پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : روزنامه اینترنتی فراز نوشت: ارزهای خارجی در ایران سقوط کردند و حالا دوباره روبه افزایش هستند. سقوطی ملایم که پاسخی به انتخاب «جو بایدن» به عنوان رییس‌جمهور آتی ایالات متحده بود. دلار از ۳۰ هزار تومان به ۲۴ هزار و ۲۰۰ تومان رسید و البته دیروز با افزایش روبه‌رو شد. یورو هم دیروز ۲۸ هزار و ۷۰۰ تومان فروخته می‌شد که از افزایش این ارز خارجی خبر می‌داد. در این بین قیمت لیر ترکیه نیز پس از سقوط خود با افزایش حدود ۳۰۰ تومان به حدود سه هزار و ۴۰۰ تومان رسید. آن هم در روز که قیمت جهانی لیر با جهشی ۶ درصدی روبه‌رو شد. نکته اما اینجاست که به گفته برخی شهروندان لیر در بازار ارز ایران فروخته نمی‌شد و به این ترتیب آن‌ها مجبور بودند که به جای آن دلار بخرند. این اتفاق از یک سو منجر به فروش دلار در بازار شد که خریدار کمی داشت و از سوی دیگر باعث شد تا لیر بیش از این سقوط نکند. قیمت لیر در ایران تا چهار هزار و ۵۰۰ تومان نیز بالا رفته بود و پس از انتخابات آمریکا تا حدود سه هزار تومان پایین آمد. بنابراین به نظر می‌رسد برخی از صرافان با نفروختن لیر به طور همزمان مانع از سقوط قیمت لیر و دلار شدند. پول ملی ترکیه در سال‌های اخیر با کاهش مواجه بوده و در سال گذشته نیز بعد از پول ملی برزیل با سقوطی ۴۵ درصدی بیشترین کاهش ارزش پول ملی در بازارهای به اصطلاح نوظهور داشت. تغییر وضعیت اقتصادی در ترکیه تحلیل‌گران با این سوال مواجه کرده است؛ چه اتفاقی همسایه شمالی ایران را با بحران اقتصادی روبه‌رو کرده است؟
تغییرات اقتصادی اردوغان
فعل و انفعالاتی در کشور همسایه یعنی ترکیه در جریان است. رییس بانک مرکزی این کشور برکنار شده و وزیر دارایی که داماد رییس‌جمهور بوده استعفا داده است؛ دو نفر از مهم‌ترین مقامات اقتصادی این کشور. استعفایی که البته برخی گمان می‌کنند تشریفاتی است. «برات البیرق» ۴۲ دو ساله در پیام استعفایش نوشته که به دلیل مشکلات «جسمانی» ترجیح داده پس از پنج سال از وزارت دارایی ترکیه کنار برود. در این پنج سال تورم در ترکیه روبه افزایش بوده و به ۱۲ درصد رسیده و پول ملی این کشور هم با کاهش ارزش ۴۵ درصدی در برابر دلار آمریکا روبه‌رو شده است. در ماه گذشته نیز ارزش پول ملی ترکیه به ۸ لیر برابر یک دلار رسید. گفته می‌شود که تفکرات اقتصادی البایراک با رییس جدید بانک مرکزی تفاوت دارد و این دلیل اصلی استعفای او است. رجب طیب اردوغان در تلاش است تا دوباره اقتصاد ترکیه را به سال‌های قبل از ۲۰۱۳ بازگرداند. یعنی زمانی که ترکیه پس از چین بیشترین رشد اقتصادی را تجربه می‌کرد. اما علت این سقوط اقتصادی و مالی چیست و اردوغان چطور می‌خواهد اوضاع را تغییر دهد؟
وقتی سیاست‌خارجی بر اقتصاد اثر می‌گذارد
رییس‌جمهور ترکیه در سال‌های اخیر تغییری ملموس در سیاست خارجی این کشور داده است. می‌توان گفت تا قبل از بحران سوریهو حضور داعش در منطقه، ترکیه حضور چشمگیری در معادلات منطقه نداشت. پس از وقوع بحران اما ابتدا در جبهه مخالف ایران و روسیه جنگید و سپس با شکست داعش رفته‌رفته نقش منطقه‌ای خود را در کنار ایران و روسیه تعریف کرد. ترکیه به این ترتیب سعی کرد که در موضوع سوریه نقش‌آفرینی کند و پس از آن به طور آشکاری به اختلاف دیرینه آذربایجان و ارمنستان ورود کرد. اردوغان با دمیدن در احساسات ملی‌گرایانه و مذهبی در این رفته‌رفته سعی کرده تا ترکیه را به سمت ملی ناسیونالیست و مذهبی سوق دهد و این سیاست حالا کاملا در سیاست داخلی و خارجی این کشور پررنگ شده است. در سیاست داخلی که می‌توان رد آن را در تغییر کاربری ایاصوفیه از موزه به مسجد پس از هشتاد سال دید. در سیاست خارجی نیز ادبیات مقامات ترکیه درباره جنگ آذربایجان وارمنستان و سعی در تبدیل آن به جنگ مسلمانان و مسیحیان حاکی از این موضع سالیان اخیر آن‌ها است. حال نکته اینجاست که کارشناسان این تغییر رویکرد در سیاست خارجی را از دلایل اصلی دگرگونی اقتصادی ترکیه می‌دانند. البته در مقابل نیز حامیان دولت از می‌گویند که پیامدهای اقتصادی به دلیل مواضع بین‌المللی ترکیه از سوی «غرب» بر این کشور تحمیل شده است. با این همه آنچه مشخص است تاثیر مستقیم رویکرد بین‌المللی ترکیه بر اقتصاد این کشور و حرکت آن به سمت بحران است. به طور مثال شرکت‌های خارجی در این سال‌ها تمایل بسیار کمتری به سرمایه‌گذاری در ترکیه دارند.
لیر گران می‌شود؟
البته نزاع‌های سیاسی ترکیه فقط محدود به منطقه نیست. به طور مثال این کشور با فرانسه و یونان نیز دیگر نزاع سیاسی است. اردوغان رییس‌جمهور ترکیه اما می‌خواهد تا با حفظ مواضع بین‌المللی خود اقتصاد ترکیه بار دیگر به مسیر رشد بازگرداند. یکی از عمده‌ترین چالش‌ها در ترکیه موضوع نرخ بهره است. حتی گفته می‌شود که دلیل اصلی تغییر دو مقام اقتصادی ترکیه از همین اختلاف نشات می‌گیرد. اردوغان اصرار به پایین نگه داشتن نرخ بهره بانکی دارد و در مقابل مخالفان تاکید می‌کنند که این اتفاق منجر به کاهش بیشتر ارزش لیر خواهد شد. البته همین دو تغییر در مقامات ترکیه منجر به افزایش ۶ درصدی قیمت لیر شده است. این بالاترین جهش لیر در دو سال گذشته محسوب می‌شود. گفته می‌شود که «نانسی اقبال» رییس جدید بانک مرکزی ترکیه مواضعی نزدیک به اردوغان در این زمینه دارد. او از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۸ نیز وزیر دارایی ترکیه بوده است. اردوغان نرخ سود را یکی از اضلاع «مثلث شیطانی» می‌داند و دو ضلغ دیگر این مثلث از نظر او نرخ ارز و تورم است. نرخ سود بانکی در ترکیه ۲۵/۱۰ است که در ماه اخیر منجر به کاهش ارزش لیر شده است.
در چنین شرایطی قیمت لیر در آینده دستخوش تغییراتی خواهد شد. برخی پیش‌بینی می‌کنند که ترکیب جدید اقتصادی در ترکیه قادر به کنترل تورم و نرخ ارز هستند. در مقابل نیز برخی تحلیل‌گران با اشاره به رویکرد بین‌المللی ترکیه تاکید می‌کنند که زمینه‌های تغییر مثبت اقتصادی در این کشور فراهم نیست.