طالبان بدون هیچ محدودیتی ارائه شد.

از آن زمان، قطر نقشی محوری در مذاکرات بین شورشیان و قدرت های خارجی ایفا کرد و میزبان مذاکرات صلحی بود که با امضای توافقنامه دوحه در فوریه 2020 به پایان رسید. مهم اینکه، هیئت کمیسیون سیاسی طالبان هفته گذشته با یک هواپیمای نیروی هوایی قطر وارد قندهار شد.

قطر به دلیل بی طرفی خود در جنگ، توانسته است تا حدی با طالبان رابطه نزدیک برقرار کند. در مقابل، امارات متحده عربی و عربستان سعودی روابط خود را با امارت اسلامی طالبان پس از 11 سپتامبر به سرعت قطع کردند و از مداخله در افغانستان به رهبری آمریکا که طالبان را سرنگون کرد، حمایت به عمل آوردند. تا جائیکه امارات متحده عربی حتی نیروهای مشارکت کننده نیز در این حمله داشت.

عربستان سعودی گامهای دیگری را برداشته که از نظر طالبان چندان دلپذیر نبوده است. به عنوان مثال می توان به ایجاد روابط نزدیکتر با دولت افغانستان تحت رهبری اشرف غنی، تشکیل کنفرانسی از دانشمندان در سال 2018 که به دنبال بی اعتبار کردن جهاد گروه شبه نظامی طالبان بود یا تلاش برای تجزیه ی این گروه اشاره کرد.

یک استراتژی پیچیده

بر اساس گزارش ها، تهران در حدود یک دهه گذشته حمایت از این گروه را افزایش داده است. این برعکس دهه 1990 است، زمانی که ایران از مقاومت در برابر امارت اسلامی طالبان موسوم به اتحاد شمال حمایت کرد و تقریباً با این رژیم جنگید.

تعامل بین دو طرف افزایش یافته است. در سال های اخیر هیئت های طالبان به طور مرتب به ایران سفر کرده اند. به طوری که سفرهای آنان به ایران بیشتر از سفر به عربستان سعودی یا امارات بوده است. تهران در طرح های مختلف چندجانبه برای حل مناقشه ی افغانستان از جمله فرمت مسکو دخیل بوده است.

اما ایران به طور کامل در اردوگاه طالبان نیست. این کشور یک استراتژی پیچیده در افغانستان را دنبال کرده است. به طور همزمان از دولت و شورشیان حمایت می کند، در حالی که طبق گزارشات، شبه نظامیان شیعه خود یعنی فاطمیون را در این کشور مستقر کرده است تا بتواند نفوذ خود را در هر گروهی که در جنگ پیروز شد، تقویت کند.

البته معلوم شد که طالبان روی کار هستند و تهران اکنون در موقعیت مناسبی قرار گرفته است تا از روابط خود با این گروه سود ببرد. ایران سفارت خود در کابل را باز نگه داشته و به احتمال زیاد با این کار به صورت ضمنی طالبان را به رسمیت شناخته است. دلایل زیادی از تجارت تا مهاجرت و مبارزه با مواد مخدر برای همکاری دو طرف وجود دارد.

زمینه برای رقابت قدرتهای منطقه ای برای نفوذ در افغانستان آماده شده است. اما نزاع نیابتی متفاوت از دهه 1990 خواهد بود. در آن زمان، پاکستان، عربستان سعودی و امارات متحده عربی از طالبان حمایت کردند. در حالی که ایران، روسیه و چین از حامیان مخالفان طالبان بودند.

روابط دو پادشاهی خلیج فارس شامل عربستان و امارات اکنون با طالبان تیره شده است، در حالی که تهران، مسکو و پکن از آنها حمایت می کنند. علاوه بر این، پاکستان به دلیل نزدیکی فزاینده عربستان و امارات متحده عربی به هند و سکوت آنهادر مورد مسئله کشمیر، دیگر مانند دهه 1990 با ریاض و ابوظبی روابط نزدیک ندارد.

وضعیت ایالات متحده در افغانستان چطور است؟

احتمالاً ایالات متحده در چنین رقابتی در حاشیه خواهد ماند. پس از دو دهه درگیری خونین و بیهوده، به سختی می توان تصور کرد که واشنگتن کمپین شکست خورده خود را برای از بین بردن جنبش تجدید کند.

فقدان نفوذ آمریکا هرگونه تلاش عربستان سعودی و امارات متحده عربی را کاهش خواهد داد. در یمن، هر دو قدرت از حمایت ایالات متحده و انگلیس برخوردار بودند. احتمالاً در اینجا چنین نخواهد بود اما ایران با حمایت متوسط خود از حوثی ها نشان داد که می توان با وسایل محدود دردسرهای جدی را برای دشمنان ایجاد کرد.

البته درست است که رفع محاصره قطر در ماه ژانویه و بهبود جزئی روابط عربستان سعودی و امارات با ایران در ماه های اخیر نشان می دهد که درگیری منطقه ای در حال کاهش است و امکان دارد به عرصه های دیگر مانند افغانستان سرایت نکند. ویروس کرونا و مشکلات اقتصادی عربستان به این معنی است که ریاض احتمالاً مسائل مهم تر دیگری دارد که باید به آنها بپردازد.

اما نارضایتی ها از قطر به دلیل حمایت از اخوان المسلمین و میزبانی پایگاه نظامی ترکیه و مسائل دیگر همچنان ادامه دارد. در حالی که ریاض روابط خود را با دوحه بهبود بخشیده است، ابوظبی به عنوان نیروی محرک محاصره هنوز روابط دیپلماتیک خود را با قطر از سر نگرفته است.

در مورد ایران نیز باید گفت که عزم دولت بایدن برای بازگشت به توافق هسته ای که توسط دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق آمریکا لغو شد، به مقامات کشورهای خلیج فارس هشدار می دهد که به زودی با تهران قوی تری مواجه خواهند شد که از پول ناشی از لغو تحریم ها برخوردار است. این ترس به آنها انگیزه می دهد تا از نفوذ ایران در افغانستان چشم پوشی کنند.

یک جنگ نیابتی جدید

رقبای تهران می توانند با تأمین بودجه گروه های مسلح ضد طالبان مانند داعش و دامن زدن به جنگ فرقه ای در افغانستان که شبه نظامیان فاطمیون ایران در آن فعالیت خواهند داشت، علیه نفوذ ایران در افغانستان اقدام کنند. احتمال دیگر این است که جنبش مقاومت نوپایی که توسط پسر احمدشاه مسعود، فرمانده چریکی افسانه ای افغانستان رهبری می شود به دنبال بی ثبات سازی رژیم طالبان باشند.

هنوز مشخص نیست که آیا این تلاش ها قوت می گیرد یا خیر، اما واقعیت این است که منطقه تحت سلطه ی احمد مسعود در پنجشیر به دست طالبان نیفتاده است و شایعات تأیید نشده ای مبنی بر حمایت از این جنبش توسط تاجیکستان وجود دارد. این در حالی است که این هفته رئیس جمهور تاجیکستان در به رسمیت شناختن رژیم جدید افغانستان توسط کشورش شک کرد.

در هر صورت، بی ثباتی مجدد در افغانستان برای ایران بسیار نامطلوب است، زیرا این کشور همچنان با افزایش قاچاق مواد مخدر و هجوم پناهندگان از از کشور همسایه ی خود روبرو خواهد شد که این به معنای کاهش فرصت های تجاری و سرمایه گذاری است.

هنوز درباره آینده افغانستان اطلاعات زیادی وجود ندارد. اما این موضوع تضمین شده است که قدرت های منطقه ای همچنان به اعمال نفوذ در افغانستان ادامه می دهند. از سوی دیگر، میزبانی غنی توسط امارات متحده عربی نیز ممکن است آغازگر یک جنگ نیابتی جدید در منطقه باشد.