غذاهای ناسالم اعتیادآورند؟ تقریباً بله!

فست فودها و بسیاری از «هله هوله»‌ها می‌توانند میل و اشتها به خوردن را چند برابر کنند و به اصطلاح اعتیادآور باشند.

 پنج سال پیش، گروهی از دانشمندان تغذیه با مطالعه آنچه آمریکایی‌ها می‌خورند به یک نتیجه قابل توجه رسیدند: بیش از نیمی از کالری مصرفی ​​آمریکایی‌ها از غذاهای بسیار فرآوری شده حاصل می‌شود. این غذاها با فرمول‌های صنعتی تهیه می‌شوند و حاوی مقادیر زیادی قند، نمک، روغن چربی و سایر افزودنی‌ها هستند.

غذاهای بسیار فرآوری شده، علیرغم ارتباط با چاقی، بیماری‌های قلبی، دیابت نوع ۲ و سایر مشکلات سلامتی، همچنان بخش بزرگی از رژیم غذایی ما را تشکیل می‌دهند. این غذاها ارزان، راحت و غالباً هم خوشمزه هستند. آنها به صورت گسترده‌ای به بازار عرضه می‌شوند و مشتریان زیادی هم دارند. اما تعداد زیادی از دانشمندان می‌گویند دلیل دیگری که این غذاها به شدت مصرف می‌شوند این است که برای بسیاری از افراد این غذاها نه تنها وسوسه برانگیز بلکه اعتیاد آورند و همین یافته‌ها موجب بحث‌های زیادی بین محققان شده است.

اخیراً، مجله تغذیه بالینی آمریکا، به مسئلۀ اعتیاد به مواد غذایی پرداخت و اثر آن را بر پرخوری و چاقی بررسی کرد. ان تحقیق درباره اعتیاد به مواد غذایی و اینکه آیا غذاهای فوق العاده فرآوری شده در پرخوری و چاقی تأثیر دارد بود.

در یک مطالعه با بیش از ۵۰۰ نفر شرکت‌کننده، مشخص شد که بعضی از غذاها موجب بروز رفتارهایی شبیه به اعتیاد می‌شوند. رفتارهایی مانند اشتهای زیاد، از دست دادن کنترل و ناتوانی در قطع مصرف آن غذا با وجود اطلاع از مضر بودن آن.

چه غذاهایی می‌توانند اعتیادآور باشند؟

لیستی از این غذاها تهیه شد که به ترتیب عبارتند از: پیتزا، شکلات، چیپس سیب‌ زمینی، کلوچه، بستنی، سیب زمینی سرخ کرده و چیز برگر. این پژوهش نشان داد که این غذاهای بسیار فرآوری شده اشتراکات زیادی با مواد اعتیادآور مانند سیگار و کوکائین دارد. مواد تشکیل دهنده این غذاها از گیاهان و غذاهای طبیعی گرفته می‌شود. سپس لذت بخش‌ترین مواد تشکیل دهنده آن‌ها تصفیه شده و به فرآورده‌هایی تبدیل می‌شوند که به سرعت در جریان خون جذب می شوند و این توانایی را دارند که بخش‌هایی از مغز که مربوط به تظیم واکنش در قبال پاداش‌ها، احساسات و انگیزه‌ها هستند را تحریک کنند.

نمک، غلیظ کننده‌ها، طعم دهنده‌های مصنوعی و سایر مواد افزودنی موجود در غذاهای کاملاً فرآوری‌شده با تبدیل شدن به مزه‌هایی جدید برای مصرف‌کنندگان جذاب‌تر می‌شوند. به عنوان مثال، منتول به پوشاندن عطر و طعم تلخ نیکوتین کمک می‌کند، در حالی که ماده دیگری که در برخی از سیگارها استفاده می شود، یعنی کاکائو، مجاری تنفسی را گشاد می‌کند و قدرت جذب نیکوتین را افزایش می‌دهد.

شباهت دیگر غذاهای بسیار فرآوری شده این است که حاوی مقدار زیادی چربی و کربوهیدرات‌های تصفیه شده هستند، ترکیبی قوی که به ندرت در غذاهای طبیعی از قبیل میوه‌ها، سبزیجات، گوشت و مغزها یافت می‌شوند. البته بسیاری از غذاهای موجود در طبیعت غنی از چربی یا کربوهیدرات هستند، اما به طور معمول این دو ماده به مقدار بالایی (آنچنانکه در غذاهای فراوری شده وجود دارد) در آن‌ها یافت نمی‌شود.

عادت‌های غذایی و رفتارهای اعتیادگونه

در مطالعه‌ای دیگر مشخص شد که وقتی افراد مصرف غذاهای کاملاً فرآوری شده را کاهش می‌دهند، علائمی را تجربه می‌کنند که قابل مقایسه با علائم ترک مواد مخدر است؛ علائمی از قبیل تحریک‌پذیری، خستگی، احساس غم و گرسنگی. محققان دیگر در مطالعات تصویربرداری از مغز دریافته‌اند که افرادی که به طور مداوم از غذاهای اعتیادآور استفاده می‌کنند در طول زمان برای لذت بردن از آن غذاها به مقدار بیشتری از آن غذا نیاز دارند درست مثل مصرف مواد مخدر یا سیگار. محققان با بیمارانی مواجه شدند که علی‌رغم داشتن مشکلاتی از قبیل دیابت، افزایش وزن و سایر معضلات مربوط به سلامتی باز هم نتوانستند مصرف برخی غذاها را متوقف کنند.

نکته قابل توجه این است که مشتریان این غذاها تقریباً همیشه از عواقب منفی مصرف این مواد غذایی بسیار فرآوری شده کاملاً آگاه هستند و راه‌های متفاوتی را برای ترک مصرف این غذاها امتحان کرده‌اند اما باز هم موفق به کنترل مصرف خود نشده‌اند. شاید برای مدت کوتاهی بتوانند از خوردن آن غذا پرهیز کنند اما دوباره مصرف آن‌ها شروع می‌شود.

برخی دیگر از محققان معتقدند که این مسئله را نمی‌توان مانند اعتیاد به موادی همچون سیگار، کافئین و... توضیح داد چراکه بسیاری از غذاهای فراوری شده حاوی مواد اعتیادآور نیستند و مستقیماً ماده‌ای در مغز را فعال نمی‌کنند که اختلالات شیمیایی به بار بیاورد. از نظر این محققان شواهد نشان می‌دهد که افراد چاق که بیش از حد پرخوری می کنند، طیف وسیعی از غذاها با بافت‌ها، طعم‌ها و ترکیبات مختلف را مصرف می‌کنند. این پرخوری تا حدی ناشی از صنایع غذایی است که سالانه بیش از ۲۰ هزار محصول جدید را وارد بازار می‌کند و به مردم این امکان را می‌دهد که به انواع مختلفی از غذاها و نوشیدنی‌ها دسترسی داشته باشند. خود این تنوع غذایی است که جذاب است و لزوماً با تعبیر اعتیاد به معنای رایج که ترکیبات شیمیایی مغز را به هم می‌ریزد قابل توضیح نیست، بلکه یک رفتار کنترل شده در مصرف غذاها است.

بیشتر افراد روزانه و بدون نشان دادن علائم اعتیاد، غذاهای کاملاً فرآوری شده مصرف می‌کنند. اما محققانی که از فرضیه اعتیاد دفاع می‌کنند می‌گویند که مواد اعتیادآور لزوماً همه را معتاد نمی‌کنند. برای مثال دو سوم افرادی که سیگار می‌کشند به سیگار اعتیاد پیدا می‌کنند در حالی یک سوم لزوماً به سیگار اعتیاد پیدا نمی‌کنند. مطالعات نشان می‌دهد که عوامل مختلفی تعیین کننده اعتیاد افراد هستند، از جمله ژنتیک، تاریخچه خانواده، قرار گرفتن در معرض ضربات روحی و زمینه‌های اقتصادی و اقتصادی اجتماعی. بنابراین اگر این غذاها اعتیاد آور هستند، انتظار نداریم که ۱۰۰ درصد جامعه به آنها اعتیاد پیدا کند.

عادت‌های غذایی خود را بشناسید

توصیه‌هایی که در مورد پرهیز از اعتیاد غذایی وجود دارد. مثلاً سعی کنید فهرستی از غذاهایی که در خوردن آن‌ها کنترل ندارید را تهیه کنید. از این غذاها بیشتر دوری و یخچالتان را با مواد غذایی جایگزین پر کنید تا در دسترستان نباشد. محرک‌هایی از قبیل ترس، استرس و اضطراب می‌توانند شما را به سمت خوردن غذایی که به آن اعتیاد دارید سوق دهد. این محرک‌ها را بشناسید. از گرسنگی دادن به خودتان پرهیز کنید. در عین حفظ رژیم غذایی سعی نکنید به خودتان گرسنگی بدهید چون گرسنگی دادن میل شما به مصرف غذایی که به آن اعتیاد پیدا کرده‌اید را بیشتر می‌کند.

 ایرنا زندگی