فاجعه خودکشی پسر ۱۲ ساله مقابل دوربین روشن؛ چرا به اینجا رسیدیم؟ / هشدار‌هایی از ۳ سال پیش درمورد اپیدمی خودکشی نوجوانان که جدی گرفته نشد / وقتی از در و دیوار عامل خودکشی می‌بارد

محسن افشاری / سرویس اجتماعی «انتخاب»: ظهر شنبه ۲۲ آذر، پسری ۱۲ ساله در منطقه سعادت‌آباد تهران با شلیک گلوله از کلت کمری به زندگی خود پایان داد. پسر نوجوان قبل از مرگش، دوربین فیلمبرداری را روشن کرده و در مقابل دوربین انگیزه خود از این مرگ را بیان کرده بود. او گفته بود از زندگی خسته شده و دیگر نمی‌تواند به زندگی‌اش ادامه دهد. حتی دستنوشته‌ای با این مضمون نیز از خود به‌جا می‌گذارد. در پایان این فیلم ۱۲ دقیقه‌ای پسر نوجوان اسلحه کلت کمری را برداشته و به سرش شلیک می‌کند.

مدتی قبل پدر و مادر این پسر ۱۲ ساله از هم جدا شده و او با پدرش که پزشک است زندگی می‌کرد.

در زمان حادثه مادربزرگ این پسر دانش‌آموز در خانه بوده اما وقتی او در اتاق پذیرایی حضور داشته نوه‌اش به اتاقش رفته و دقایقی بعد نیز صدای شلیک گلوله‌ای شنیده شد، مادر بزرگ وحشتزده به اتاق پسر نوجوان می‌رود و با جسدش مواجه می‌شود.

خودکشی های اخیر در میان نوجوانان

از دو ماه پیش به این سو اخبار مربوط به خودکشی نوحوانان به شدت نگران کننده شده است. خبر خودکشی یک نوجوان 11 ساله در دیر بوشهر آغازگر این نگرانی ها بود. بر اساس اخبار، این نوجوان به دلیل آنکه گوشی موبایل مناسب نداشت و نمی توانست در کلاس های آنلاین مدارس شرکت کند، خودکشی کرده بود. اما روز ۲۱ مهر 1399 آموزش و پرورش مرگ این نوجوان را تایید اما اینکه علت آن خودکشی به دلیل نداشتن موبایل بوده را تکذیب کرد. کمی بعد، پدرِ این دانش‌آموز ۱۱ ساله گرفتن گوشی یا تبلت از مدرسه تکذیب کرد و گفت که قول داده بود خودش برای پسرش گوشی بخرد. او همچنین گفت که نمی‌دانند انگیزه خودکشی چه بوده. در همین حال، آموزش‌وپرورش اعلام کرد که هنوز مشخص نیست این حادثه قتل بوده یا خودکشی. دادستانی هم گفت که علت جان‌باختن برای آنها محرز نشده.

کمتر از یک هفته بعد، استانداری بوشهر دومین خودکشی میان نوجوانان این استان را تایید کرد. مجید خورشیدی معاون سیاسی استاندار بوشهر گفت: خودکشی ۲ کودک و نوجوان در شهرهای جنوبی استان بوشهر در کمتر از یک هفته موضوع بزرگی است و نگرانی‌هایی را در جامعه ایجاد کرده است.

روابط عمومی استانداری بوشهر هم اعلام کرد: برابر بررسی های به عمل آمده، متاسفانه خانواده این نوجوان 15 ساله ساکن کنگان، به دلیل حبس پدر با محکومیت قتل عمد، از فقر اقتصادی و آسیب های اجتماعی رنج می برده است. این نوجوانان در یک کارگاه سنگ‌فروشی اشتغال داشته و در پی محکومیت و حبس پدر، از دو سال پیش ترک تحصیل کرده بود.

پس از آن د شایعه شد که دانش آموز ۱۱ ساله خوزستانی تحت تاثیر چالش "مومو" در واتساپ جان خود را از دست داده است؛ در واکنش به جان‌باختن این کودک اهوازی، رییس دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز گفت: محدودیت‌های دوران کرونا کودکان را در معرض افسردگی قرار می‌دهد بنابراین والدین باید از کودکان در برابر اطلاعات بیش از حد منفی فضای مجازی محافظت کنند.

روز یکم آبان ۱۳۹۹ فرماندار شهرستان نیشابور از خودکشی سه جوان ۱۵ ،۱۶ و ۲۲ ساله خبر داد. شایعات درمورد این خودکشی ها هم زیاد بود اما به گفته فرماندار، این سه خودکشی هیچ ارتباطی با یکدیگر نداشته اند، به خاطر چالش مومو هم نبوده اند و هر سه به دلیل اختلافات خانوادگی رخ داده اند و البته متاسفانه هر سه منجر به مرگ شده اند.

فوت یک دانش آموز دیگر در بخش نازلو ارومیه بار دیگر یادآوری کرد که ماجرا جدی تر از آنی است که نادیده گرفته شود. شایعات می گفت این بار هم پای نبود امکانات برای حضور در کلاس های آنلاین وسط بوده. اما آموزش و پرورش آذربایجان غربی ضمن وعده پیگیری این موضوع اعلام کرد: «این دانش آموز از طریق تلویزیون مطالب آموزشی را فرا می‌گرفت و مدیر و معاون مدرسه نیز پیگیر این موضوع بودند. لازم به توضیح است دانش اموز مذکور سال گذشته نیز از طریق تلویزیون و بسته های آموزشی ارائه شده و توانسته بود نمره قبولی را در مقطع هفتم اخذ کند.»

آمار چه می گوید؟

سازمان پزشکی قانون می‌گوید آمار خودکشی در سال ۹۸ نزدیک به ۰.۸ درصد رشد داشته است و حالا زنگ هشدار خودکشی‌های سال ۹۹ به صدا درآمده است. طبق سالنامه پزشکی قانونی در سال ۹۸، ۵۱۴۳ نفر خودکشی کامل داشتند که از این تعداد ۳۶۲۶ نفر از آنها مرد و ۱۵۱۷ نفر از آنها زن بودند. استان‌های ایلام، کهگیلویه و بویراحمد، لرستان و کرمانشاه بیشترین آمار خودکشی را دارند و سیستان‌‌وبلوچستان و خراسان رضوی و جنوبی‌ کم‌ترین آمار را به خود اختصاص می‌دهد. طبق آمار‌های رسمی خودکشی و خوکشی نوجوانان در ایران در مقایسه با دنیا وضعیتی بحرانی و حاد ندارد. اما مسئله اینجاست که مددکاران اجتماعی و پژوهشگران معتقد هستند آمار واقعی خودکشی در ایران بسیار بیش از این ارقام رسمی است.

هشدارهایی در مورد اپیدمی خودکشی نوجوانان که جدی گرفته نشد

سال 96 که نشانه های تغییر اوضاع اقتصادی آشکار شده بود، پس از خودکشی دو دختر نوجوان در اصفهان، امان الله قرایی مقدم، جامعه شناس و استاد دانشگاه در گفت و گو با «انتخاب» گفت: اصولا وقتی فرد از جامعه بریده می شود به خودکشی روی می آورد، حال ممکن است این فرد صادق هدایت ‏باشد یا کسی دیگر. خودکشی بریدگی فرد از جامعه و سرخوردگی او را نشان می دهد. وقتی جامعه نمی تواند خواسته ها و ‏نیازهای فرد را برآورده کند، در نتیجه فرد از «مرگ» احساس آرامش فکری و شادمانی می‌کند.‏

این استاد دانشگاه درباره میزان اثرگذاری جامعه یا خانواده در بروز این ناهنجاری ها گفت: خانواده از جامعه جدا نیست؛ خانواده مانند سیاه ‏چال است که همه چیز را به درون می‌کشد و بیرون می‌دهد. جامعه فقط یکی از عوامل خودکشی است؛ یعنی خودکشی در ‏متاهل ها نسبت به مجردها کمتر است.

او ادامه داد: بحران اقتصادی و بی اعتقادی و نبود شعف و شادی، تنهایی و بی‌کسی و در خود فرورفتن، محدودیتها و ‏محرومیتها خودکشی را بالا می‌برد.‏

این جامعه شناس در پاسخ به این سوال که آیا اتفاقات اینچنینی می تواند به یک اپیدمی تبدیل شود، با تایید این موضوع ‏گفت: یکی از عوامل خودکشی از بین رفتن قبح مسئله است؛ خودکشی یک بیماری است که می تواند در نسل جوان اپیدمی ‏شود. وقتی نسل جوان بگوید برای چه زنده ایم، وقتی 27.5 درصد فارغ التحصیلان دانشگاه بیکارند این موضوع ناامیدی به ‏همراه می آورد.‏

وی در مورد میزان تاثیر عاومل دیگر در خودکشی های اینچنینی هم گفت: همه عوامل اعم از تلویزیون، ‏ماهواره و ... موثرند. به طور مثال موضوعاتی مانند رگ زنی و خون بازی که دیده شده روی این موضوع اثرگذارند.‏

دکتر قرایی مقدم با بیان اینکه «از در و دیوار عامل خودکشی می‌بارد» گفت: خودکشی یک تئوری است؛ قانون و مقررات دارد هر وقت ‏اعتفادات کم شود، افراد در جمع خانواده و در سر یک سفره حاضر نشوند، مادیات تبدیل به «اصل» شود زمینه های افزایش ‏خودکشی را فراهم می کند.‏