شواهد و قرائن می‌گوید تصویب طرح «صیانت» قطعی است / چرا مجلس به تصمیم امروز خود در مورد طرح «صیانت» شک کرد؟ / آن ۱۴ رای چگونه در چند ساعت آب رفت؟

بردیا دانش / سرویس سیاسی «انتخاب»: مجلس یازدهم امروز در یک نشست غیرعلنی، تصمیم پیشین خود در خصوص طرح موسوم به «صیانت» مبنی بر اصل هشتاد و پنجی شدن این طرح را پس گرفت اما ساعتی بعد در جلسه علنی، دوباره به تصمیم قبلی خود بازگشت.

روز ششم مردادماه نمایندگان مجلس با ۱۲۱ رای تصویب کردند که طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی و ساماندهی پیام رسان های اجتماعی بر اساس اصل ۸۵ قانون اساسی بررسی شود. این رای بدان معنا بود که این طرح از صحن علنی خارج می شد و در کمیسیونی مشترک بررسی می شد تا پس از تصویب مستقیما به شورای نگهبان برود و در صورت تایید آن شورا، به صورت آزمایشی به اجرا درآید.

از آنجا که فیلتر همه پلتفرم های خارجی از اینستاگرام گرفته تا واتساپ و حتی گوگل در این طرح پیش بینی شده و بر اساس وضعیت کنونی، تقریبا قطعی بود، حساسیت زیادی روی این طرح در افکار عمومی وجود داشت و غیرعلنی شدن بررسی آن واکنش های زیادی را برانگیخت.

در روزهای گذشته برخی نمایندگان از امکان بررسی مجدد این تصمیم خبر داده بودند تا اینکه امروز نوزدهم مرداد، در جلسه غیرعلنی مجلس این تصمیم نمایندگان بار دیگر بررسی شد و این بار نمایندگان در یک رای گیری استمزاجی و غیررسمی تصمیم پیشین خود را ملغی کردند. به گفته احمد علیرضابیگی نماینده تبریز در جلسه غیرعلنی مذکور، ۶۵ نماینده برای سخنرانی در مخالفت و ۶۵ نماینده برای سخنرانی در موافقت با لغو بررسی طرح صیانت از حقوق کاربران فضای مجازی طبق اصل ۸۵ قانون اساسی ثبت‌نام کرده بودند و در نهایت، نمایندگان با ۱۴۴ رأی موافق و ۱۱۱ رأی مخالف با لغو بررسی این طرح طبق اصل ۸۵ قانون اساسی موافقت کردند.

با این حال ساعتی پس از این تصمیم، در جلسه علنی مجلس، تصمیم نمایندگان بار دیگر عوض شد و همان رای اولیه یعنی بررسی طرح صیانت بر اساس اصل هشتاد و پنج قانون اساسی پابرجا ماند. در جلسه علنی نمایندگان با ۱۳۰ رای موافق و ۱۲۱ رای مخالف با لغو بررسی این طرح طبق اصل ۸۵ قانون اساسی موافقت نکردند. توضیح اینکه مجموع آرای نمایندگان ۲۶۲ رای بود که تعداد موافق این طرح از نصف (۱۳۱ رای) کمتر بود.

چرا مجلس به تصمیم خودش شک کرد؟

در این بین سوال محوری و مهمی که می توان مطرح کرد این است که مجلسی که دو هفته قبل تصمیم به اصل هشتاد و پنجی شدن طرح صیانت گرفته بود و در این مدت نیز نمایندگان موافق با شدت و حدت از این طرح و تصمیم مجلس حمایت کرده بودند، چرا ناگهان به تصمیم خودش شک کرد و پذیرفت که در جلسه غیرعلنی دوباره آن را بررسی کند؟

در پاسخ به این سوال احتمالا به هیچ پاسخی بهتر از افکار عمومی نخواهیم رسید. از زمان تصویب این طرح، افکار عمومی به شدت با آن مخالفت کرده است. تناقض های بنیادین در بیان موافقان این طرح به اندازه ای است که در طول همین مدت یعنی از زمان رای گیری برای آن (ششم مرداد) تاکنون مخالفت ها شدت گرفته است. اینکه طراحان طرح، به صراحت در طرح خود به دنبال مسدود کردن پلتفرم های خارجی هستند اما در مصاحبه هایشان طوری صحبت می کنند که گویی دغدغه آزادی استفاده از اینترنت را دارند، خود بر مخالفت ها در میان افکار عمومی افزوده است.

البته طبعا شماری از نمایندگان نیزبا این طرح مخالفند و این مخالفت خود را نیز بیان کرده اند. هرچند دلایل آنها با یکدیگر متفاوت است اما به هر حال در مخالفت با این طرح فعلی، مشترکند. این دسته از نمایندگان تلاش کردند تا دست کم در مقابل افکار عمومی از خود نرمش نشان دهند.

دلایل دیگری از جمله دلایل اقتصادی نیز بر مخالفت‌ها با طرح مجلس افزوده بود. طرح فعلی مجلس بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار شغلی که مستقیما روی اینستاگرام ایجاد شده را به خطر می‌اندازد. میلیون‌ها شغل دیگر را نیز که در تبلیغات یا بازاریابی و یا ارتباط با مشتریان به فضای مجازی و اپلیکیشن‌های در معرض فیلتر وابسته اند نیز به خطر افتاده اند.

به طور کلی، به نظر می رسد این فشار سنگین افکار عمومی مجلس را مجبور کرد بار دیگر طرح را به بحث بگذارد و درباره تصمیم پیشین خود مجددا رای گیری کند.

در این بین عده ای از مخالفان این تصمیم نیز قطعا قصد داشتند تا این مخالفت خود را به نوعی در تاریخ ثبت کنند و برای این کار، چه راهکاری بهتر از وادار کردن سایر نمایندگان به رای گیری مجدد؟

تصویب طرح قطعی است؟

آن گونه که از شواهد و قرائن برمی آید تصویب طرح صیانت قطعی است؛ مگر آنکه اتفاق غیرمنتظره ای در روزهای آینده رخ دهد. اینکه طرح مذکور با این همه حاشیه  و مخالفت افکار عمومی بار دیگر به بحث گذاشته شود و نمایندگان این فرصت را داشته باشند تا از تصمیم قبلی خود برگردند اما چنین نکنند، نشان می دهد که تصویب طرح تا حد زیادی قطعی است؛ به ویژه آنکه طرح از این پس قرار نیست بین کل نمایندگان به رای گذاشته شود و صرفا در یک کمیسیون درباره آن تصمیم گیری خواهد شد.

دلایل کودکانه

از زمان کشیده شدن بحث مربوط به طرح صیانت به فضای رسانه ای و عمومی کشور، نمایندگان موافق برخلاف متن صریح طرح خود مدعی شده اند که قرار نیست با این طرح، هیچ یک از پلتفرم های خارجی فیلتر شود.

یکی از آخرین نمونه ها، سخنان مرتضی آقاتهرانی، رییس کمیسیون فرهنگی مجلس است. او علاوه بر تکرار ادعاهای مذکور، دلایلی را برای طرح آورده که به غایت غیرمنطقی، کودکانه و حتی مضحک هستند. مثلا آقاتهرانی گفته «ما در تلاش هستیم که از کاربران فضای مجازی حمایت مالی صورت بگیرد چرا که کاربران برای استفاده از فضای اپلیکیشن‌هایی که از خارج مدیریت می‌شوند همچون تلگرام باید هزینه‌ای برای فیلترشکن بپردازند»؛ این استدلال به اندازه ای غیر منطقی است که احتمالا بسیاری، حتی از پاسخ به آن نیز شرم داشته باشند. اگر موافقان طرح نگران هزینه بالای کاربران تلگرام به خاطر استفاده از فیلترشکن هستند، راه منطقی و در دسترس آن این است که این پیام رسان یعنی تلگرام از فیلتر خارج شود؛ نه اینکه بر فیلتر آن اصرار کنیم و بعد طبق طرح صیانت این اپلیکیشن را مجبور کنیم که شرایط - عمدتا ناممکن - مجلس را بپذیرد و بعد کاربران را مجبور کنیم که از تلگرام خارج شده و به یک اپلیکیشن ایرانی کوچ کنند.

آقاتهرانی همچنین گفته «هزینه‌ای که مردم برای داخل می‌پردازند با هزینه اینترنت خارجی برابری دارد که در تلاش هستیم این هزینه برای کاربران به یک سوم کاهش پیدا کند و شرایطی را فراهم کنیم که از نظر اقتصادی برای مردم مقرون به صرفه باشد»؛ طبعا اگر طراحان طرح نگران هزینه بیشتر کاربران به خاطر استفاده از پلتفرم های خارجی هستند، راه حل آن برابر شدن هزینه ترافیک داخلی و خارجی است نه اینکه هزینه اینترنت خارجی را سه برابر کنیم و بعد بگوییم مردم از اپلیکیشن های خارجی خارج شده و به داخلی ها وارد شوند تا هزینه اینترنت شان یک سوم شود. جالب اینجاست که این نماینده مجلس، به عنوان یکی از موافقان طرح صیانت، مسئله را از روی دیگرش خوانده و به جای اینکه بگوید هزینه ترافیک خارجی سه برابر می شود، می گوید هزینه ترافیک داخلی یک سوم است.

نکته قابل تامل این است که همین نماینده و احتمالا بسیاری دیگر از هم قطارانش کاملا درک کرده اند که مردم حتی حاضرند - به قول آنها - هزینه اینترنت بیشتر برای ترافیک خارجی بدهند، هزینه فیلترشکن هم بدهند اما از همان اپلیکیشن های خارجی مرسوم مانند تلگرام و اینستاگرام استفاده کنند. به بیان ساده تر، کاری که نمایندگان موافق طرح صیانت به دنبال آن هستند این است که کاربران مجبور شوند به اپلیکیشن های داخلی مهاجرت کنند.

مجلس با خودش چند چند است؟

فارغ از تصمیم نهایی مجلس یازدهم درباره طرح صیانت، سوالی که ذهن بسیاری را مشغول کرده این است که مجلسی که خود را از هر مجلس دیگری در ۴۳ سال اخیر انقلابی‌تر می‌داند، چگونه صبح یک تصمیم می گیرد و همان قبل از ظهر، به عکسِ آن رای می دهد؟ 

چطور ممکن است نمایندگان در جلسه غیرعلنی در رای گیری استمزاجی ۱۴۴ رأی به لغو اصل هشتاد و پنجی شدن طرح صیانت رای دهند و ساعتی بعد در جلسه علنی این آرا آب برود و تا ۱۳۰ رای سقوط کند؟ آن ۱۴ رای چگونه در چند ساعت آب رفت؟

این تغییر رای بر چه اساسی اتفاق افتاده؟ آیا در فاصله تصمیم نمایندگان در جلسه غیرعلنی تا جلسه علنی، اتفاق خاصی رخ داده که نمایندگان از تصمیم خود برگشته اند؟ اگر چنین اتفاقی رخ داده باشد، پس جایگاه استقلال رای نمایندگان کجاست و چرا رای آنها براحتی تغییر می کند؟

اگر هم چنین اتفاقی رخ نداده، پس جایگاه بررسی های کارشناسانه نمایندگان کجاست؟ چطور ممکن است نمایندگان درباره موضوعی که از مدت ها قبل درباره آن فکر کرده اند و مشورت گرفته اند صبح یک رای بدهند و ساعتی بعد، یک رای دیگر؟

اگر چنین باشد، حتی تصویب نهایی طرح را برغم وجود شواهد بسیار، نیز نمی توان قطعی دانست؛ زیرا نمایندگان ممکن است به هر دلیلی نظر خود را تغییر دهند.