پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) :
محتوای کتاب‌های درسی خصوصا کتاب‌های فارسی و ادبیات از گذشته همواره مورد بحث بوده است. از سال گذشته هم بحث بر سر حذفیات کتاب‌های درسی ادبیات این موضوع را داغ‌تر کرده است؛ هرچند جنجال این کتاب‌ها تنها به حذفیات ختم نمی‌شود.
نیما یوشیج، مهدی اخوان ثالث و امیرهوشنگ ابتهاج (هــ.ا.سایه) از جمله شاعرانی بودند که حذف شعرهای‌شان از کتاب‌های درسی بحث حذفیات را داغ‌تر کرد و کاربران فضای مجازی نوشتند: «داروگ» و «مهتاب» نیما، «باغ بی‌برگی» اخوان، «همزاد» ابتهاج و ... از کتاب‌های درسی حذف شد. البته سال گذشته همزمان با اظهارنظرهای فراوان در این‌باره گفته شد که این مطالب چندسالی می‌شود از کتاب‌های درسی حذف شده‌اند.
امسال نیز همزمان با آغاز سال تحصیلی جدید بار دیگر بحث بر سر حذفیات کتاب‌های درسی بالا گرفت؛ این‌بار عکس دختران از روی جلد کتاب ریاضی دبستانی‌ها حذف شد. پس از واکنش‌های مختلف از جمله طراحی و به اشتراک‌گذاری جلد کتاب ریاضی با تصویر مریم میرزاخانی، ریاضی‌دان فقید، محسن حاجی‌میرزایی، وزیر آموزش و پرورش از این اقدام عذرخواهی کرد و گفت:«بابت بی‌سلیقگی انجام‌شده در کتاب ریاضی سوم دبستان عذرخواهی کرده و آن را اصلاح می‌کنیم.»
انتقاد از نحوه تالیف و تدوین کتاب‌های درسی اما پایان نیافت؛ حذفیات، تغییرات و محتواهای مورد بحث دیگری نیز در فضای مجازی دست به دست شدند.
این‌بار پای تغییراتی بحث‌برانگیز به میان آمد؛ داستان «قلب کوچک را به چه کسی بدهیم» نادر ابراهیمی، نویسنده فقید با تغییراتی در کتاب هفتم دبستان منتشر شد که مورد تایید خانواده او نبود و اعتراض همسرش را در پی داشت؛ در متن اصلی اثر آمده است: «قلبم را می‌بخشم به همه آن‌هایی که جنگیدند و دشمن را از خاک ما، از سرزمین ما و از خانه ما بیرون انداختند.» اما در کتاب درسی این متن این‌گونه تغییر پیدا کرده است: «قلبم را می‌بخشم به همه آن‌هایی که به خاطر اسلام جنگیدند.»
فرزانه منصوری، همسر این نویسنده فقید در بخشی از بیانیه خود در واکنش به این تغییر با بیان این‌که «چطور فکر کرده‌اند که این نیز بگذرد و کسی نخواهد فهمید بدون اجازه صاحب اثر دستی در آن برده‌ایم؟!» نوشت: «بارها متوجه شده‌ام که بدون اطلاع و مجوز از ما، آثار نوشتاری و سرودهای ملی میهنی همسرم، نادر ابراهیمی را در کتاب‌های درسی گذاشته‌اند، و با تصاویر نامربوط و نازیبایی تزیینش کرده‌اند که نسبتی با پیام و مفهوم اثر ندارد.»
محسن حاجی‌میرزایی، وزیر آموزش و پرورش در پی این ماجرا در توییتی نوشت: «از تغییر متن نویسنده فاخر کشورمان در کتاب فارسی پایه هفتم متاسف شدم. (هرچند تغییر در دوره مسوولیت من نبوده است) در همان ماه‌های اول مسوولیت، فرآیند دقیق، منسجم و حرفه‌ای را برای بررسی و اصلاح تغییرات تدوین و ابلاغ کردم تا مطمئن شویم که در آینده شاهد چنین مواردی نخواهیم بود.
همچنین از همکاران خود در سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی خواستم تغییرات دو سال اخیر کتاب‌های درسی را بازبینی و اصلاحات لازم را در چاپ جدید اعمال کنند.»
چندی نگذشت که دست دست‌اندرکاران کتاب‌های درسی در تغییر «قصه‌های مجید» هم رو شد. در متن اصلی داستان «سفرنامه اصفهان» هوشنگ مرادی کرمانی، نویسنده پیشکسوت آمده است: «بی‌بی برایم بار و بندیل بست. من هم بیکار ننشستم، ناشتایی خورده و نخورده پریدم روی چرخ...» اما در کتاب درسی متن را این‌طور تغییر داده‌اند: «بی‌بی وقت نماز صبح بیدارم کرد، برایم بار و بندیل بست. من هم نماز خواندم، ناشتایی خورده و نخورده، پریدم روی چرخ...» جای دیگری هم در متن اصلی داستان مرادی کرمانی آمده است: «ظهر شد. صدای اذان می‌آمد. کار اکبر آقا تمامی نداشت. حوصله‌ام سر رفته بود...» اما در کتاب درسی بچه‌ها داستان را این‌گونه تغییر داده‌اند: «ظهر شد، صدای اذان می‌آمد. وضو گرفتم و نماز خواندم. کار اکبر آقا تمامی نداشت. حوصله‌ام سر رفته بود...»؛ البته در کتاب درسی نوشته‌اند: «با اندک تغییر».
ایسنا صحت ماجرا را از نویسنده «قصه‌های مجید» جویا شد و مرادی کرمانی ضمن تایید این‌که بدون اطلاع او دست به چنین کاری زده‌اند و با بیان این‌که از این کار رضایت ندارد و به او اطلاع هم نداده‌اند گفت: «این داستان مانند خانه من است، انگار که آمده‌اند و بدون اجازه من در بخشی از خانه‌ام اتاق ساخته‌اند. آیا این کار درست است که بدون اجازه چنین کاری کنند؟ باید از من دو خط اجازه می‌گرفتند که با تغییر منتشر می‌کنیم. این تغییرات باعث می‌شود شخصیت داستان به شخصیتی غیرقابل باور تبدیل شود و توی ذوق معلم و دانش‌آموز می‌زند. در داستان دست می‌برند و می‌خواهند از این راه بچه‌ها را نمازخوان کنند اما این کار تاثیر آموزشی و تربیتی برای بچه‌ها ندارد. این داستان داستانی ادبی است.»
حاشیه‌های کتاب‌های درسی همچنان ادامه یافت. کاربران فضای مجازی تغییرات و حذفیات دیگری را نیز در این کتاب‌ها نشان دادند و به اشتراک گذاشتند.
بر این اساس، در کتاب فارسی سوم دبستان، صفحه ۵۷، داستان «کار نیک» که درباره انوشیروان و پیرمردی است که درخت گردو می‌کاشت، نام انوشیروان ساسانی حذف شده و به جای آن عنوان «فرمانروایی» قرار داده شده است.
همچنین در کتاب فارسی پایه نهم، درس چهارم نام مولانا حذف شده و به جای آن عنوان «شاعری» آمده است.
از حذفیات دیگر، حذف تصویر مقبره کوروش از کتاب عربی یازدهم بود. چندی پیش نجات بهرامی، معاون سابق مرکز اطلاع‌رسانی و روابط عمومی وزارت آموزش و پرورش در این‌باره در توییتی نوشت: «در ادامه دستکاری‌های مشکوک و متحجرانه در کتب درسی، عکس مقبره کوروش از کتاب عربی یازدهم چاپ ۹۹ حذف شده است! آن وقت عده‌ای از همین جریان‌ها در مواقع خاصی ادعای میهن‌دوستی هم می‌کنند و بر امواج سوار می‌شوند.»
علاوه بر این اسدالله شعبانی، شاعر ادبیات کودک و نوجوان نیز گفته است که بیت آخر شعر «ای ایران» او را که سال‌هاست در کتاب فارسی اول دبستان منتشر می‌شود، حذف کرده‌اند در حالی که به گفته این شاعر، این کار به کلیت شعر آسیب زده است.
همچنین جعفر ابراهیمی شاهد، دیگر شاعر ادبیات کودک و نوجوان که شعر «دریا»ی او در چند سال اخیر در کتاب فارسی اول دبستان منتشر شده گفته که فقط دو بند از شعرش منتشر و باقی آن بدون مشورت یا اجازه او حذف شده است.
اظهارنظرها البته تنها به حذفیات و تغییرات کتاب‌های درسی ختم نمی‌شود، برخی نسبت به محتوای موجود در این کتاب‌ها نیز انتقادهایی دارند؛ از جمله آن‌ها می‌توان به متنی که در تصویر و در ادامه می‌آید اشاره کرد:
برخی محتوای این متن را همراه با توهین به جامعه مهندسان می‌دانند
و متنی دیگر که برخی به خاطر موضوعش آن را مناسب دانش‌آموزان دبستانی نمی‌دانند.
***
ایسنا پیش‌تر در گفت‌وگوهایی با شاعران و نویسندگان ادبیات کودک و نوجوان به موضوع کیفیت کتاب‌های درسی ادبیات در انتقال غنای ادبیات فارسی و کمک به آموزش زبان و رسم‌الخط صحیح فارسی به کودکان و نوجوانان پرداخته است. در یکی از این گفت‌وگوها احمد اکبرپور، نویسنده کودکان و نوجوانان از این‌که فضای تربیتی و آموزشی کتاب‌های درسی ادبیات ذات ادبیات را خفه کرده است و همچنین از ضرورت وجود طنز در این‌ها کتاب‌ها گفته بود که پس از آن سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش با ارسال جوابیه‌ای نسبت به این گفت‌وگو واکنش داد. در بخشی از این جوابیه آمده بود: «نویسنده محترم به خوبی آگاه هستند که هر متنی به خودی خود دارای پیام آموزشی و تربیتی است و در کنار ویژگی‌های زبانی و ادبی، پیام و معنای متن جان نوشته را بازنمایی می‌کند؛ علاوه بر این، هر اثر ادبی در عین آراستگی‌های لفظی، دارای زیبایی‌های معنایی نیز هست؛ اگر کتاب‌های فارسی ابتدایی با تأمل بررسی شود، داستان‌ها، حکایات، مَثَل‌ها و اشعار زیادی از ادبیات کودک و نوجوان در آن‌ها ارائه شده است که به روشنی برآمده از ذات ادبیات هستند. حال اگر از شاعر یا نویسنده خاصی متنی آمده یا نیامده است، بدون تردید باید راهنمای برنامه درسی را دید تا متوجه شد که مثلاً در فصل نام‌آوران باید متنی آورده شود که یکی از شخصیت‌های ملی، فرهنگی، ادبی و دینی را با بهره‌مندی از زبان و ادبیات فارسی معرفی کند.»
برخی از شاعران و نویسندگان ادبیات کودک و نوجوان که شعر یا نوشته آن‌ها سال‌هاست با تغییراتی بدون اجازه‌شان در کتاب‌های درسی منتشر می‌شود از اصلاح نشدن این موضوع با وجود گذشت چندین سال می‌گویند؛ با این حال آیا ماجرای حذفیات و تغییرات کتاب‌های درسی در سال تحصیلی آینده هم ادامه خواهد داشت یا دفتر تالیف کتب درسی حذفیات و تغییرات ایجادشده را اصلاح خواهد کرد؟
منبع: ایسنا