روزنامه اینترنتی فراز نوشت: وقتی دولت دارایکم را در بازار سرمای عرضه کرد، روزهای اوج سبزپوشی تالار شیشه‌ای بود و استقبال خیره‌کننده مردم از آن، بسیاری را شگفت زده کرد. بخت اما با صندوق دوم دولتی موسوم به پالایشی یکم یا دارادوم تا این‌جا چندان یار نبوده است. از حواشی متعدد بر سر لغو تا تایید عرضه آن تا آغاز فروش صندوق در روزهای قرمزپوش بورس. با این حال ماجرای این صندوق هنوز به ایستگاه پایانی نرسیده است و نشانه‌ها حاکی از آن است که بسیاری دست نگه داشته‌اند تا در روزهای واپسین اقدام به خرید آن کنند.
مسیر دشوار عرضه
بماجرای تشکیل و عرضه دارادوم به سادگی صندوق اول دولتی نبود. چند هفته پیش بود که در حالی که سازمان خصوصی سازی در اطلاعیه‌های قبلی خود زمان شروع پذیره‌نویسی دومین ETF دولتی را، دوم شهریور ماه سال جاری اعلام کرده بود. به ناگاه روز گذشته حسن علایی، معاون سازمان خصوصی سازی خبر عرضه دارا دوم در شهریور ماه را تکذیب کرد. سازمان خصوصی‌سازی اعلام کرد بلوک‌های ۱۵ درصدی سهام شرکت‌های پالایش نفت بندرعباس، تهران، اصفهان و نیز بلوک ۱۲.۳۱ درصدی شرکت سرمایه‌گذاری ملی ایران را واگذار می‌کند. علایی تاکید کرد: «نمی‌شود که همزمان سهام پالایشی هم به صورت بلوکی و هم به صورت صندوق ETF فروخته شود.»
انتشار این خبر اما موجبات نوسان شدید در بورس را فراهم آورده است و سهامداران برای خرید یا فروش سهام‌شان بلاتکلیف ماندند. بازار سرمایه در روز این تکذیب، در حالی آغاز شد که شاخص کل سبزپوش بود و خود را آماده تثبیت در کانال دو میلیون و هشتاد هزار واحدی می کرد. با تکذیب خبر فوق یک‌باره شوکی به بازار سرمایه وارد شد و شاخص با اُفت مواجه شد و نقشه بازار لباس قرمز بر تن کرد. فشار عرضه ها بیشتر شد و بسیاری از سهامداران متضرر شدند.
سرانجام اشکار شد که اختلاف نظر دو وزارتخانه نفت و اقتصاد، ریشه اصلی این اتفاقات بوده است. دژپسند، وزیر امور اقتصادی و دارایی در خصوص علت منتفی شدن عرضه ۴ پالایشگاه به صورت ( ETF ) گفت: «دلیل عدم عرضه سهام این پالایشگاه ها به صورت ETF آماده نبودن زیرساخت‌های لازم از سوی این پالایشگاه‌ها است.» سازمان خصوصی سازی نیز اعلام کرد، که «علی رغم پیگیریهای مکرر و تشکیل چندین جلسه با مسئولین مربوطه در وزارت نفت در سازمان خصوصی سازی برای تأسیس صندوق سرمایه گذاری قابل معامله پالایشی، متاسفانه زیرساخت‌های لازم برای تاسیس این صندوق توسط آن وزارتخانه فراهم نگردید و در نتیجه این صندوق تأسیس نگردید.» اما روابط عمومی شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران در پاسخ به اظهارات رییس سازمان خصوصی سازی در خصوص عدم همراهی وزارت نفت برای واگذاری سهام پالایشگاه‌ها با اظهار تعجب از مطالب اظهار شده توسط ایشان، اعلام کرد «طبق آخرین نظر جناب آقای دژپسند وزیر محترم امور اقتصادی و دارایی، قرار شد سهام پالایشگاه ها بلوکی فروخته شود و لذا با انتخاب این روش عرضه، دیگر لزومی به تشکیل صندوق ETF نبوده است.» سرانجام پای وزیر به بخش زنده خبری شبکه خبر کشیده شد و از حل مشکلات پیش روی تاسیس صندوق دارا دوم خبر داد و گفت: «در اولین چهارشنبه شهریور و در هفته دولت نسبت به عرضه صندوق ETF پالایشی اقدام خواهد شد.»
۵ شهریور سوت آغاز عرضه
سرانجام هفته گذشته بود علیرضا صالح، رئیس کل سازمان خصوصی سازی اعلام کرد که «پذیره نویسی صندوق پالایشی یکم که شامل باقی مانده سهام دولت در پالایشگاههای تهران، بندر عباس، اصفهان و تبریز است، 5 شهریور با تخفیف 20 درصدی آغاز خواهد شد.» او افزود: «بر این اساس از بامداد چهارشنبه کلیه آحاد مردم بدون هیچ محدودیت سنی می توانند واحدهای این صندوق را از طریق درگاه بانکی به صورت غیرحضوری و کارگزاری های به صورت حضوری خرید کنند.» همچنین اعلام شد که شهروندان برای خرید واحدهای این صندوق تنها نیاز به کد ملی دارند و افرادی که کد معاملاتی دارند نیز از طریق کارگزاری‌ها می‌توانند اقدام به خرید واحدهای صندوق پالایشی یکم کنند. بر اساس اعلام صالح «مدت زمان پذیره نویسی واحدهای صندوق پالایشی یکم که با نماد پالایش انجام می‌شود به مدت دو هفته یعنی تا پایان 19/6/99 خواهد بود.» سقف خرید این واحدها نیز 5 میلیون تومان اعلام شد و گفته شد که افرادی که قبلا واحدهای دارا یکم را به میزان 2 میلیون تومان خرید کرده اند، برای این واحدها می توانند تا سقف 3 میلیون تومان خرید انجام دهند.
این صندوق در قالب ۴ شرکت از جمله پالایش نفت تهران، پالایش نفت اصفهان، پالایش نفت تبریز و پالایش نفت بندرعباس عرضه شده است. محاسبات آماری «دنیای‌اقتصاد» حاکی از این است که سقف مشارکت سهامداران (در صورت اختصاص ۵ میلیون تومانی به هر کد ملی) در دومین عرضه دولتی بزرگ سال به ۱۲ میلیون و ۹۱۱ هزار نفر خواهد رسید. بر این اساس محاسبه ارزش روز شرکت‌های موجود در صندوق «دارا دوم» نشان می‌دهد شرکت پالایش نفت تهران ۲۶ هزار و ۴۴۹ میلیارد تومان، پالایش نفت اصفهان ۲۶ هزار و ۵۸۶ میلیارد تومان، پالایش نفت تبریز ۷ هزار و ۶۴۹ میلیارد تومان و پالایش نفت بندرعباس نیز در رقم ۲۰ هزار و ۷ میلیارد تومان محاسبه می‌شود. در صورتی که ارزش روز ۴ شرکت را به‌طور مجزا با احتساب رقم ۲۰ درصدی تخفیف دولتی به خریداران در نظر بگیریم شتران ۲۱ هزار و ۱۵۹ میلیارد تومان، شپنا ۲۱ هزار و ۲۶۹ میلیارد تومان، شبریز ۶ هزار و ۱۱۹ میلیارد تومان و شبندر ۱۶ هزار و ۵ میلیارد تومان ارزش‌گذاری می‌شود. بر اساس این گزارش، در مجموع خالص ارزش دارایی (NAV) صندوق «دارا دوم»، برمبنای آخرین قیمت تابلوی بورس در هفته قبل، ۶۴ هزار و ۵۵۴ میلیارد تومان محاسبه می‌شود. بر این اساس در صورت اعمال تخفیف ۲۰ درصدی و اختصاص ۵ میلیون تومان سهم به هر کد ملی، برای فروش تمام سهام مذکور به مشارکت ۱۲ میلیون و ۹۱۱هزار نفر نیاز است.
بیم‌ها و امیدها از خرید دارادوم
حالا درحالی تنها ۵ روز تا پایان این عرضه باقی مانده که بیم‌ها و امیدها در برابر خرید این صندوق بالا گرفته است.
دینای اقتصاد گزارش داده که یک هفته از عرضه پالایش یکم گذشته است و این نماد تاکنون بازگشایی نشده است. برای سنجش ارزندگی صندوق «پالایشی یکم» باید قیمت سهام چهار شرکت موجود در پرتفوی آن را بررسی کرد. قیمت سهام شبندر، شپنا، شبریز، شتران یک روز قبل از عرضه به ترتیب برابر با ۴۰۲۸، ۳۵۰۴، ۴۳۱۶، ۳۴۷۵ تومان بوده است. با انتشار خبر عرضه صندوق پالایشی یکم این ۴ نماد رشد داشتند اما روند کلی بازار بر صعود این نماد‌ها چیره شده است. در حالی که سرمایه‌گذاران می‌توانند ۳۰۰ واحد از پالایشی یکم را با مبلغ ۱۰ هزار تومان خریداری کنند و پذیره‌نویسی آن همچنان ادامه دارد؛ قیمت نماد‌های این صندوق در حال کاهش است. روز گذشته تمامی این چهار نماد روندی منفی را تجربه کردند و قیمت شبندر به ۴۱۷۹، شپنا به ۳۴۶۱، شبریز به ۴۱۹۹ و شتران به ۳۳۷۲ تومان رسید. روند منفی قیمت سهام این صندوق روز به روز جذابیت این صندوق را کاهش می‌دهد.
آدنا طروسیان کارشناس واحد تحلیل کارگزاری کار آمد به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: «پس از آغاز پذیره‌نویسی این چهار سهم تحت تاثیر جو بازار، با نوسان قیمت همراه شد، به‌طوری که این سهام، اکنون در محدوده قیمتی ۴ شهریور معامله می‌شوند و اگر قیمت در این محدوده باقی بماند، برای خریدار دارا دوم، عایدی جز ۲۰ درصد تخفیف نخواهد داشت.»
به گزارش تجارت نیوز اما فعلا آن‌طور که معاون بازار بورس تهران اعلام کرده در نخستین روز پذیره نویسی ۵۷۰ میلیارد تومان از یونیت های این صندوق فروخته شده است. در این میان برخی فعالان بازار معتقدند این یک بازار برد-برد برای دولت و سهامداران است و استقبال خوبی از آن می‌شود. عده‌ای نیز تصمیم‌گیری برای استقبال از پالایش یکم را به هفته آینده موکول کرده‌اند تا از ثبات در بورس اطمینان حاصل کنند.
محمد خبری‌زاد، مدیر سرمایه‌گذاری کارگزاری کارآفرین می‌گوید: «اگر تا زمان اتمام پذیره‌نویسی پالایش یکم که 19 شهریور و چهارشنبه دو هفته آینده است، قیمت سهام پالایشی‌ها مانند شپنا، شبندر و… با حداقل 20 درصد افزایش نسبت به روز سه شنبه روبه‌رو شود پیشنهاد من به خرید است اما اگر بخواهد قیمت‌ها حوالی قبل از این تاریخ یعنی زمان کاهش قیمت‌ها در بورس باشد و فقط 20 درصد پاداش لحاظ شود من پیشنهادی برای خرید ندارم.»
محمود گودرزی، معاون بازار بورس اوراق بهادار تهران نیز در گفت و گو با خبرنگار بورس باشگاه خبرنگاران جوان در خصوص عدم حضور حقوقی‌ها در خرید صندوق پالایش یکم گفت: «باید به این اشاره کرد که علت اصلی این مسئله آن است که این صندوق‌ها میزان خریداریشان پایین است و دومین دلیلش این است که ما می‌خواهیم به مردم جهت حضور در بازار سرمایه میدانی دهیم تا آن‌ها هم از لحاظ اقتصادی پیشرفت کنند.»
قیاس با دارایکم
با گذشت یک هفته از آغاز عرضه دارادوم، بسیاری سرنوشت این صندوق را تجربه قبلی قیاس کرده‌اند.
پویان فر، کارشناس بازار سرمایه در این باره می‌گوید: «با توجه به این مسئله که سهام دولت در این چهار صندوق پالایشی قرار است عرضه شود میزان مشارکتی که برای این امر دیده شده کمتر از صندوق دارایکم است.» مهدی دلبری نیز در گفت و‌گوی اخیر خود با باشگاه خبرنگاران جوان گفته: «علت اصلی خرید سهام صندوق دارا یکم در همان روزهای اول را تا حدودی می‌توان جو خوب و متعادل بازار دانست. اما در خصوص خرید سهام پالایش یکم می‌توان گفت که با توجه به شرایط بازار افراد بهتر است برای خرید سهام این صندوق عجله نکنند و با آگاهی بیشتری در این مسیر گام بردارند.»
دو ماه پیش بود که خبر رسید که دولت قصد دارد تا با تاسیس یک صندوق معامله پذیر جدید در بورس، مجموع سهام مورد نظر برای واگذاری بانک های بانک ملی، سپه، مسکن، کشاورزی، رفاه کارگران، ملت، تجارت، صادرات ایران و قرض‌الحسنه مهر ایران و دو شرکت بیمه البرز و اتکایی امین در آن را به مردم عرضه کند. چند بانک و شرکت بیمه دولتی در یک سبد، برای عرضه در بازار سرمایه با خفیف۲۰ درصدی و تشویق مردم برای سرمایه‌گذاری در آن، آغاز ماجرای فروش بخشی از سهام دولت در این مجموعه‌ها به مردم بود، آن هم با بهره‌گیری از ساز و کار صندوق‌های معامله‌گری موسوم بهETF . ماجرا اما با استقبال خیره کننده‌ای رو به رو شد و بیش از ۳ میلیون ۵۰۰ هزار نفر در این پذیره‌نویسی شرکت کردند که ۵ هزار و ۹۰۰ میلیارد تومان از طریق این صندوق جمع‌آوری شده است. هفتم تیرماه و در آستانه بازگشایی امکان معامله این سهام در بورس، خبر از افزایش بیش از ۱۵۰ درصدی سهام این صندوق شنیده می‌شد.
در مورد خاص صندوق «دارا یکم»، دولت سبدی از سهام خود در شرکت‌های بزرگ بورسی را برای عرضه به عموم مردم آزاد کرد. در زمان عرضه، اعلام شد که هر واحد از این صندوق ۲ میلیون تومان قیمت‌گذاری شده که ترکیبی از دارایی‌های تقسیم‌شده دولت در چند بانک و شرکت بیمه‌ای بزرگ بود. با تکمیل فرآیند فروش واحدهای این صندوق اما با گذشت زمانی در حدود ۲ ماه اعلام شد که ارزشِ روز واحدهای این صندوق حدود ۲ برابر شده است.
حالا باید منتظر ماند و دید در ۵ روز آینده، صعود شاخص کل بازار سرمایه از یک سو و استراتژی خرید صندوق در روزهای پایانی از سوی دیگر، می‌تواند ناجی صندوق پالایشی اول یا دارادوم شود یا خیر؟