فارین پالیسی: بایدن نباید در دام تندروهای ایران بیفتد

رئیس‌جمهور برگزیده ایالات متحده اعلام کرده که قصد دارد از یک راهبرد گام به گام در مورد ایران بهره ببرد. به این ترتیب که در مرحله اول با بازگشت به برجام زمینه‌ها را برای گفت‌وگوهای بیشتر پیرامون مسئله موشکی و نفوذ منطقه‌ای هموار کند. واکنش ایران در برابر درخواست ایالات متحده چگونه خواهد بود؟

مجله فارین پالسی در یادداشتی با عنوان «چگونه بایدن می تواند محافظه‌کاران ایران را از تضعیف توافق هسته‌ای بازدارد؟» با بیان اینکه پافشاری بر اینکه ایران برنامه موشکی اش را کنار گذارد، افتادن در دام تندروهاست و رسیدن به توافقی تازه را دشوار می کند نوشت:

رئیس جمهور برگزیده ایالات متحده اعلام کرده که قصد دارد از یک راهبرد گام به گام در مورد ایران بهره ببرد. به این ترتیب که در مرحله اول با بازگشت به برجام زمینه‌ها را برای گفتگوهای بیشتر پیرامون مسئله موشکی و نفوذ منطقه ای هموار کند. واکنش ایران در برابر درخواست ایالات متحده چگونه خواهد بود؟

دو رویکرد متفاوت در مدیریت گفت‌وگوهای فراگیر با ایالات متحده در ایران وجود دارد. با این حال، یک اتفاق نظر گسترده در درون ساختار ایران وجود دارد که ایران با توجه به قدرت بازدارندگی و راهبرد دفاعی اش هیچ امتیازی نخواهد داد.

ایران در سال‌های اخیر از راهبرد بازدارندگی و تقویت قدرت دفاعی استفاده کرده است. این راهبرد دو شاخه دارد:

اول؛تقویت و پشتیبانی از متحدان منطقه‌ای در لبنان، عراق، سوریه و یمن.

دوم؛ افزایش توانمندی‌های موشکی، ساخت و آزمایش موشک‌های کوتاه، متوسط و دور برد و همچنین موشک‌های بالستیک.

راهبرد ایران پس از جنگ‌های ایالات متحده در عراق و یمن توسعه یافت. جنگ‌هایی که صدها سرباز آمریکایی را تا نزدیکی مرزهای ایران آورد. تهران به خطر امنیتی در نزدیکی مرزهایش و اینکه جزء هیچ ائتلاف نظامی منطقه ای نیست، اشاره می کرد.

به رغم توافق عمومی بر سر راهبرد بازدارندگی، رویکرد ایران به درخواست دولت بایدن برای گفت‌وگوهای فراگیر را می توان به دو اردوگاه تقسیم کرد:

گروه اول محافظه‌کارانی هستند که اخیرا در انتخابات مجلس شمار بیشتری از صندلی‌ها را به دست آوردند و انتظار می رود که در انتخابات ریاست جمهوری آتی نیز پیروز شوند. آنها هر گونه گفت‌وگو با ایالات متحده پیرامون موضوعات غیرهسته‌ای را به شدت رد می‌کنند. جایگاه آنها نیز با ترور(شهید سردار) قاسم سلیمانی و محسن فخری‌زاده بیش از پیش تقویت شده است. از نظر آنها، ترورها نقشه دشمن برای فلج کردن قدرت بازدارندگی ایران است و حالا زمان آن رسیده که به جای گفت‌وگو این بازدارندگی تقویت شود.

گروه دیگر عملگرایان و میانه‌روها هستند. به رغم پافشاری بر افزایش قدرت بازدارندگی، آنها گفتگوهای غیرهسته‌ای را تهدیدی برای منافع ملی ایران نمی دانند. با این حال، آنها نمی پذیرند که اجرای توافق هسته ای باید منوط به گفت‌گوهای منطقه ای و موشکی باشد. در نظر آنها، اگر تیم سیاست خارجه بایدن به جای اینکه بر مقابله با نفوذ منطقه‌ای و محدود کردن برنامه موشکی ایران تمرکز کند بر امنیت خاورمیانه و کنترل تسلیحاتی تمرکز نماید، رسیدن به توافق با غرب در همکاری با کشورهای منطقه امکان پذیر خواهد بود.

میانه‌روها در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۱ شکست خواهند خورد مگر اینکه توافق تازه ای شکل بگیرد و تحریم‌ها برداشته شوند. به این ترتیب ایالات متحده باید در صورت پیروزی تندروها گفتگو با ایران را فراموش کند.

از دیدگاه میانه‌روها، مقابله با نفوذ منطقه ای و محدود کردن برنامه موشکی ایران یک رویکرد تهاجمی است که نگرانی‌های امنیتی کشور را در نظر نمی گیرد. این رویکرد جواب نخواهد داد چرا که ایرانی‌ها نشان داده اند که در برابر تحریم‌های بی سابقه دوام خواهند آورد.

عملگرایان بر این باورند که سیاست موشکی ایران سرشتی بازدارنده و دفاعی دارد. اگر ایران در گفتگوهای بالقوه آینده منطقه‌ای تحت فشار باشد، به درستی می‌تواند مسائل موشکی عربستان، کلاهک‌های هسته‌ای اسرائیل و خرید اسلحه‌های مدرن توسط کشورهای منطقه را پیش بکشد.

در چنین شرایطی، ایالات متحده و بازیگران منطقه ای باید تصمیم بگیرند که یا به سمت فرایند کنترل گسترده تسلیحاتی در خاورمیانه حرکت کنند یا حق ایران برای داشتن توانمندی‌های موشکی را به رسمیت بشناسند. عمل گرایان باور دارند که نباید از گفتگو هراس داشت. در عوض، آنها می گویند که باید از فرصت‌های گفت‌وگو برای استوار سازی دستاوردهای دفاعی و منطقه‌ای ایران بهره گرفت. آنها پیروزی بایدن را فرصتی برای رفع مشکلات منطقه‌ای و بین‌المللی ایران می بینند و رویکرد او برای حل مشکلات خاورمیانه را بر خلاف ترامپ، رویکردی متعادل ارزیابی می کنند.

دیدگاه عملگرایان با توجه به اظهارنظرهای بایدن پیرامون بازنگری‌اش از رابطه ایالات متحده و عربستان قابل توجه است. آنها همچنین می گویند که بایدن ادامه‌دهنده راه اوباماست. اوباما در مصاحبه‌اش با the Atlantic در می ۲۰۱۵ گفته بود: رویکردی که به متحدان عرب پاداش می دهد در حالی که ایران را منبع تمام مشکلات منطقه معرفی می کند تنها به اختلافات فرقه ای در منطقه دامن خواهد زد. او همچنین تاکید کرده بود که عربستان باید یاد بگیرد تا خاورمیانه را با دشمن قسم خورده اش، ایران، تقسیم کند.

جک سولیوان در گفتگو با مرکز مطالعات راهبردی و بین‌المللی گفت: دولت بایدن ساز و کار فشار حداکثری را متوقف می کند و توافق هسته‌ای را برای توافق‌های موشکی و منطقه‌ای گروگان نمی گیرد. با این حال، پس از بازگشت به توافق، بازیگران منطقه‌ای را برای رسیدن به یک توافق منطقه ای تحت فشار خواهد گذاشت. دیدگاه سولیوان با اظهار نظرهای اخیر وزیر امورخارجه ایران همسوست. وزرای امورخارجه چین و روسیه نیز بر شکل گیری گفتگوها در خاورمیانه برای ایجاد نظم امنیت جمعی اصرار دارند.

نفوذ ایران بر حوثی‌ها برای پایان دادن به جنگ می تواند یک نقطه شروع طلایی باشد. ایران می تواند متحدان یمنی‌اش را برای یک توافق صلح با عربستان متقاعد کند.

با این حال، راه بندهای جدی پیش روی توافق موشکی و منطقه ای وجود دارد. فضای بی اعتمادی بین ایران و ایالات متحده با ترور (شهید سپهبد) قاسم سلیمانی و محسن فخری زاده تشدید شده است. کوتاه بودن طول عمر دولت روحانی نیز چالش دیگری است.

مجلس ایران به کشورهای اروپایی و ایالات متحده دو ماه فرصت داده تا تحریم‌ها را بردارند. ظریف گفته است که دولت مجبور به اجرای این قانون است. به این ترتیب با اجرای این قانون، توافقی که چهار سال از تحریم‌های خفه کننده جان سالم به در برد در آستانه مرگ قرار می گیرد. بایدن می تواند بلافاصله پس از ورود به دفتر ریاست جمهوری با چند فرمان اجرایی، توافق را نجات دهد.