چرا ایران می تواند از سیاست خاورمیانه ای بایدن نهایت استفاده را بکند؟ / تهران این وسط باید مراقب باشد سرش بی کلاه نماند

دکتر هادی برهانی استاد مطالعات اسرائیل دانشگاه تهران معتقد است که ایران باید از فرصت سیاست خاورمیانه ای بایدن برای حل و فصل مشکلات و مناقشه ها استفاده کند. 

برهانی در گفتگو با «انتخاب» اظهار داشت: این فرصت تا ابد باقی نخواهد ماند. عدم استفاده از این فرصت می تواند خسارت سنگین و پشیمانی بدی برجای گذارد.

متن مصاحبه «انتخاب» با برهانی در زیر می آید:

سوال: نظر شما در مورد تحولات خاورمیانه پس از روی کارآمدن بایدن چیست؟

جواب: در مدت کوتاهی که از آمدن بایدن می گذرد خاورمیانه شاهد تحولات مهمی بوده است. قطر و عربستان آشتی کردند. قطر و مصر نیز در آستانه آشتی هستند. ترکیه به مصر و عربستان نزدیک شده و این زمینه حل و فصل اختلافات دو بلوک اخوانی و عربستانی در منطقه است. این حل و فصل احتمالا راه صلح و ثبات در لیبی را باز خواهد کرد. عادی سازی با اسرائیل در منطقه دچار وقفه شده است. کشورهایی که عادی سازی داشتند مانند مراکش و امارات احساس خسارت می کنند. دولت بایدن وعده های ترامپ و پاداش عادی سازی با اسرائیل را از دستور کار خارج می کند. احتمالا نه امارات به اف ۳۵ خواهد رسید و نه آمریکا از موضع مراکش در مورد صحرای غربی حمایت خواهد کرد.

علت این تحولات را در چه می دانید؟

علت اصلی آن سیاست خاورمیانه ای متفاوت بایدن است. این سیاست با سیاست خاورمیانه ای ترامپ تفاوتهای اساسی دارد. بایدن حاضر نیست منافع ملی آمریکا را فدای سیاستهای منطقه ای تل آویو و ریاض کند. بایدن می داند که آمریکا به دلیل حمایت از اسرائیل و عربستان چیزهای زیادی را در جهان از دست داده است. پرستیژ و موقعیت جهانی آمریکا در دوران ترامپ زیر سوال رفت. ترامپ به خاطر اسرائیل قطعنامه های سازمان ملل و حقوق بین الملل را زیرپا گذاشت. به خاطر اسرائیل و عربستان نقض حقوق بشر در این دو کشور را نادیده گرفت. بایدن در صدد اصلاح امور در آمریکاست و می خواهد آمریکا را به جایگاه سابق آن به عنوان کشوری که مورد اعتماد هم پیمانان و به ویژه شهروندان کشورهای غربی است، باز گرداند.

آیا تنها علت تحولات اخیر خاورمیانه این است؟

خیر، یک علت مهم دیگر تحولات این است که کشورهای خاورمیانه درک کرده اند بایدن سیاست خاورمیانه ای متفاوتی در پیش گرفته است. متوجه شده اند خاورمیانه در مسیر دیگری قرار گرفته است. ملتفت شده اند بایدن، برخلاف ترامپ، در صدد ایجاد اختلاف و تشدید اختلاف در منطقه نیست. بایدن صلح و آشتی در خاورمیانه را در راستای منافع آمریکا می بیند. از این رو کشورهای منطقه با استفاده از این فرصت نزدیک شده و در صدد حل و فصل اختلافات برآمده اند. درگیریهای کهنه زیادی در خاورمیانه به پایان خود نزدیک می شود.

موقعیت ایران را در این تحولات چگونه می بینید؟

به نظر می رسد ایران از قافله عقب مانده است. کشورهای منطقه با استفاده از فرصت فعلی در حال حل وفصل مشکلات هستند اما ایران تاکنون هیچ بهره جدی از این تحولات نبرده است. مشکلات منطقه ای ایران همچنان لاینحل مانده و فاصله ایران از کشورهای منطقه همچنان زیاد است. روابط جدید و ترتیبات جدیدی در منطقه در حال شکل گیری است.

اگر ایران در این ترتیبات نباشد یا دیر به آن برسد منافع جدی به چنگ نخواهد آورد. این ترتیبات و تحولات منتظر ایران نخواهد ماند. همچنانکه می بینیم منطقه شاهد تحرکات جدیدی است. اختلافات مهمی در منطقه در حال حل و فصل است. روابط جدیدی شکل می گیرد اما سر ایران بی کلاه مانده است. ظاهرا ایران هنوز سیاست خاورمیانه ای متفاوت بایدن را باور نکرده است و همچنان در دوران ترامپ سیر می کند. یا باور کرده و فهمیده اما در انجام اقدامی برای استفاده از فرصت فعلی مردد است. در هر حال واجد سرعت لازم برای استفاده از اوضاع فعلی نیست. اختلافات ایران با کشورهای منطقه همچنان به قوت خود باقی است. این فرصت تا ابد باقی نخواهد ماند. عدم استفاده از این فرصت می تواند خسارت سنگین و پشیمانی بدی برجای گذارد.