در حال حاضر و براساس آمار سازمان اوقاف در کشور ۳ هزار و۵۰ موقوفه متعلق به حوزه وجود دارد که این موقوفات، ۱۹۲ هزار رقبه است.
به گزارش «انتخاب»، سید مصطفی حسینی نژاد، مدیر دفتر امور موقوفات و منابع پایدار حوزه های علمیه در گفتگو با خبرگزاری حوزه، با بیان این که بحث وقف و منابع پایدار، موضوع جدیدی در حوزه نیست و همیشه دین از سوی خیرین و دوست داران اهل بیت(ع) مورد حمایت مالی و... قرار گرفته، گفت: تاریخ بیانگر این حقایق و سوابق است که از جمله آن در زمان رسول خدا(ص) بوده است.
وی ادامه داد: وقتی حضرت مبعوث به رسالت شدند، حضرت خدیجه(س) در پشت صحنه به عنوان حامی مالی، فعالیت و در نشر دین به پیامبر کمک می کرده اند.
حسینی نژاد با بیان این که از زمان گذشته این سیره و سنت به صورت و با عنوان وقف تداوم پیداکرده و الان هم وقف هایی که از گذشته در ایران به یادگار مانده به دوره صفویه برمی گردد که بعضی مشهور به وقف۵۰۰ و۴۰۰ ساله است، اظهار داشت: با وجود این مباحث پس بحث وقف مسئله جدیدی در حوزه های علمیه نیست.
ضرورت توجه به وقف در حوزه های علمیه
مدیر دفتر امور موقوفات و منابع پایدار حوزه ادامه داد: اما اتفاقی که چند سال اخیر، در حوزه های علمیه افتاده این است که به بحث وقف توجه ویژه ای شده است؛ این سخن بدین معنا است که در طی دوره ای در حوزه های علمیه توجه به بحث وقف و موقوفات مورد غفلت قرار گرفته است.
وی بیان داشت: به دیگر سخن این که در گذشته بحث وقف در حوزه های علمیه بوده، ولی کسی مأمور مستقیم پی گیری آن نبوده است. هر بخشی از مرکز مدیریت هرکاری از دست آن بر می آمد، انجام می داد.
کاهش اعتبارات و بودجه
حسینی نژاد در بیان چرایی توجه به وقف در این بازه زمانی و غفلت از آن در مدت زمان گذشته در حوزه های علمیه افزود: ضرورت و توجه مدیریت حوزه های علمیه به وقف و منابع پایدار به دلیل کاهش اعتبارات دولت به حوزه است.
مدیر دفتر امور موقوفات و منابع پایدار با بیان این که الان سه سال است که اعتبارات تخصیصی دولت به حوزه های علمیه رشدی نداشته و بدتر اینکه بودجه های اعتباری و اختصاصی که دولت به حوزه علمیه می دهد، هیچ گاه با هزینه های حوزه های علمیه همخوانی ندارد، اظهار داشت: برای رفع این مشکل لازم بود که حوزه علمیه برای تأمین هزینه های جاری خود، به فکر احیاء همان منابع پایدار باشد.
پاسخ به جو سازی علیه روحانیت و طلاب
حسینی نژاد بیان داشت: اگر چه نظام جمهوری اسلامی است و باید دولت به حوزه علمیه کمک کند و این کمک دولت بر خلاف تصورها و سخنان بی پایه و اساس در گوشه و کنار به طلاب حوزه های علمیه و روحانیت نیست، بلکه کمک به سیستم آموزشی حوزه های علمیه است.
مدیر دفتر امور موقوفات و منابع پایدار بیان داشت: چون تصوری در جامعه شکل گرفته و هست که پول هایی که دولت به حوزه می دهد، مستقیم در اختیار طلاب قرار می گیرد. در حالی که این گونه نیست. به عنوان نمونه پولی که دولت به دانشگاه می دهد، به صورت مستقیم پول را که به جیب دانشجو نمی ریزند، بلکه دولت اعتبارات را به سیستم آموزشی دانشگاه می دهد که شامل، امور جاری، حق الزحمه استاد، غذا، اعضای هیئت علمی و... است.
وی اضافه کرد: اعتباری هم که دولت در نظام جمهوری اسلامی به حوزه های علمیه می دهد نه حوزه علمیه شهر خاص می دهد، برای بحث سیستم آموزشی عبارت از اجرای برنامه، کادر مدارس، کارمندان، تبلیغ و... هزینه می شود و تنها جایی که برخی از طلاب از این پول استفاده می کنند، بحث بیمه حداقلی است؛ تازه آن هم بدست طلبه نمی رسد، بلکه به بیمه واریز می شود.
حسینی نژاد عنوان کرد: در این بین هم ممکن است بعضی از طلاب که درصدشان کم و ناچیز است، موقعیت شغلی پیدا کنند، وقتی موقعیت شغلی پیدا کردند، دیگر آن حداقل بیمه ناچیز که دولت از طریق مرکز خدمات حوزه های علمیه، به طلاب می داد، آن حداقلی هم قطع می شود.
مدیر دفتر امور موقوفات و منابع پایدار با بیان این که دولت موظف است به بعضی اقشار جامعه، خدمات اجتماعی ارائه دهد که بخشی از این افراد طلاب می باشند، گفت: در اینجا فرق طلبه با دیگر اقشار این است که طلبه همه عمرش را پای درس می گذارد، ولی اقشار دیگر، درس شان مقدمه شغل شان است. هدف طلبه از تحصیل، نشر دین و تبلیغ است. به هر حال این دعوا و جوّی که علیه روحانیت پیرامون این موضوع در جامعه درست شده، بر این مسئله است، که بیان شده است.
رسالت روحانیت و حوزه در پاسداری از دین و انقلاب
وی اضافه کرد: نهایت سخن این که مباحث و گرایش های سیاسی طوری است، که اگر دولت به حوزه های علمیه کمک کند، توقع حمایت هم دارد و اگر روحانیت در مباحث سیاسی و جاری کشور که دولت به آن حساس است، ورود و حتی حوزه علمیه نسبت به عملکرد و مدیریت دولت انتقادی کند و حوزه علمیه بر خلاف نظر دولت سخنی بگوید، قطعا این عدم حمایت و دخالت حوزه، از سوی دولت نادیده گرفته نمی شود و در تخصیص اعتبارات دولت به حوزه های علمیه تأثیر خواهد گذاشت و دولت در اعتبارات بودجه به حوزه تجدید نظر خواهد کرد.
وی افزود: در حالی که حوزه علمیه نباید در گیرودار مباحث سیاسی گیر بیافتد، بلکه روحانیت باید پشت سر ولی فقیه باشد و حرکت کند.
نقش وقف و ضرورت آن در حوزه های علمیه
حسینی نژاد با اشاره به موقوفه های موجود به نام علوم دینی، برنامه جدید مرکز مدیریت برای این موقوفه ها، ترغیب مردم برای وقف جدید و احیای موقوفه های فعلی گفت: وقف همیشه سرپل ارتباط حوزه با مردم بوده، اما در این بین مشکلاتی وجود دارد، که یکی عدم اشراف کافی مرکز مدیریت حوزه های علمیه بر موقوفات متعلق به حوزه علمیه است چرا که از گذشته تاکنون در کشور و نظام جمهوری اسلامی، متولی رصد موقوفات کشور، سازمان اوقاف و امور خیریه بوده است.
مدیر دفتر امور موقوفات و منابع پایدار ادامه داد: اگر چه این سازمان برای رصد این موقوفه ها زحمت زیادی می کشد، ولی در شرایط فعلی که حوزه های علمیه با مشکلات مالی و کمبود اعتبار از سوی دولت مواجه است، ادعای ما این است اگر مدیریت این موقوفه ها به مرکز مدیریت حوزه های علمیه واگذار شود، اتفاقات بهتری برای حوزه در بحث اداره گسترده و مهم حوزه های علمیه می افتد.
مدیر دفتر امور موقوفات و منابع پایدار بیان داشت: بالاخره حوزه در بحث هزینه مشکلاتی دارد. سازمان هم پی گیری می کند، ولی پی گیری سازمان اوقاف نمی تواند پاسخ گوی مشکلات حوزه های علمیه و هزینه های جاری آن باشد.
سازمان اوقاف و امور خیریه و وظائف محوله در مورد وقف های حوزه
حسینی نژاد گفت: چرا که معتقدیم سازمان اوقاف در کشور میلیونها رقبه در اختیار دارد و نمی تواند به وضعیت همه رقبه ها مانند رسیدگی به آنها، اجاره دادن، گرفتن اجاره بهاء، واگذاری همه آنها و .. اقدام کند، از سویی حوزه های علمیه کشور هم دارای هزینه هایی است و پرداختی فعلی موقوفات هم پاسخ گویی حوزه نیست.
واگذاری مدیریت موقوفه های حوزه های علمیه برای اداره بهتر حوزه
وی افزود: وقتی سخن از واگذاری مدیریت موقوفه های متعلق به حوزه می شود، برای این است این قضیه آن قدر مهم است که تنها در یک فقره، حوزه علمیه استانی پی گیر زمین وقفی متعلق به حوزه بوده و چند میلیون برای احیای آن هزینه و در اختیار سرمایه گذار قرار داده ولی در عمل پول خوبی هم بدست آمده و این پول را صرف هزینه های جاری مدارس استان خودش کرده است.
مدیر دفتر امور موقوفات و منابع پایدار حوزه اضافه کرد: پس وقتی هزینه های حوزه های علمیه کشور زیاد است و موقوفات حوزه های علمیه که سازمان اوقاف عهده دارش است و بابت آن هزینه هایی می دهد، نمی تواند پاسخ گویی هزینه های حوزه باشد، باید دنبال راهی برای رفع این مشکل باشد که در شرایط فعلی بهترین تصمیم همین عهده داری مدیریت این موقوفات متعلق به حوزه است. این کار الان صورت گرفته است.
مأموریت دوم: احیای موقوفه ها
وی ادامه داد: اما کار دومی که در مورد موقوفه ها از سوی مرکز مدیریت حوزه های علمیه صورت گرفته، اجرای برنامه هایی است که می توان بر روی موقوفات انجام داد از جمله احیای موقوفات موجود است.
تعداد موقوفه های متعلق به حوزه های علمیه
حسینی نژاد با بیان این که در حال حاضر و براساس آمار سازمان اوقاف در کشور۳ هزار و۵۰ موقوفه متعلق به حوزه وجود دارد که این موقوفات، ۱۹۲ هزار رقبه است.
درآمد حوزه از موقوفه ها
مدیر دفتر امور موقوفات و منابع پایدار حوزه با اشاره به درآمد حاصل از این موقوفات گفت: براساس آمار خود سازمان، مجموع در آمد موقوفات مرتبط با مدارس علمیه از ابتدای سال۹۷ تا ۲۳ مهرماه، ۱۱ میلیارد تومان است که این هزینه در اختیار حوزه علمیه همان استان قرار می گیرد.
برنامه سوم: طرح های اقتصادی
حسینی نژاد اظهار داشت: برنامه دیگر مرکز مدیریت حوزه در بحث منابع پایدار، تولید ثروت برای حوزه است که دامنه آن وسیع است، مانند تولید انرژی خورشید و فروش آن به دولت، راه اندازی گل خانه های بزرگ و فروش محصولات، یا راه اندازی مجتمع های فرهنگی تربیتی در کشور با نام مفتاح با اهداف مختلف که یکی از آن موارد ایجاد اشتغال و درآمد زایی با کاشت سنجد و دیگر موارد و طرح های اقتصادی باشد.
مجتمع مفتاح
وی اظهار داشت: مثلا همین مجتمع مفتاح در سال ۹۷، حدود ۵۰ میلیون و امسال۳۰۰ میلیون برای حوزه درآمد داشته است. این همان منابع پایدار و طرحی است که حوزه به دنبال آن است و به دلیل ظرفیت خوب این مجتمع ها، حتی می خواهد نظیر این مجتمع ها را در مناطق دیگر از کشور هم راه اندازی کند.
مدیر دفتر امور موقوفات و منابع پایدار حوزه با اشاره به مدل جدید مرکز در بحث مدیریت اقتصادی منابع پایدار گفت: مدل و طرح ما این است که در فعالیت های اقتصاد، حوزه خودش وارد نشود، چرا کار که ورود در بحث اقتصادی نیازمند به سرمایه است. اما مشکل این است که حوزه این سرمایه و ثروت را ندارد تا بخواهد تولید ثروت کند، بلکه سرمایه اصلی حوزه علمیه، اعتبار و اعتماد نظام است، حوزه این سرمایه معنوی با سرمایه گذار مشارکت می کند.
وی افزود: به عنوان نمونه اگر حوزه علمیه به وزارت جهاد می گوید، برای فعالیت اقتصادی مثلا در بحث کشاورزی نیازمند مجوز است ، همه می دانند که حوزه، دنبال کارهای غیر قانونی نیست این یعنی اعتماد نظام به حوزه. این ثروت حوزه است و با این کار با سرمایه گذار مشارکت می کند.
طراحی سامانه وقف ومنابع پایدار
حسینی نژاد با بیان این که سامانه وقف و منابع پایدار در حوزه در حال طراحی است، بیان داشت: این سامانه برای ثبت موقوفات و منابع پایدار در جاهای مختلفی است که فعلا آمار دقیقی از آن نیست. اگر این مسئله به سرانجام برسد باید شاهد اتفاقات بهتری در عرصه وقف و منابع پایدار برای حوزه بود.
برنامه چهارم برای مدیریت موقوفه ها
مدیر دفتر امور موقوفات و منابع پایدار حوزه گفت: اما دلیل دیگر برای گرفتن مدیریت وقف ها این است، موقوفاتی در کشور وجود دارد با این که متعلق به حوزه های علمیه است، اما بهره برداری چندانی از آن نشده است چون در اختیار افراد و یا نهادهای دیگر است و بدتر این که این موقوفات، هزینه امور دینی و علوم و مدارس دینی نشده است.
فرودگاه گرگان و وقفی بودن آن
وی گفت: مثلا افرادی آگاهانه و یا غیرآگانه، حقوقی یا غیر حقیقی زمین های موقوفه متعلق به حوزه را تصرف کرده اند که یکی فرودگاه گرگان است. یا بعضی دانشگاه، فلان کارخانه و... در زمین هایی بنا شده که آن زمین وقف حوزه علمیه است. مسلما اگر اداره این موقوفه ها به حوزه واگذار شود، مشکلات حوزه هم، از نظر مالی رفع خواهد شد.
حسینی نژاد با اشاره به رویکرد جدید مرکز مدیریت نسبت به وقف و منابع پایدار گفت: در این بحث ظرفیت های بسیار خوب است که حوزه می تواند با انجام فعالیت اقتصادی مثلا در عرصه آیتی و اقتصاد مقیاس یا تجاری البته با حفظ شئونات طوری عمل کند که وابستگی حوزه علمیه به دولت کم شود، چرا که حوزه علمیه هم موقوفاتی مانند زمینی دارد که می تواند به شکل های گوناگون برای رفع هزینه های حوزه از آن بهره برداری کند.
وی افزود: مثلا در بعضی استانها حوزه علمیه توانسته، ظرفیت های اقتصادی ایجاد کند و این ظرفیت ها به کمک حوزه علمیه همان استان بیاید. این رویکرد ۳ الی ۴سال در مرکز مدیریت حوزه های علمیه ایجاد شده و در این رابطه دفتری به نام وقف و منابع پایدار در حوزه شکل گرفته است.
حسینی نژاد با بیان اینکه مدیران حوزه همه تلاش شان را می کنند تا سرمایه گذار و ایده پرداز و... مناسب برای مشارکت در بحث اقتصادی پیدا کنند، گفت: این کار در حال انجام است و به زودی شاهد اتفاقات خوب و بهتری در بحث وقف در حوزه های علمیه خواهیم بود.