کاهش درآمدها، نبود شغل، تحریم انتخابات؛ بحران‌های تونس ۱۰ سال پس از «بهارعربی»

روزنامه اینترنتی فراز به نقل از اکونومیست نوشت: ماه دسامبر، ۱۰ سال از روزی که «محمد بوعزیزی»، دستفروش تونسی خود را در خیابان به آتش کشید، خواهد گذشت. «محمد بوعزیزی» از معترضان به رفتار پلیس محلی بود. «بوعزیزی» ناچار بود برای ادامه فعالیت و تامین حداقل‌های معیشتی، به نیروهای پلیس رشوه بدهد. مرگ او، الهام‌بخش بهار عربی و سرآغاز خیزش‌های مردمی علیه اتوکرات‌ها و خودکامگان سراسر خاورمیانه از جمله تونس شد.
با این حال،‌ در «سیدی بوزیدی»،‌ زادگاه «بوعزیزی» که در قلب تونس واقع شده، تعدادی از مردم، مراسمی را در بزرگداشت مردِ بهار عربی برگزار کردند. «هارون زواوی»، یکی از چند مرد جوانی است که از فرط بیکاری در چند قدمی محلی که «بوعزیزی» خودش را طعمه شعله‌های آتش کرد نشسته است. او می‌گوید: «او به آغوش خالقش گریخت و ما را با این فلاکت تنها گذاشت.»

در همین نزدیکی، شخصی با خطوط در هم و به تمسخر، «انقلاب» را به صورت برعکس بر دیواری نقش کرده است. «نائوفل جمالی»، عضو شورای شهر می‌گوید: «مردم تاثیر انقلاب را بر زندگی‌هاشان ندیدند. دل آن‌ها برای دیکتاتوری تنگ شده است.»

تونس معمولا به عنوان نخستین کشوری که از زیر یوغ دیکتاتور بیرون آمد و همچنین کشوری که دموکراسی واقعی هنوز در آن برپاست، مورد ستایش قرار گرفته‌است. انتخابات‌ها در تونس برگزار می‌شوند، ماموران امنیتی سر‌به‌راه شده و زنان به طور گسترده در فعالیت‌های عمومی شرکت می‌کنند. اما مردم تونس، انقلاب را بر پایه عملکرد افتصادی حکومت قضاوت می‌کنند.

افتصاد تونس، با تقسیمات جدید دولتی هیچ بهبودی نداشته است. درآمدها طی دهه گذشته ۸۰ درصد کاهش داشته و نرخ بیکاری سال‌هاست که بیش از ۱۵ درصد است. پیوندهای قدرتمند حکومتی مانع اصلاحات می‌شوند، مهاجرت غیرقانونی به اروپا در سال گذشته چهاربرابر شده است چرا که دولتمردان ستیزه‌جو، دلایل ماندن را از مردم گرفته‌اند.
مطالب مرتبط

مدل جدید موستانگ، ابَرخودروی الکتریکی
6 مرداد 99

جهان هستی را سه بعدی ببینید!
4 مرداد 99

طلا زیر سایه درخشش نقره
1 مرداد 99

تونس، یکی از معدود کشورهایی است افراد تحصیل‌کرده در آن به سختی صاحب شغل می‌شوند. از این رو پارلمان این کشور، اخیرا قانونی را مصوب کرده است تا افرادی که به مدت یک دهه بیکار بوده‌اند، صاحب شغل شوند. اما آن‌ها نتوانستند حتی پیش از اعمال قرنطینه‌های اجباری ماه‌های مارس تا آوریل ، بر این عهد خود پایبند باشند. ویروس کرونا، منابع اصلی درآمدزایی دولت نظیر نقل و انتقالات وجه، بازرگانی و گردشگری را مسدود کرده است. دولت انتظار دارد کمبود بودجه به دلیل همه‌گیری کروناویروس، به ۷ درصد میزان تولید ناخالص ملی برسد و تخمین می‌زند که اقتصاد این کشور شش و نیم درصد کوچکتر شود.
تونس، برای دریافت وامی با صندوق بین‌المللی پول مذاکراتی داشته است. اما این فرایند،‌ در ماه جولای و پس از استعفای «الیاس فخفخ»، نخست‌وزیر این کشو، متوقف شد. جایگزین او، «هشام مشیشی» که هشتمین نخست‌وزیر تونس در طی ده سال گذشته است، قصد دارد حکومتی تکنوکرات و بدون هرگونه دخالت احزاب سیاسی برپا کند چرا که احزاب این کشور نمی‌توانند به توافق برسند. بزرگترین حزب تونس، حزب اسلام‌گرای «النهضة» به رهبری «راشد غنوشی» است. او سخنگوی پارلمان تونس است که با «قیس سعید»، رییس جمهوری این کشور بر سر نامزدی انتخابات و مهمتر از آن، بر سر قدرت، عداوت فراوان دارد. «غنوشی» ماه گذشته به دلیل فراتر رفتن از اختیاراتش در پارلمان استیضاح شد و به سختی از آن قسر در رفت.
جنبش النهضة و دردسرهای دموکراتیک
۹ سال پیش،‌«النهضة» توانست با ارائه وعده‌هایی نوین، پیروز نخستین انتخابات آزاد تونس شود. حالا اما، صبر اعضای آن سر آمده و از دست‌آوردهای حزب می‌پرسند. «غنوشی» در پاسخ گفت: «جلوسنا»(ما اینجا نشسته‌ایم). در حالی که تمام جنبش‌های اسلامی در جاهای دیگر سرکوب شده‌اند، النهضة هنوز در خط مقدم سیاست تونس ایستاده است. اما منتقدان می‌گویند این حزب، خصلت‌های پدرسالارهای قدیمی را به خود گرفته‌است. «غنوشی» که ۷۰ سال سن دارد، رهبری النهضه را به مدت ۵۰ سال بر عهده داشته است. اما تصمیم بر این بود که او تنها دو دوره دیگر رهبری النهضة را بر عهده داشته باشد. دوران رهبری او امسال به ‍پایان می‌رسد. حالا اما، او می‌خواهد قانون را تغییر بدهد. «عبدالحمید جلاسی»، معاون پیشین رهبر النهضة که در ماه مارس جایگاه خود را ترک کرد، می‌گوید: «او به دنبال دموکراسی اسلامی است اما، درست مثل یک عرب سنت‌گرا رهبری می‌کند». این آگاهی در حال گسترش است. در انتخابات مجلس که در ماه اکتبر سال گذشته برگزار شد، این حزب تنها یک سوم آرای سال ۲۰۱۱ را کسب کرد.

در آن ماه، «قیس سعید» با جلب نظر تعداد قابل توجهی از جوانان تونس، توانست پیروز انتخابات ریاست جمهوری‌ باشد. سخنوری سرسخت و سیاستمداری مستقل و تشنه‌ی قدرت که با وعده‌ی مبارزه با فساد به صحنه آمد. رییس جمهوردر تونس زمام‌دار نیروهای نظامی، امنیتی و سیاست خارجی‌است. اما «سعید» قدرت بیشتری در سیاست‌های داخلی می‌خواهد. در حالی که مجلس، آن را در حوزه‌ اختیارات خودش می‌داند. «سعید» پیش از انتخاب «مشیشی»، بروکرات وفادار، به نخست‌وزیری تونس با «غنوشی» دراین باره مشاجراتی داشت. هدف بلندمدت «سعید» حرکت به سمت نظامی با انتخابات غیرمستقیم پارلمانی و تاسیس شوراهای محلی در راستای حفظ هرچه بیشتر قدرت است.

اما افرادی در پارلمان هستند که خود را موظف به از میان برداشتن دموکراسی می‌بینند. «عبیر موسی» یکی از مقامات بلندمرتبه حزب «زین العابدین بن علی» دیکتاتور تونس بود. او دلتنگ روزهای قدیم است و با سرزنش «النهضة»، بهار عربی را «بهار ویرانی» می‌خواند. «موسی» اکنون رهبر حزب آزاد «الدستوریه» است. این حزب توانست با کسب ۱۶ کرسی از ۲۱۷ کرسی مجلس در انتخابات سال گذشته،‌ »غنوشی» را به چالش بکشد. طبقه متوسط تونس که تحت زمامت «بن علی» زندگی بهتری داشتند درخواست «موسی» مبنی بر بازگشت ساختار سیاسی کشور به زمان پیش از انقلاب را مورد استقبال قرار می‌دهند. یعنی درست در زمانی که «النهضة» جایگاهی در سیاست تونس نداشت. بنا به نظرسنجی‌های اخیر، «عبیر موسی» محبوب‌ترین سیاست‌مدار این کشور است.

دیپلمات‌های غرب می‌گویند،‌ دموکراسی در تونس بسیار ارتجاعی است. سیاست در آن به طور گسترده‌ای ریشه دوانده است. اسلامگرایان تونس مهار شده‌ و مصالحه کرده‌اند. حالا معترضان به دنبال شغل هستند. با این حال، تحریم صادرات نفت و فسفات شرایط را بسیار دشوارتر کرده است. تحریم صندوق‌های رأی اکنون نقل محافل است. حتی در پایتخت تونس، رویداد قابل توجهی وجود ندارد که خودسوزی «بوعزیزی» را یادآوری کند. سیاستمداران در تلاش هستند تا سالگرد بهار عربی را تهی از ارزش کنند و یا مثل «موسی»، نفرین .