۱۰ نکته از رزمایش‌های پهپادی ارتش و سپاه / پرواز نامرئی بر فراز ناوهواپیمابر

تسنیم: دو رزمایش بزرگ پهپادی اخیر ارتش و سپاه، حاوی نکات بسیار مهمی بود که به برخی از آنها در خلال گزارش‌های مختلف در همان ایام اشاره شد و برخی از نکات مهم دیگر ناگفته باقی ماند.

نیروهای مسلح ایران طی هفته‌های گذشته چند رزمایش مهم نظامی را در حوزه‌های مختلف برگزار کردند که این رزمایش‌ها هم توسط ارتش و هم سپاه با بکارگیری یگان‌های زمینی، هوایی، دریایی و هوافضا در نقاط متعدد کشور انجام پذیرفت

در میان آنها، دو رزمایش بزرگ پهپادی (یکی رزمایش تخصصی ارتش و دیگری رزمایش پیامبر اعظم15 سپاه)، حاوی نکات بسیار مهمی بود که به برخی از آنها در خلال گزارش‌های مختلف در همان ایام اشاره شد و برخی از نکات مهم دیگر ناگفته باقی ماند.

در این گزارش به بررسی این وجوه کمتر دیده شده از توانمندی‌های نیروهای مسلح در حوزه هواپیماهای بدون سرنشین خواهیم پرداخت که در خلال این دو رزمایش دیده شد.

* تسلط ارتش بر مواد جاذب امواج رادار

در جریان بازدید سرلشکر باقری رئیس ستادکل نیروهای مسلح از نمایشگاه توانمندی‌های پهپادی در حاشیه رزمایش پهپادهای ارتش، خبر بکارگیری موفق مواد جاذب امواج رادار روی پهپادهای شناسایی اعلام شد.

این مواد در قالب پوشش روی انواع پهپادها بکارگیری می‌شود که در وهله اول موجب به تأخیر افتادن کشف پهپادها و امکان نزدیک‌تر شدن به اهداف شده و در گام دوم، در صورت کشف توسط رادارهای دشمن با توجه به تضعیف قابل توجه سیگنال بازگشتی، سبب دشوارتر شدن امکان رهگیری و قفل راداری روی پهپاد خودی می‌شود.

نمونه پوشش جاذب امواج رادار در بازدید سرلشکر باقری از رزمایش ارتش

به کمک این مواد، پهپادهای ارتش موفق به پرواز مخفیانه روی ناو آمریکایی و عکسبرداری از زاویه کاملاً عمودی بر فراز آن شدند. با توجه به آزمایش موفق این دستاورد راهبردی در منطقه عملیاتی جنوب کشور روی پهپادهای مقیاس کوچک و متوسط، در آینده باید منتظر به کارگیری آن روی سایر پهپادها و وسایل پروازی باشیم.

تصویربرداری پهپادهای ارتش با عبور از روی ناو هواپیمابر آمریکایی؛ به زاویه کاملاً عمود دوربین توجه شود

مناطق غرب آسیا، آشنا مثل کف دست برای آرش

پهپاد «آرش» که نمونه رزمی و انتحاری از پهپاد هدف «کیان» ساخت نیروی پدافند هوایی ارتش است، هم اکنون علاوه بر این نیرو در نیروی زمینی و هوایی ارتش نیز وارد خدمت شده است.

از نکات مهم در مورد این پهپاد، برد 2000 کیلومتری آن است که در ترکیب با قابلیت شروع پرواز آن بدون نیاز به باند پرواز با بوستر راکتی از روی یک کامیون معمولی که می‌تواند در هر کجای کشور مخفی شده باشد، امکان استفاده مفید از بیشترین برد آن را می‌دهد.

جدا از مأموریت انتحاری ساده، یک نمونه ضدرادار از این پهپاد نیز توسعه یافته است که راهکاری ارزان -و البته به لطف سطح مقطع راداری کم این پهپاد- و مؤثر علیه رادارهای دشمن خواهد بود.

توالی لحظات خروج پهپاد آرش از محفظه حمل و پرتاب؛ دم عمودی در حال باز شدن از حالت تا شده است

نکته مهم دیگر در پهپاد آرش، امکان ناوبری تصویری در منطقه غرب آسیا (خاورمیانه) است که در این پهپاد گنجانده شده است. در واقع به کمک این سامانه، پهپاد آرش بدون هرگونه نیاز به سیگنال‌های مکان‌یابی جهانی از جمله جی.پی.اس آمریکایی، امکان رسیدن به محدوده هدف خود با دقت مناسب را بر اساس ذخیره داده‌های داخل خود خواهد داشت.

در فاز نهایی نیز هدفیابی به صورت اپتیکی یا در نمونه ضدرادار با جستجوگر متناسب صورت می‌پذیرد. این ویژگی سبب می‌شود تا علاوه بر بی نیاز شدن از سامانه‌های مکان‌یابی جهانی، امکان اخلال روی سامانه ناوبری این پهپاد نیز ناممکن شود.

تفاوت شکل دماغه در دو نوع از پهپادهای خانواده کیان/آرش

به علاوه، پهپادهای آرش با سامانه ایجاد اهداف کاذب بر اساس DRFM نیز تجهیز شده‌اند. این سامانه با دریافت و تحلیل سیگنال‌های راداری محیط و ذخیره مشخصات آن در حافظه خود امکان ایجاد یک کپی دیجیتالی مشابه یا دستکاری شده از سیگنال مذکور را برای ایجاد اهداف کاذب در رادار دشمن مقدور می‌سازد. این سیگنال کاذب می‌تواند دارای خطای عمدی در فاصله و سرعت نیز باشد در نتیجه یک پهپاد آرش مجهز به سامانه مذکور می‌تواند در یک یورش هماهنگ، کار اخلال در سامانه‌های راداری دشمن و دشوار کردن واکنش پدافندی برای وی را به دنبال داشته باشد.

حسگرهای نصب شده در دماغه یکی از پهپادهای آرش

* دفاع در برابر مولتی روتورهای مهاجم

در جریان نبردهای عراق و سوریه، نیروهای تروریستی در موارد متعددی از مولتی روتورها به عنوان یک پهپاد عمودپرواز که می‌توان از هر نقطه‌ای مأموریت آن را آغاز کرد استفاده کرده و نتایج موثری نیز به دست آوردند.

با توجه به ابعاد کوچک و صدا و حرارت و سطح مقطع راداری کم این پهپادها، امکان نفوذ کردن آنها در مناطق مختلف از جمله مناطق استقرار نیروهای پیاده، محل استقرار تجهیزات حساس مخابراتی و ... و ضربه زدن وجود دارد.

خط مسیر حمله مولتی روتور مدافع به مولتی روتور مهاجم

یک نمونه از مولتی روتورهای مدافع با مقیاس کوچک

برای مواجهه با این تهدید، نیروی زمینی ارتش موفق به توسعه مولتی روتور مدافع شده است که با مشاهده اهداف مهاجم که با سرعت تا 200 کیلومتر بر ساعت پرواز می‌کنند به سمت آنها رفته و با اصابت مستقیم یا انفجار در مسیر آنها سد دفاعی در برابر آنها را ایجاد می‌کند.

در رزمایش اخیر، این رویکرد دفاعی تمرین شده و مولتی روتور مدافع موفق به برخورد مستقیم به مهاجم شد. البته در فاز تهاجمی هم چند نوع مولتی روتور در نیروی زمینی ارتش با انواع محموله‌های تهاجمی مورد استفاده قرار می‌گیرد که آنها هم در رزمایش اخیر به نمایش عملکرد خود پرداختند.

یک نمونه از مولتی روتورهای مهاجم ارتش با 6 محفظه پرتاب بمب

* ریزپرنده انتحاری و مهمات پرسه‌زن

در یک دهه گذشته، ایده استفاده از پهپادهای با دهانه بال کم یا MAV برای اجرای عملیات گشت‌زنی و انتحاری و نیز اجرای عملیات دسته جمعی تعداد بالا علیه اهداف پراکنده، مواضع تجهیزات پدافند هوایی و ... شکل گرفته است.

در جریان جنگ سوریه هم نمونه‌هایی از پهپاد گشت‌زن و انتحاری Switchblade در موارد متعدد مشاهده شده و تعدادی نیز سقوط کرد که نشان از ورود دشمن به فاز به کارگیری این وسیله در میدان عملیاتی برای عملیات یا تکمیل توسعه دارد.

به طور کلی مأموریت مهمات پرسه‌زن یا همان پهپاد انتحاری گشت‌زن، پرواز در یک محدوده مشخص و تحت نظر گرفتن منطقه با سامانه‌های شناسایی خود است.

در صورت مشاهده هدف به صورت دستی تحت فرمان کاربر انسانی یا به صورت هوشمند بر اساس پارامترهای تعریف شده در نرم افزار مدیریت پهپاد، اقدام به اجرای عملیات علیه هدف مذکور می‌شود. در صورت اتمام زمان پروازی نیز پهپاد به محل مشخصی باز می‌گردد.

سوئیچ بلید که نمونه شناخته شده ای از پهپادهای پرسه زن و انتحاری است

این نوع از پهپادها عملاً مانند یک شکارچی در محدوده دشمن یا یک نگهبان در محدوده خودی عمل می‌کند و کاربردهای ارزشمندی در انهدام اهداف با سطح دسترسی کم دارد که برای انهدام آنها در روش های کلاسیک نیاز به استقرار تیم های انسانی نفوذی است.

در رویکرد دفاعی نیز بخش‌هایی که استقرار نیروی دفاعی برای پیشگیری از غافلگیری دشوار است، این نوع پهپادها می‌توانند مفید واقع شوند. البته نمونه‌های فعلی در دنیا با مداومت پروازی کم طراحی شده‌اند اما این امر تابع نیاز طراحی بوده و محدودیت ذاتی چندانی ندارد.

پهپاد ریزمقیاس یا MAV (کارد زرد) در کنار پهپاد مهاجم-92

دو وسیله مشاهده شده در این حوزه در رزمایش ارتش یکی پهپاد و در واقع ریزپرنده‌ای شبیه به نمونه Perdix آمریکایی بوده و یکی هم پرتابگرهایی مشابه پرتابگر پهپاد سوئچ بلید.

البته ممکن است این پرتابگرها مربوط به نمونه ایرانی پردیکس باشد. پردیکس یک پهپاد کوچک با طول کمتر از 17 و دهانه بال 30 سانتیمتر است که در دسته‌های بسیار پرتعداد علیه مواضع دشمن به کار می‌رود.

هرچند آمریکایی‌ها کاربرد آن را شناسایی عنوان کرده‌اند اما به وضوح مشخص است که اجرای عملیات علیه پدافند هوایی و گسترش نیروهای رزمی دشمن با این پهپاد به راحتی ممکن است.

محفظه های پرتاب در کنار پهپادهای نیروی هوایی که ممکن است به پرنده ریزمقیاس مورد بحث یا یک نوع دیگر مشابه سوئیچ بلید متعلق باشد

این پهپاد به صورت تعداد بالا قابلیت رها شدن از هواپیماهای جنگنده تا سرعت حدود 700 کیلومتر بر ساعت را دارد و موتور الکتریکی آن نیز پرواز پایدار در سرعت کمتر از 120 کیلومتر بر ساعت را برای آن ممکن می‌سازد.

نوع یورش فوجی این پهپاد از نوع بدون رهبر بوده و پهپادها با یکدیگر کار اشتراک گذاری داده ها را به انجام می‌رسانند.

پهپاد ریزمقیاس یا MAV پردیکس

این پهپادها با توجه به قیمت پائین می‌توانند انواع عملیات انتحاری بر اساس شناسایی هوشمند هدف، اشباع پدافند هوایی دشمن و ایجاد اهداف کاذب را به انجام برسانند.

احتمالاً نیروی هوایی ارتش در فاز فعلی این ریزپرنده را برای بکارگیری توسط پهپادهای بزرگتر مانند مهاجم-92 یا کمان-12 مورد استفاده قرار می‌دهد اما این پلت فرم قابلیت به کارگیری توسط نیروهای پیاده را نیز با کمی تغییرات دارد.

نمونه آمریکایی 300 گرمی مداومت پروازی بالاتر از 20 دقیقه داشته یعنی می‌تواند با سرعت عنوان شده برای آن تا حدود 40 کیلومتر از نقطه رهایی از پرنده مادر فاصله بگیرد.

رفتن به سمت استفاده از این رویکرد که در خود آمریکا هم نو محسوب می‌شود، تنها چند سال پس از مطرح شدن آن نشان از پویایی یگان‌های رزم پهپادی ارتش دارد و در عرصه نبرد نیروهای خودی را یک گام جلوتر از دشمن قرار می‌دهد.

تصاویر صفحه کنترل مأموریت یورش فوجی پهپادهای پردیکس در یکی از آزمایشها و حرکت آنها به سمت اهداف با چیدمان مختلف

پهپاد ریزمقیاس یا MAV مشاهده شده در بین محصولات نیروی هوایی ارتش در رزمایش اخیر، از نظر جزئیات طراحی تفاوت‌های متعددی با نمونه آمریکایی دارد از جمله زوایای بدنه در تمامی قسمت‌ها و نسبت منظری بال جلو که این موارد نشان می‌دهد تنها الگوبرداری از پیکربندی و مفاهیم طراحی نمونه آمریکایی صورت گرفته و پهپاد ایرانی به صورت بومی طراحی شده است.

* پهپادهای بال دلتا

در کنار پهپاد ریزمقیاس معرفی شده در بخش قبلی و در کنار پهپاد مهاجم-92 در بین محصولات پهپادی نهاجا یک پهپاد با بال دلتایی یا مثلثی نیز مشاهده می‌شود که ابعاد کوچکی داشته و ممکن است مأموریت فریب پدافند دشمن یا عملیات انتحاری را برعهده داشته باشد.

پیکربندی این پهپاد مشابه پهپاد انتحاری مورد استفاده توسط نیروی هوافضای سپاه در رزمایش پیامبر اعظم-15 علیه ماکت سامانه پدافندی است اما به وضوح ابعاد آن بسیار کوچکتر بوده و در دسته پهپادهای کوچک قرار می‌گیرد.

پهپاد بال دلتای مشاهده شده بین تجهیزات نیروی هوایی ارتش

برخلاف تصویر برخی، این پهپادها از نوع بال پرنده یا Flying wing نیستند زیرا دارای بالچه‌هایی در نوک بال‌های خود بوده که پیکربندی، مفاهیم پایداری و شیوه کنترل آنها را از پهپادهای بال پرنده کاملاً متمایز می‌کند.

پهپاد بال دلتای مذکور دارای ارابه فرود چرخدار بوده و از روی باند کار نشست و برخاست را انجام می‌دهد. یک نمونه پهپاد بال دلتای دیگر که دارای ویژگی‌هایی در ترکیب شدن بال و بدنه نیز هست در بین پهپادهای نیروی زمینی ارتش وجود داشت که در تصویر زیر قابل مشاهده است.

پهپاد بال دلتا با بدنه تلفیق شده در بال در بین تجهیزات نیروی زمینی ارتش؛ پهپاد سمت چپ (کادر آبی) یک پهپاد عمودپرواز به سبک کوآدروتورها است که هنوز معرفی نشده

* بالگرد همه کاره ارتش هم به پهپاد مجهز شد

یکی از ابتکارات جالب توجه مشاهده شده در رزمایش اخیر ارتش، نصب یک پهپاد روی آویزگاه حمل سلاح بالگرد 214 بود. این بالگرد که اسب کاری هواپیمایی نیروی زمینی یا هوانیروز ارتش در طی چند دهه گذشته بوده در سال‌های اخیر به سامانه‌های پرواز در شب و انواع تسلیحات راکتی و موشکی مجهز شده و حتی قابلیت شلیک سلاح در شب را نیز به دست آورده است.

پهپاد نصب شده زیر جایگاه سلاح بالگرد 214 هوانیروز ارتش

حال با افزوده شدن پهپاد فهرست تجهیزات این بالگرد شاهد بروز یکی از نوترین ابتکارات نظامی جهان که به طور محدود در دنیا مشاهده شده در هوانیروز ارتش هستیم که به خودی خود ارزش بیشتری از قابلیت های پهپاد مذکور دارد.

درک سریع تغییرات عرصه فناوری و تجهیزات و اتخاذ تصمیم متناسب بر اساس نیاز بومی که در این اقدام ارتش متجلی شده وجه بسیار ارزشمندی است که امید می‌رود به یک رویه ثابت تبدیل شود.

پهپاد نصب شده روی بالگرد

پهپاد مذکور دارای بدنه استوانه‌ای ساده، بال با طرح مستطیلی اما لبه فرار دارای سوئیپ به جلو، دو ورودی هوا در سمت جانبی دو طرف بدنه و دماغه نیم کروی است. دم آن نیز V شکل بوده که علاوه بر کاهش بازتاب راداری نسبت به دم عمودی و افقی معمولی کمی سبک‌تر بوده اما نرم افزارکنترلی پیچیده‌تری نیاز دارد. به نظر می‌رسد این پهپاد از نوع موتور جت است.

در مورد خود این پهپاد و مأموریت آن اطلاع رسانی خاصی نشده اما انواع مأموریت‌های قابل انجام با پهپادها برای این پهپاد بالگردپرتاب نیز قابل تصور است از جمله اجرای شناسایی زودهنگام پیشاپیش گروه پروازی بالگردها و اشتراک گذاری اطلاعات و مأموریت انتحاری علیه اهداف از پیش تعیین شده یا شناسایی شونده از جمله مأموریت های قابل تصور برای این پهپاد است.

در واقع با حمل پهپاد توسط بالگردها در یک مأموریت در صورت نیاز به استفاده از پهپاد، به جای پرواز آن از یک موضع خودی و رسیدن به منطقه یا پرواز آن از ابتدا به همراه بالگردها، با این رویکرد مشاهده شده یعنی نصب روی بالگرد می‌توان در صورت نیاز پهپاد را بدون فوت وقت به پرواز درآورد.

* استقرار پهپاد هزار چهره کرار در هزاران نقطه برای اسکرامبل

پهپاد کرار که در شهریور 1389 با مأموریت اصلی پهپاد هدف و مأموریت ثانویه عملیات تهاجمی رونمایی شده بود به مرور با دریافت تجهیزات و تسلیحات مختلف، در حوزه مأموریتی نیز تنوع بیشتری پیدا کرد.

علاوه بر مأموریت حمل غلاف جنگ الکترونیک با کرار که در رزمایش پدافند هوایی در ماه‌های گذشته مشاهده شد، جلوه جدیدی از رزم هوایی هم با این پهپاد در رزمایش مشترک اخیر به نمایش درآمد.

کرار رهگیر نمونه‌ای از این پهپاد است که به موشک هوا به هوا مجهز شده است و قابلیت درگیری با اهداف هوایی مختلف را پیدا کرده است.

در سال 1393 و مشاهده اولین تصاویر از کرار رهگیر، موشک شفق به عنوان سلاح آن دیده شد. در سال 1399 و رزمایش پهپادی ارتش در دی ماه، موشک جدیدتر آذرخش با برد بیشتر، پیشران سوخت جامد بدون دود که هشیار شدن دشمن را در دید چشمی به تأخیر می‌اندازد و جستجوگر تصویرساز حرارتی برای اولین بار علیه یک هدف کوچک با بدنه غیرفلزی مورد یعنی پرنده‌ای با سطح مقطع راداری پائین مورد استفاده قرار گرفت که به خوبی ارزش استفاده از روش هدایت تصویرساز حرارتی را نشان داد.

در آینده نیز موشک «مجید» به فهرست تسلیحات کرار رهگیر افزوده خواهد شد.

پهپاد کرار در رزمایش پدافند هوایی به وسیله ای مشابه غلاف جنگ الکترونیک تجهیز شده بود

پهپاد کرار مجهز به موشک آذرخش با کمک راکت از یک نقطه شروع به پرواز می کند

این پهپاد همچنین به عنوان یک ابتکار بومی قابلیت تجهیز به سه قبضه تیربار را در دماغه خود دارد که هم به عنوان تیر اخطار و هم برای شلیک مستقیم به هدف قابل استفاده است.

آنچه در مورد پهپاد کرار ناگفته باقی ماند، برنامه تجهیز نقاط استقرار نیروی پدافند هوایی ارتش به پهپادهای کرار در نقش اسکرامبل یا پرنده دفاعی تندخیز است.

این نقش در حال حاضر تنها توسط هواپیماهای رزمی سرنشین دار اجرا می‌شود که فقط در تعداد محدودی پایگاه هوایی مستقر هستند.

با گسترش پهپادهای کرار مجهز به موشک‌های آذرخش و در آینده نزدیک موشک مجید، در ده‌ها و شاید صدها نقطه پدافندی در صورت نیاز به اجرای پرواز اسکرامبل علیه اهدافی که در توان پهپاد کرار برای درگیر شدن هست می‌توان به جای هواپیمای سرنشین‌دار از نزدیک‌ترین نقطه پدافندی به محدوده هدف، پهپاد کرار را به پرواز در آورد زیرا این پهپاد با اتکا به بوستر راکتی سوخت جامد نیاز به باند پرواز برای شروع پرواز ندارد.

دو فروند پهپاد کرار رهگیر که به دوربین در نوک دماغه نیز مجهز هستند آماده پرواز نقطه ای از پشت یک تریلر هستند

یکی از سه تیربار قابل نصب در جلوی پهپاد کرار

طیف اهداف قابل درگیری برای کرار شامل تمام انواع پهپادها، بالگردها و هواپیماهای مادون صوت دشمن و موشک‌های کروز می‌شود. البته هواپیماهای رزمی سرنشین‌دار در اکثر موارد در مأموریت‌های تهاجمی به علت حمل مهمات سرعت‌های مادون صوت دارند و در نتیجه کرار توان حمله غافلگیرانه به آنها را نیز دارد.

با توجه به تولید بومی کرار و نیز موشک‌های مورد استفاده آن و قیمت تمام شده پائین، مشکلی برای به خدمت گرفتن صدها فروند از آن در یک بازه زمانی معقول وجود ندارد.

تاکنون هم پهپاد کرار در مأموریت‌های رهگیری هوایی در جنوب کشور علیه هواپیماهای مختلف باسرنشین و بی‌سرنشین شامل P-3، P-8، MQ-9 و RQ-4 عملیات رهگیری و رساندن خود به هدف را با موفقیت در میدان عمل تمرین کرده است.

یک نسخه انتحاری نیز از کرار رهگیر وجود دارد که قابلیت اصابت به هدف را پس از شناسایی از برد 30 کیلومتری، قفل روی هدف از فاصله 3 کیلومتری و رساندن خود به هدف دارد.

* پرتنوع ترین فهرست مهمات برای پهپاد کمان-12

کمان-12 پهپادی با مقیاس متوسط با مداومت پروازی 12 ساعت و قابلیت پرواز تا ارتفاع 18000 پا یعنی حدود 5500 متر با موتور ملخی پیستونی است.

به نظر می‌رسد این پهپاد که در رزمایش‌های سال جاری حضور پررنگی داشته و چندین فروند از آن تولید و عملیاتی شده با استفاده از تجربیات نمونه کوچکتر مهاجم-92 توسعه یافته باشد.

کمان-12 دارای چهار جایگاه حمل سلاح در زیر بال‌های خود است. علاوه بر محموله شناسایی معمول پهپادهای ایرانی که شامل دوربین‌های دید مرئی و فروسرخ با قدرت زوم بسیار بالا است، کمان-12 قابلیت حمل غلاف‌های جنگ الکترونیک ساخت جهادخودکفایی نیروی هوایی ارتش را نیز دارد.

این غلاف‌ها قابلیت جاسوسی الکترونیکی و جمع آوری سیگنالی، اخلال در رادارها و سامانه‌های مخابراتی دشمن و ایجاد اهداف کاذب را دارند که قابلیت بسیار مهمی برای کمک به مأموریت‌های نهاجا است.

پهپاد کمان-12

علاوه بر آن این پهپاد بمب‌ها و موشک‌های مختلفی را با سه روش هدایت اپتیکی، حرارتی و لیزری به کار می‌گیرد که شامل خانواده بمب‌های قائم با حداقل 3 نوع مشاهده شده، موشک سدید ساخت سپاه و همچنین موشک میکرو کروز اخگر با برد 30 کیلومتر ساخت نهاجا را دارد و از این نظر یک از پرتنوع ترین فهرست تسلیحات را در بین پهپادهای ارتش دارد.

احتمالاً موشک الماس نیز به زودی با پهپاد کمان-12 هماهنگ می‌شود زیرا نسبت برد به وزن بسیار خوبی داشته و از نظر وزنی حداقل 6 تیر از آن توسط کمان قابل حمل است.

کمان-12 در کنار نمونه کوچکتر مهاجم-92 (به رنگ سفید)

* شاهکار پهپادهای نداجا در شناسایی نگین انگشتر دشمن

زیردریایی‌ها با توجه قابلیت ذاتی در مخفی ماندن از دید به عنوان ابزاری راهبردی و بسیار تعیین کننده در ساز و برگ نظامی کشورها محسوب می‌شود. در نتیجه کشف و شناسایی آنها از اهمیت بالایی برخوردار است.

نیروی دریایی ارتش (نداجا) علاوه بر توسعه انواع سامانه‌های سونار برای این منظور در ماه‌های اخیر موفق شده است تا به دقت زیردریایی‌های دشمن را توسط پهپادهای خود کشف و ردیابی کند.

این امر با دوربین‌های مرسوم این پهپادها تا عمق مشخصی قابل انجام است اما همین شناسایی که روی زیردریایی‌های دشمن در منطقه جنوب تنگه هرمز صورت پذیرفته سبب محدود شدن فضای جستجو برای ناوها و زیردریایی‌های خودی در فاز مقابله می‌شود.

احتمالاً قابلیت تحلیل تصویر و استفاده از الگوریتم‌های هوشمند تشخیص اشیای متحرک ضمن قابلیت زوم بسیار بالای سامانه‌های الکترواپتیکی ساخت داخل به کمک پهپادهای ارتش در شناسایی های مذکور شده است.

طبق اطلاعات موجود، دو پهپاد یسیر (نمونه ایرانی اسکن ایگل آمریکایی) و پهپاد صادق (نمونه بهبود یافته مهاجر-4) موفق به شناسایی‌های مذکور شده‌اند. بدیهی است مشابه همین عملیات شناسایی توسط پهپاد عمود پرواز پلیکان-2 ساخت نیروی دریایی ارتش نیز قابل اجرا است.

این پهپاد قابلیت نشستن و بلند شدن خودکار از روی ناوها را داشته و برد 1200 کیلومتر و مداومت پروازی حدودا 5 تا 6 ساعت دارد.

پهپاد پلیکان-2

با توجه به اختلاف رده وزنی این دو پهپاد و تصاویر موجود از آنها، محموله اپتیکی پهپاد یسیر ساده‌تر و سبک‌تر از پهپاد صادق است که با این وجود هر دو پهپاد و در واقع هر دو نوع محموله اپتیکی در امر شناسایی زیردریایی دشمن موفق بوده‌اند.

نکته قابل ذکر دیگر این است که در زمان شناسایی مذکور، دو زیردریایی غدیر و فاتح نیز در فاصله حدود 6 کیلومتری و به صورت مخفیانه در حال رصد تحرکات زیرسطحی دشمن بوده‌اند و قابلیت شلیک به آنها را نیز در طی این مدت و از مسافتی دورتر داشتند.

* رجزخوانی پهپادهای سپاه با نمایش قدرت نقطه‌زنی

در رزمایش پهپادی و موشکی پیامبر اعظم-15 سپاه که دومین رزمایش از این نوع در سال اخیر است، پهپادهای سپاه جلوه‌های خاصی از قدرت خود را به رخ کشیدند.

برخلاف رزمایش پیامبر اعظم-14 که وظیفه انهدام دفاع موشکی دشمن بر عهده موشک‌ها بود، در این رزمایش وظیفه تهاجم به دفاع هوایی دشمن بر عهده پهپادها قرار داشت.

چند پهپاد انتحاری سپاه، از نوعی که هنوز با وجود سال‌هایی که از عملیاتی بودن آن گذشته رونمایی رسمی نشده به صورت جمعی به مجموعه اهداف دشمن یورش بردند.

بعضی از این اهداف که ماکت‌های سامانه‌های پدافندی دشمن بودند با دقت حیرت‌انگیزی توسط این پهپادها مورد اصابت مستقیم قرار گرفت.

با فرض مقیاس واقعی بودن ماکت‌های مذکور، طول آنها در حدود 6 متر قابل تخمین است که پهپادهای سپاه دقیقاً و با خطای نزدیک به صفر به این اهداف اصابت کردند.

این اصابت‌ها با زوایای شیرجه مختلف نسبت به اهداف صورت گرفت که اولاً نشان دهنده پایداری پرواز مطلوب این پهپادها در این پروفیل‌های حمله در فاز نهایی است و ثانیاً دفاع احتمالی در برابر این نوع حملات در زوایای بالا سخت تر است.

توالی لحظات حمله پهپاد انتحاری بال دلتای نیروی هوافضای سپاه به هدف مشابه سازی شده پدافند هوایی

نکته مهم در مورد این راهبرد این است که با توجه به ارزان قیمت بودن پهپادها، می‌توان از دسته پرتعداد پهپاد علیه پدافند دشمن استفاده کرد به طوری که تعدادی پهپاد مجهز به بازتاب دهنده‌های فلزی نقش هدف کاذب را برای اشباع قابلیت درگیری همزمان سامانه دشمن ایفا کرده و پهپادهای اصلی مهاجم نیز در سایه این روش با دقت سامانه پدافندی دشمن را منهدم کرده و به طور کلی آن را از دور بازی حذف کنند.

حمله یک پهپاد انتحاری کوچک به هدف در رزمایش پیامبر اعظم-15 سپاه

توالی دو لحظه پیاپی از حمله پهپاد انتحاری بال دلتا به هدف

نکته مهم دیگر این است که در پهپادهای انتحاری معمولاً از جستجوگر اپتیکی برای قفل روی هدف در فاز نهایی استفاده می‌شود که انهدام نماد پرتابگر موشک‌های دشمن در رزمایش سپاه که فاقد هرگونه انتشار سیگنالی است نشان دهنده مجهز بودن پهپاد به همین نوع جستجوگر است.

در این صورت تشخیص دقیق هدف از سایر المان‌های محیطی کاری است که از الگوریتم‌های برخوردار از هوش مصنوعی برمی‌آید. در نتیجه بدون نیاز به دریافت تصاویر و بررسی لحظه‌ای توسط کاربر انسانی، پهپاد در مسافت صدها کیلومتر دورتر از مرزهای کشور قابلیت پیدا کردن هدف و اصابت به آن را خواهد داشت.

لحظات پیاپی از شیرجه پهپاد انتحاری علیه هدف مشابه پدافند هوایی که در ابعاد یک خودروی زرهی سنگین است

* حمله دسته‌ای پهپادها یا یورش فوجی پهپادهای بال پرنده

خانواده پهپادهای بال پرنده شاهد سپاه که حداقل 5 نمونه آن معرفی شده دارای 4 نمونه شناسایی و رزمی است که در گزارش‌های قبلی تسنیم معرفی شدند.

در رزمایش اخیر پهپادهای شاهد-141 که نمونه دارای موتور ملخی با مقیاس 40 درصد از پهپاد شاهد-171 یا همان RQ-170 ایرانی هستند به صورت پرواز دو دسته دو فروندی در فاصله کم به اجرای عملیات پرداختند.

از فیلم منتشر شده از پرواز این پهپادها به وضوح مشخص است که عملکرد این چهار پهپاد کاملاً هماهنگ و با کمترین تأخیر زمانی نسبت به هم بود.

در این گونه پروازها کافی است که یک پهپاد با ایستگاه زمینی یا ماهواره ای مرتبط باشد و سایر پهپادها با الگوریتم‌های هوشمند از رهبر دسته پروازی تبعیت می‌کنند. در نتیجه بار کاری اپراتورهای زمینی برای اجرای یک حمله پرتعداد بسیار کاهش می‌یابد.

در مورد اخیر، به جای چهار تیم دو نفره و چهار ایستگاه زمینی، یک تیم دو نفره عملاً 4 پهپاد را هدایت کردند که البته بدیهی است تعداد پهپادها می‌تواند بیشتر از این باشد. هر پهپاد نیز به دو بمب هوشمند نقطه‌زن سدید مجهز است و در نتیجه با کمترین نیروی انسانی می‌توان یک حمله بزرگ را علیه اهداف مهاجم خودرویی یا زرهی دشمن یا در عمق خاک او به انجام رساند.

پرواز جمع پهپادهای بال پرنده شاهد مقیاس 40 درصد از نمونه ایرانی RQ-170

کارهای ابتکاری و دانش بنیان صورت پذیرفته در عرصه پهپادی نیروی های مسلح به وضوح معادله هزینه‌های دفاع در برابر تهاجم نیروهای مسلح ایران را برای دشمن به هم ریخته است. در برابر هر پهپاد ایرانی، دشمن یا باید اقدام به شلیک موشک‌های دفاعی چند صدهزار دلاری تا چند میلیون دلاری کند یا بپذیرد که توسط پهپاد مورد تهاجم قرار بگیرد.

از سوی دیگر تولید بسیار انبوه پهپادهای ارزن قیمت در ایران سبب می‌شود تا برخی راهکارها مانند دفاع پرحجم توپخانه‌ای و ... نیز عملاً بی‌اثر شده و از میان ده‌ها پهپاد کاذب، نمونه‌های اصلی، خود را به هدف برسانند.

محصولات پهپادی کشور با طیف بسیار گسترده مأموریتی به تعداد زیاد تکثیر شده و در اختیار نیروهای مختلف در سراسر کشور قرار گرفته و آماده دفاع و تهاجم بر فراز سرزمین تا شعاع چند هزار کیلومتر دورتر هستند.