علائم بیماری نقرس و روش‌های درمان آن

نایب رئیس انجمن تغذیه ایران گفت: نقرس یکی از بیماری‌هایی است که در آن سطح اسیداوریک خون به مقادیر بیش از حد طبیعی افزایش می‌یابد.

مجید حسن قمی، نایب رئیس انجمن تغذیه ایران درباره بیماری نقرس اظهار کرد: نقرس یکی از بیماری‌هایی است که در آن سطح اسیداوریک خون به مقادیر بیش از حد طبیعی افزایش می‌یابد و شیوع آن در بین مردان بسیار بیشتر از بانوان است.

او افزود: در چنین حالتی علائم افزایش اسیداوریک خون مانند التهاب مفاصل (در اثر انباشته شدن کریستال‌هایی در درون و بیرون مفاصل)، باعث قرمزی، تورم، گرم شدن و دردناک شدن آنها، به ویژه در ناحیه شست، پاشنه، قوزک پا، زانو و آرنج می‌شود؛ حتی رسوب کریستال‌های اورات سدیم و سنگ‌های کلیوی اسیداوریکی بروز می‌کند.

حسن قمی ادامه داد: اسید اوریک در واقع ماده نهایی حاصل از متابولیسم یا سوخت و ساز پروتئین‌ها در بدن به شمار می‌آید و افزایش آن بر اثر تولید زیاد این ماده در بدن و یا ناتوانی کلیه در دفع آن است. رسوب بلور‌های اسید اوریک در بدن، سبب تحریک سلول‌های ایمنی می‌شود که بدنبال آن این سلول‌ها مواد شیمیایی ویژه‌ای بنام پروستاگلاندین‌ها و لوکوترین‌ها را از خود ترشح می‌کنند، این مواد سبب ایجاد علائم التهاب در مفصل (درد و تورم) به شمار می‌آیند.

او گفت: این حملات دردآلود و تورمی مفصل در نواحی مذکور و به ویژه در شست پا معمولا شبانه بروز می‌کنند که در اصطلاح پزشکی به درگیر شدن شست پا پوداگرا podagral می‌گویند و بدنبال آن سلول‌های ایمنی با حمله به مفاصل، شروع به از بین بردن آن‌ها خواهند کرد که این مسئله التهاب و درد مفاصل را به دنبال خواهد داشت. اسید اوریک در اثر تجزیه موادی موسوم پورین‌ها در بدن تولید می‌شود. مقادیری از پورین‌ها به صورت طبیعی در خون وجود دارند و در بعضی غذا‌ها نیز یافت می‌شود. اسید اوریک به عنوان یک ماده دفعی از طریق کلیه و مجاری ادرار از بدن دفع می‌شود.

نایب رئیس انجمن تغذیه ایران ادامه داد: بنابراین، رژیم درمانی در نقرس و رعایت توصیه‌های تغذیه‌ای جز لاینفک درمان در این بیماران به شمار می‌آید، در کنار درمان‌های دارویی می‌تواند در کاهش خطر تکرار حملات نقرس و آسیب پیش رونده مفاصل در اثر رسوب اسید (التهاب مفصلی دردناک) و رسوب کریستال‌های اورات سدیم و سنگ‌های کلیوی اسیداوریکی کمک کند. رسوب اسید اوریک به صورت ماده گچ مانند در اطراف مفاصل درگیر، توفوس (tophus) نام دارد. توفوس ها، به صورت توده‌های سفت در زیر پوست نواحی مفصلی و گاهی در لاله گوش بوجود می‌آیند. اسید اوریک می‌تواند در کلیه‌ها رسوب کرده و سنگ کلیه ایجاد کند.

حسن قمی بیان کرد: علت بروز درد شبانه نیز این است که در طول روز فرد معمولا تحرک داشته و در حالت وضعیت ایستاده، مقادیر زیادی از مایع میان بافتی در اندام تحتانی (پاها) و بخصوص پایین‌ترین قسمت‌های آن یعنی مچ پا تجمع می‌یابد و در هنگام شب وقتی بیمار به حالت درازکش و افقی می‌خوابد مایع میان بافتی نسبت به اسیداوریک با سرعت بیشتری به جریان خون باز می‌گردد که در نتیجه آن غلظت اسیداوریک در پا‌ها افزایش و روند رسوب و التهاب پیشرونده می‌شود.

او افزود: با کاهش جریان خون در پا‌ها به دلیل قرار گرفتن در حالت استراحت و درازکش روند کاهش مایعات اطراف مفاصل و سرد شدن به رسوب کریستال‌های اسیداوریک در مفصل پا کمک می‌کند. به همین دلیل نیز بروز حملات درد و تورم مفصل در هنگام شب بیشتر است. درد‌های نقرسی می‌تواند با درد شدید شست پا و احساس گُرگرفتگی شدید در شست پا آغاز شده و برای اولین بار فرد را مضطرب می‌کند.

به گفته او در این حالت مفصل یا مفاصل درگیر داغ، متورم و آنچنان حساس هستند که حتی وزن ملحفه برروی آن غیرقابل تحمل خواهد بود. خوشبختانه نقرس درمان پذیر و تاحدودی قابل پیشگیری است.

حسن قمی تصریح کرد: از نظر آماری از هر هزار مرد،حدود ۷ نفر و از هر هزاران زن حدود یک نفر به این بیماری مبتلا می‌شوند. مصرف بعضی از داروها، اختلالات و بیماری‌ها هم می‌توانند سبب افزایش غلظت سرمی اسیداوریک باشند. دارو‌هایی که می‌توانند در این زمینه نقش داشته باشند عبارتند از مصرف بلند مدت دارو‌های مدر، لوودوپا، اسید نیکوتینیک، پیرازینامید است. در برخی از بیماری‌ها مانند لوسمی‌ها (سرطان خون)، لنفوم، نارسایی کلیه، گرسنگی‌های طولانی و مفرط، چاقی، مسمومیت با سرب نیز افزایش مقادیر اسید اوریک یا اورمی دیده می‌شود.

نایب رئیس انجمن تغذیه ایران از علل شایع ایجاد نقرس به چاقی و اضافه وزن بیش از حد در سنین نوجوانی و جوانی، مصرف مشروبات الکلی، مصرف بیش از حدغذا‌های حاوی پورین‌ها مانند گوشت قرمز، سیرابی، ماهی کولی، شاه ماهی، مارچوبه و قارچ، بیماری‌هایی مانند فشارخون بالای درمان نشده، دیابت، چربی یا کلسترول بالای خون و گرفتگی عروق، مصرف بعضی از دارو‌ها شامل دیورتیک‌ها یا ادرار آور‌ها (در درمان فشارخون)، آسپرین و دارو‌هایی که برای پیوند اعضا مصرف می‌شوند، سابقه خانوادگی، سن و جنسیت (نقرس در مردان بیشتر بروز می‌کند) اشاره کرد.

او گفت: این عارضه از طریق آزمایش خون، آزمون مایع مفصل، رادیوگرافی ساده، قابل تشخیص است. در درمان این بیماری باید به دو رکن اساسی توجه شود که حاصل کار تیمی پزشکان متخصص روماتولوژی و تغذیه خواهد بود که به ترتیب در درمان دارویی و تجویز رژیم غذایی مناسب اقدام کنند.

دارو‌های تجویز شده برای درمان نقرس
حسن قمی تصریح کرد: دارو‌های ضد التهابی دارو‌های ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوبروفن، ناپروکسن و یا ایندومتاسین (Indocin) که برای کاهش التهاب و درد تجویز می‌شوند.کلشی سین (Colchicine) در صورت عدم امکان تجویز دارو‌های NSAIDs به عنوان تسکین دهنده و کورتیکواستروئید‌ها (Corticosteroids) برای کاهش درد و التهاب یه شکل خوراکی و تزریق برای جلوگیری از حملات نقرسی به تشخیص پزشک در درمان این بیماری موثر هستند.

رژیم درمانی

او گفت: تجویز رژیم غذایی در این بیماری شامل غذا‌هایی است که سبب دفع اسید اوریک می‌شوند. محدویت مصرف گوشت قرمز، جگر، دل و قلوه و غذا‌های دریایی، حبوباتی مانند لوبیا و نخود، زردچوبه، قارچ خوراکی، گل کلم و اسفناج که مقادیر زیادی پورین دارند، مهم است. مصرف این غذا‌ها در طی حمله حاد نقرس مجاز نیست و در صورت گذر از مرحله حاد فرد با نظر متخصص تغذیه تا حدی مجاز به مصرف خواهند بود.

نایب رئیس انجمن تغذیه ایران تاکید کرد: توجه به دارو‌های مصرفی و جلوگیری از تداخل غذا و دارو، مصرف آب فراوان برای افزایش دفع آن از کلیه، کاهش وزن متناسب و بر اساس رژیم اصولی و تغییر شیوه زندگی و ترغیب به ورزش و فعالیت بدنی نیز بهترین راهکار برای درمان نقرس است.

 باشگاه خبرنگاران جوان