تمساح‌ها به ۵ دلیل تهران را دوست ندارند

روزنامه همشهری نوشت: این روزها حرف و سخن از شایعه وجود تمساح‌ در دریاچه چیتگر به اوج خود رسیده و افکار عمومی منتظر بررسی‌های کارشناسان در این خصوص است. در گزارش پیش رو شرایط مهم برای حیات این خزنده بررسی شده و اینکه اقلیم زندگی تمساح باید چگونه باشد.

تمساح و تهران؟
احتمال زندگی گونه‌های کروکودیل به 5دلیل در تهران صفر است. نوع تغذیه، دوزیست بودن، دمای سرد تهران، استرس محیطی و آب‌های تصفیه شده شهری دلایل این ادعا هستند. آنگونه که کارشناسان حیات وحش به همشهری اعلام کرده‌اند، تمساح اغلب شب‌ها و در اطراف رودخانه به‌منظور تهیه غذا به شکار می‌پردازد و از ماهی‌ها، پرندگان و پستانداران تغذیه می‌کند؛ مواردی که به ندرت ممکن است در دریاچه چیتگر وجود داشته باشند. مرضیه روستایی کارشناس حیات وحش در گفت‌وگو با همشهری اعلام کرده که دوزیست بودن تمساح در تمام گونه‌های شناخته شده جهان اثبات شده است. این جانور باید روزانه 3تا 8ساعت در ساحل به استراحت بپردازد و خروج چنین موجودی از دریاچه چیتگر، به راحتی با چشم غیرمسلح قابل رصد است.
نکته دیگر که روستایی اعلام کرده، دمای بسیار سرد محل مورد ذکر در غرب تهران است. این دما به هیچ وجه برای زیست تمساح قابل تحمل نیست و بیشتر از ۱۰ روز در آب این دریاچه دوام نمی‌آورد. از سویی نباید فراموش کرد که یک تمساح بالغ در روز دست‌کم به ۵۰۰ گرم گوشت نیاز دارد و شکار را بعد از گرفتن به‌طور کامل با آرواره‌های قوی می‌فشارد و سپس آن را کاملا به داخل آب می‌برد یا اینکه آن را در جوار رودخانه یا برکه مخفی می‌کند. همچنین ساختار دندان تمساح برای جویدن مناسب نیست، اما شیره گوارشی آنها در عرض چند دقیقه می‌تواند هر چیزی را ذوب کند.
تمساح به‌دلیل خاصیت تطبیق‌پذیری‌اش طی قرن‌های اخیر توانسته با کمترین تغییر در طول تاریخ به حیات خود ادامه دهد. تنها دشمن طبیعی آن انسان است. تمساح هم زنده‌خوار است و هم لاشه‌خوار. بنابراین خوردن غذا‌های گندیده به لحاظ اسیدی بودن معده آن را به بیماری مبتلا نمی‌کند. به همین دلیل می‌توان با احداث استخر‌های عمیق تغذیه این حیوان را تامین کرد. البته تمساح موجودی است که در برابر استرس و تهدیدهای اطراف بسیار حساس است و کمترین تهدیدی از سوی عوامل خارجی نظیر انسان برای او آزاردهنده و گاه کشنده است. نکته دیگر درباره شرایط زیست تمساح آنکه محدوده زیست وی بسیار وسیع است و طول برکه آبی را هر روز بارها شنا می‌کند تا هرگونه مزاحم در محدوده قدرتش را از بین ببرد.
از سویی طبق گفته جانورشناسان، وجود آب‌های تصفیه شده شهری که دریاچه چیتگر از آن تغذیه می‌شود، به هیچ وجه برای زندگی یک تمساح مناسب نیست و وی به آب‌های گل‌آلود نیاز دارد. تغذیه تمساح‌ها نیز باید در شرایط شکار انجام شود و این جانور در شرایط باغ وحشی، نمی‌تواند عمر زیادی داشته باشد.

پسرعموهای جنوبی
یکی از خانه‌های جهانی گونه‌ای از تمساح در جنوب شرقی ایران قرار دارد. این تمساح‌های پوزه کوتاه که با نام «گاندو» شناخته می‌شوند اگرچه ازجمله گونه‌های ارزشمند حیات وحش ایران هستند اما مانند بسیاری از حیوانات وحشی ایرانی، در معرض تهدید نسل قرار دارند به‌طوری که از سال 2015طبق اعلام اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) در گروه حیوانات آسیب‌پذیر قرار گرفتند. این حیوان با آنکه درمواردی به کودکان حمله کرده‌است اما برای مردم جنوب شرق کشور با برکت و ارزشمند است. اهالی سیستان و بلوچستان وجود گاندو را نعمت می‌دانند و معتقدند هرجا گاندو باشد آب فراوان وجود دارد. این حیوان با حفر کانال‌هایی که چندین متر عمق داشته و طول آنها تا ۱۵ متر می‌رسد هم پناهگاهی برای زندگی و استراحت خود در ساعت‌های گرم روز تهیه می‌کند و هم از تبخیر آب جلوگیری کرده و با ذخیره آب در کانال‌ها به حفظ آب برکه‌ها و تالاب‌ها در فصل‌های گرم و ایام خشکسالی کمک می‌کند به همین دلیل مردم بومی علاقه زیادی به این حیوان دارند و معتقدند که هر جا گاندو باشد آب فراوان است.
پژوهش‌های انجام شده نیز اثبات کرده که این گونه جانوری با حفر کانال‌های متعدد زیر زمین آب برکه‌ها را به زیستگاه خود منتقل و از تبخیر آن جلوگیری می‌کند. مهم‌ترین محل زندگی آنها هم‌اکنون منطقه حفاظت شده‌ای با همان نام «گاندو» است که در محدوده باهوکلات دشتیاری قرار دارد.
براساس آخرین سرشماری اداره کل حفاظت محیط‌زیست سیستان و بلوچستان هم‌اکنون تعداد گاندوها یا تمساح‌های پوزه کوتاه ایرانی به ۲۰۰ سر رسیده است. این درحالی است که جمعیت این حیوان در سراسر جهان از 2400سر بیشتر نیست و همه در برکه‌هایی که در حال خشکی است در معرض خطر زندگی می‌کنند. آنگونه که اداره محیط‌زیست سیستان و بلوچستان اعلام کرده، طی 100سال اخیر تنها 3مورد مرگ بر اثر حمله تمساح در کشور آن هم در محدوده زندگی این جانور ثبت شده اما تعداد مجروحان حمله گاندو، به‌طور معمول سالانه یک نفر است که عموما در حمله به کودکان رخ می‌دهد.

این خزنده مفید
تمساح که عنوانی عمومی برای جانوران خزنده پا کوتاه است و در کشورهای مختلف با اسامی «گاندو» و «کروکودیل» شناخته می‌شود، فواید متعددی برای زندگی بشری دارد. یکی از مهم‌ترین موارد آن اینکه عاملی در سرم خون کروکودیل به نام کروکودیلین به سهولت ویروس ایدز را در محیط آزمایشگاهی متلاشی می‌کند. علی شیرزادپور دامپزشک در این‌باره به همشهری می‌گوید: محققان بعد از مشاهده درگیری‌های شدید میان تمساح‌ها در طبیعت و عفونی نشدن جراحات حاصل از این درگیری‌ها با انجام آزمایشات متعدد به‌وجود عاملی به نام کروکودیلین در خون این خزنده پی بردند. این عامل ۵۰۰برابر قوی‌تر از آنتی بیوتیک‌های موجود است و در محیط آزمایشگاهی نیز تأثیر فوق‌العاده سریع آن روی ویروس ایدز مشاهده شده است. همچنین گوشت کم تمساح در مصارف دارویی برای برخی بیماران آفریقایی تجویز می‌شود که ضد‌آسم و تقویت‌کننده قوای ایمنی بدن است و به‌دلیل عدم‌ابتلا به جنون گاوی و آنفلوآنزا از استقبال خوبی برخوردار است. البته این حیوان مصارف صنعتی فراوانی نیز دارد که برای پرورش دهندگان آن شامل پوست، چرم، صادرات زنده و جذب توریسم می‌شود.