سیاه‌پوشی یا سیاه‌رویی؛ کدامیک نصیب تهران شد؟

سیاهپوشی شهرها در عزای شهادت امام حسین(ع) و در ایام ماه محرم خواسته‌ای مردمی و بحق است اما شورای شهر تهران معتقد است مدیریت شهری نمی‌تواند به تنهایی ضعف نهادهای دیگر و گروه‌های مردمی را جبران کند.

به گزارش ایمنا، اینکه شهر تهران این روزها بوی محرم می‌دهد و فضای شهری حال و هوای ایام عزاداری به خود گرفته یا نه، موضوعی است که همچنان از سوی برخی شهروندان و رسانه‌ها دنبال شده و با آنکه چند روز از آغاز سوگواری ماه محرم می‌گذرد، هجمه‌ها علیه مدیریت شهری تهران در این خصوص همچنان ادامه دارد.

یک روز بیلبورد تبلیغاتی مایع لباسشویی لباس‌های مشکی که مجوز اکران آن را وزارت فرهنگ و ارشاد می‌دهد، بهانه حمله به شهرداری می‌شود و روز دیگر ماجرای حذف کلمه "اسلامی" از تابلوی میدان جمهوری اسلامی به این حواشی و اینکه در آستانه ماه محرم در شهرداری دست‌های پشت‌پرده‌ای برای برخی اقدامات وجود دارد، دامن می‌زند.

هرچند که شورا و شهرداری برای پاسخ به ابهامات اتفاقات اخیر واکنش نشان دادند و نسبت به آن شفاف‌سازی کردند اما انتقاد به عملکرد شهرداری در سیاه‌پوش کردن شهر همچنان در شبکه‌های اجتماعی ادامه دارد و کاربران، پایتخت را با سال‌های گذشته مقایسه کرده و معتقدند رنگِ سیاه تهران به نسبت سال‌های گذشته کم‌رنگ‌تر شده و نسبت به تعلل شهرداری در این خصوص معترض هستند.

صحبت‌های محمدرضا جوادی‌یگانه، معاون فرهنگی شهرداری تهران که در یک گفت‌وگوی تلویزیونی گفته بود: "شهرداری با هیئت فرق دارد، ما کم‌کم شهر را سیاه‌پوش می‌کنیم. ضمن اینکه پارچه هم نداشتیم." شدت این انتقادات را در شبکه‌های مجازی بیشتر کرد.

اعتراض‌ها به بیرون از فضای مجازی نیز کشیده شد و در حاشیه جلسه یکشنبه هفته جاری شورای شهر تهران نزدیک به ۱۰ نفر از شهروندان که معتقد بودند شهرداری مانند هر سال تهران را سیاه‌پوش نکرده مقابل شورای شهر تهران تجمع کردند. روز سه‌شنبه نیز بار دیگر عده‌ای مقابل ساختمان مرکزی شهرداری تهران تجمع کرده و این ‌بار هدف انتقاد را شهردار تهران قرار دادند.

نهادهایی که مسئولیت اصلی را دارند پاسخ دهند
محمدجواد حق شناس رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران در پاسخ به این انتقادها معتقد است نهادهای زیادی مانند سازمان مساجد، تبلیغات اسلامی، بنیاد مستضعفین، بسیج، فرهنگ و ارشاد اسلامی که از میلیاردها اعتبار خاص این حوزه بهره می‌برند، مسئولیت اصلی سیاه‌پوش کردن شهر را بر عهده دارند.

او گفت: چندی است که به صورت همزمان و سازمان یافته، نهادهای تبلیغاتی و سازمان‌های اطلاع رسانی از جمله برخی شبکه‌های صدا و سیما در یک هماهنگی آشکار و نانوشته و غیرمتعارف، سعی در تخریب مدیریت شهری و شورای اسلامی شهر کرده‌اند و می‌گویند چرا در ایام عزای حضرت اباعبدالله (ع) شهر سیاه‌پوش و تجهیز نشده است.

حق شناس تاکید کرد: در حالی که گزارش‌های رسیده حکایت دارد شهرداران مناطق، سازمان‌های متولی و معاونت فرهنگی و اجتماعی و سازمان فرهنگی و هنری در مقایسه با سال‌های پیش، بیشترین تلاش را برای تکریم و تعالیم شهر تهران به کار بسته‌اند؛ نکته عجیب اینکه مشخص نیست علت این تهاجم غیرمنصفانه و افزایش سطح مطالبات و توقعات با این شدت که مسیری منطقی را طی نمی‌کند چیست؟

حق‌شناس ادامه داد: گویا منتقدین خبر ندارند که در این شهر دهها سازمان و نهاد کوچک و بزرگ وجود دارد که فلسفه تأسیس و کار ذاتی آنها همین است و برای این وظیفه میلیاردها بودجه از بیت‌المال و مسلمین دریافت می‌کنند.

سایر نهادها مثل سال‌های قبل توفیق زیادی نداشتند
درحالی که منتقدان تاکید دارند شهرداری نسبت به سال گذشته کم کاری کرده است اما سردار محمدرضا یزدی فرمانده سپاه محمد رسول الله (ص) تهران نظر متفاوتی دارد. او معتقد است: توقع مردم از شهرداری برای سیاه‌پوش کردن شهر توقعی بجاست اما مطلعم که شهرداری نسبت به سال گذشته کم کاری نداشته است.

به گفته او هر سال مراسم عزاداری در سطوح مختلفی از هیئت‌های بزرگ و کوچک در شهر تهران و در هر کوچه و پس کوچه برگزار می‌شد و هر گوشه شهر می‌دیدیم که حسینه‌ها و تکیه‌هایی برپا می‌شد که خود این‌ها به سیاه‌پوش شدن شهر کمک می‌کرد. امسال به دلیل شیوع کرونا ایستگاه‌های صلواتی متعددی که وجود داشت تعطیل شد در حالی که اینها هر کدام اقدام به توزیع چای و شربت می‌کردند و با پخش نوحه و نوای عاشورایی در تقویت حال و هوای عزای حسینی مؤثر بود.

بخشی از سخنان سردار یزدی تأیید تذکر محمدجواد حق شناس در صحن شورای شهر تهران است. فرمانده سپاه محمد رسول‌الله(ص) یادآور شد: دستگاه‌های دولتی و سازمان‌ها و نهادها هم مثل سال قبل در سیاه‌پوش کردن شهر توفیق زیادی نداشتند. سال قبل برای مثال هر بانک و هر نهاد دولتی یک ایستگاه صلواتی در نزدیکی خود برپا می‌کرد که همین هم در تغییر حال و هوای شهر نقش داشت. شهرداری تهران بر اساس گزارش‌هایی که گرفتم، نسبت به سال گذشته کوتاهی نکرده و اقداماتش چند برابر سال‌های گذشته بوده است اما این کمبودها و نقص همه دستگاه‌ها به طور کلی دست به دست هم داده است تا احیای شعائر محرم نمودی را که باید داشته باشد، نبینیم.

دلواپسان چه کسانی را زیرسوال می‌برند؟
علی اعطا، سخنگوی شورای شهر نیز در واکنش به انتقادات توییتری و حضوری برخی نسبت به عملکرد شهرداری معتقد است: "سخن سردار یزدی، همچون همیشه رنگ انصاف و تدبیر و تأمل دارد. چرا عده‌ای معدود اما پر سروصدا می‌خواهند کاهش اجتناب ناپذیر عزاداری‌های هیئت‌های مذهبی مردمی در سطح شهر را به پای مدیریت شهری بنویسند؟

عزیزان دلواپس در خیابان بهشت و خیابان توئیتر چه کسانی را زیر سوال می‌برند؟ شهردار تهران با سوابق چند ساله در جبهه‌های دفاع مقدس؟ فرزندان و اهالی خانواده شهدا و ایثارگران در شورا؟ در رقابت سیاسی حتی اگر تخت گاز می‌رویم، وقتی به چراغ قرمز اعتقادات پاک مردم برخوردیم، کمی تأمل کنیم به جایی برنمی‌خورد."

حسن خلیل‌آبادی عضو دیگر شورا نیز در این خصوص توییت زد: "حال افرادی که از حماسه حسین (ع) تنها سیاهی را می‌شناسند و در خیابان‌های شهر از شهرداری و نه در دل بوی محرم را طلب می‌کنند تأسف برانگیز است. آنچه به مشام نمی‌رسد، بوی معرفت حماسه حسینی است! کاهش فعالیت خودجوش مردم به دنبال پیشگیری از ابتلا به کرونا پای مدیریت شهری نیست."

نهادهای عمومی در عزاداری‌های محرم همراه مردمند نه جلوتر از آنها
زهرا نژادبهرام عضو هیئت رئیسه شورای اسلامی شهر تهران نیز در این خصوص معتقد است: محرم متعلق به مردم بوده و قرن‌هاست که آئین‌های این ماه با باور و روح ما عجین شده است.

او در گفت‌وگو باخبرنگار ایمنا افزود: این مردم هستند که با نصب نمادهای محرم در کوچه‌ها و خیابان‌ها، هر ساله به شهر حال و هوای محرمی می‌دهند. ما در سایر اعیاد مذهبی مانند نیمه شعبان و عید غدیر نیز شاهد حضور فعالانه مردم در شهر هستیم اما در محرم، این حضور بسیار پررنگ‌تر است و عزاداری‌های مردمی در تکایایی که با عشق و ایمان بنا می‌شوند و پرچم‌هایی که بر فراز هر خانه قرار می‌گیرد شهر را محرمی می‌کند.

نژادبهرام تصریح کرد: امسال که قرار است به دلیل شیوع کرونا، هر خانه یک حسینیه باشد بیش از گذشته شاهد تلاش‌های مردمی در این حوزه هستیم و نهادهای دولتی و عمومی نیز در این زمینه در کنار مردم هستند. نه جلوتر حرکت می‌کنند و نه کندتر، بلکه در کنار مردم و همراه با مردم جهت فضاسازی‌های شهری اقدامات لازم دنبال می‌شود.

این عضو هیئت رئیسه شورای شهر تهران با اشاره به ریشه‌دار بودن باورهای عاشورایی و فرهنگ حسینی در ایرانیان، گفت: مادر من از یک ماه قبل از آغاز محرم، لباس سیاه خود را آماده می‌کند و این اتفاق در تک تک خانه‌های این شهر می‌افتد. محرم و عزاداری اباعبدالله‌الحسین (ع) از سرمایه‌های ارزشمند مردمی بوده و درست است که امسال به‌خاطر کرونا، منابع مالی شهرداری محدود است و نمی‌توانیم منکر مشکلات موجود شویم اما همانطور که در تمامی حوزه‌ها مدیریت منابع کردیم در حوزه فعالیت‌های فرهنگی نیز با وجود محدودیت‌ها، تکالیف و وظایف نیز انجام شد.

نژادبهرام با تاکید بر اینکه در این حوزه، نقش‌آفرینی اصلی با مردمی است که ریشه در فرهنگ عاشورایی و محرم دارند، اضافه کرد: مدیریت شهری برای فضاسازی‌های شهری بنرهای بزرگ و پرچم‌هایی در فضاهای شهری نصب کرده که در آن مفاهیمی از عاشورا و جملاتی از امام حسین (ع) و حضرت زینب (س) آورده شده و سبک کار به سمت نمادسازی و مصادیق مفهومی رفته است؛ سبک و سلیقه‌ها متفاوت است اما یقیناً مدیریت شهری اقدامات خود را برای همراهی مردم همانند هر سال و نه کمتر از آن انجام داده است.

به گزارش ایمنا، با آنکه شهرداری تهران در گزارش خود از گسترده‌تر شدن نمادهای عزا و سیاه‌پوشی بیشتر شهر خبر می‌دهد اما با این حال محرم امسال شاید بار دیگر مردمی بودن آن را نمایان کرد؛ بدین سان که اگر مردم و گروه‌های مذهبی که خاستگاهی مردمی دارند از وظایف خود در احیای شعائر مذهبی کوتاهی کنند، نهادهای دولتی با تمام امکانات خود نمی‌توانند خلاءهای فرهنگی در این خصوص را جبران کنند.

از طرفی اگر برخی اظهارنظرها و موضع‌گیری‌های نسنجیده که عمداً یا سهواً از سوی رسانه‌ها یا مسئولان شهری ابراز می‌شود، با تأمل بیشتری به جامعه تزریق می‌شد، شاید شاهد این حواشی پررنگ‌تر از متن در ایام سوگواری امام حسین (ع) نبودیم و شهر یکدست سیاه‌پوش می‌شد به‌جای آنکه برخی با موضع‌گیری‌ها و اقدامات خود سیاه‌رو شوند.