اگر مکانیزم ماشه فعال شود...

مدیر کل سابق خاورمیانه وزارت خارجه معتقد است، درصورتیکه برخلاف ادله حقوقی موجود، امریکا بتواند مکانیزم ماشه را کلید بزند «دو گزینه پیش رو داریم. گزینه اول این است که ایران از برجام خارج شود و با تمام قوا در مقابل آمریکا ایستادگی کند. حالت دوم نیز این است که ایران مسیر مذاکره و احتمال توافق جدید با دولت دونالد ترامپ را در پیش بگیرد. دراین میان نکته قابل توجه این است که هر دو این مسیر هزینه‌هایی را به همراه دارد.»

قاسم محبعلی، کارشناس مسائل سیاست خارجی و مدیر کل سابق خاورمیانه وزارت خارجه در ارزیابی خود از طرح آمریکا برایفعال کردن مکانیسم به خبرنگار «انتخاب» گفت: «طرح دولت آمریکا را می‌توان در دو سطح حقوقی و سیاسی مورد ارزیابی قرار داد. در سطح حقوقی، مساله این است که تمامی کشورهای باقیمانده در برجام و بسیاری از حقوق‌دانان داخل آمریکا نیز معتقد هستند آمریکا صلاحیت اقدام برای بازگرداندن تحریم‌های شورای امنیت را ندارد. در این زمینه، حتی اخیرا جان بولتون جمهوری‌خواه تندرو آمریکا و مشاور امنیت سابق ملی دولت ترامپ نیز تاکید کرده آمریکا به دلیل خروج از برجام نمی‌تواند مکانیسم ماشه را فعال کند. اما بر خلاف تمامی این استدلال‌ها دولت آمریکا مدعی است که با وجود خروج از برجام، براساس قطعنامه 2231 عضوی از این توافق است. آن‌ها مدعی هستند که حضور در برجام امری داوطلبانه است اما قطعنامه 2231 برای همگان الزام‌آور است. از دیدگاه آن‌ها چون قطعنامه 2231 همگانی و الزام آور است در نتیجه اکنون نیز این حق را دارند که بر اساس آن فرآینده اسنپ بک را فعال کنند.»

وی افزود: «اینکه آمریکا بتواند این برنامه خود را از نظر حقوقی پیش ببرد به شدت پیچیده و قابل بحث و مجادله است اما شورای امنیت را نمی‌توان تنها از بُعد حقوقی مورد مدّاقه قرار دارد، بلکه بُعد سیاسی نیز از اهمیتی فوق‌العاده برقرار است. به نظر می‌رسد آمریکا قصد دارد با بهره‌گیری از موقعیت سیاسی و امنیتی خود در جامعه جهانی برای فشار بر اعضای شورای امنیت بهره بگیرد، تا از این طریق جلسه شورا برای بررسی برجام تشکیل شود. با این اوصاف، تحت هر شرایطی برجام و برنامه هسته‌ای به برجام برود، برای حفظ این توافق و استمرار تعلیق تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران، حتما باید قطعنامه‌ای جدید صادر شود. البته رد این حالت آمریکا می‌تواند به آسانی قطعنامه جدید را وتو کند.»

این کارشناس مسائل سیاست خارجی در بخشی دیگر از گفته‌های خود پیرامون ابزار ایران برای مقابله با تلاش‌های آمریکا برای فعال کردن مکانیسم ماشه تاکید کرد: «باید توجه داشته باشیم در این میان بحث تنها آمریکا نبوده و نیست. آن‌گونه که شاهد بوده‌ایم طی چند سال گذشته آمریکا از ابزار تحریم یک‌جانبه به شکلی قابل توجه علیه ایران بهره گرفته و تا حدودی اکثر کشورهای جهان ناچارا آن‌ها را رعایت می‌کنند. اما اگر مکانیسم ماشه فعال شود دیگر تنها بحث آمریکا رد میان نیست بلکه از یک سو، تحریم‌های بین‌المللی علیه تهران باز خواهند گشت و از سوی دیگر، موضع پرونده هسته‌ای ایران بار دیگر زیر بند 41 فصل هفتم منشور ملل متحد قرار می‌گیرد. در این شرایط وضعیت ایران از نظر حقوقی دچار تغییری بزرگ خواهد شد.»

محبعلی در ادامه تصریح کرد: «اکنون دو گزینه را برای مقابله با امکان فعال‌سازی مکانیسم ماشه پیش رو داریم. گزینه اول این است که ایران از برجام خارج شود و با تمام قوا در مقابل آمریکا ایستادگی کند. در این حالت راهبرد آتی این است که وضعیت نیروگاهها به شرایط قبل از 94 برگردد و توان هسته‌ای ایران به سمت جلوتر برود. در این شرایط امکان صدور قطعنامه‌های جدید وجود دارد و احتمالا ایران زیر بند 42 فصل هفتم منشور قرار می‌گیرد که شامل اقدامات اجرایی نیز است. حالت دوم نیز این است که ایران مسیر مذاکره و احتمال توافق جدید با دولت دونالد ترامپ را در پیش بگیرد. دراین میان، نکته قابل توجه این است که هر دو این مسیرها هزینه‌هایی را به همراه دارد. در مجموع بر این باور هستم که ایران همچنان باید بر باقی ماندن در برجام تاکید داشته باشد؛ زیرا در صورت خروج از این توافق هزینه‌هایی بسیار سنگین بر کشورمان تحمیل خواهد شد.»

وی در بخش پایانی گفته‌های خود پیرامون این احتمال که اگر مکانیسم ماشه فعال شود، ایران چه گزینه‌ای را برای مواجهه ایران با این موضوع پیش‌رو دارد، اظهار داشت: «در این شرایط بر این باور هستم که ایران باید دریچه‌های مذاکره و گفتگو با کشورهای حاضر در برجام را حفظ کند. در این میان، پیشنهادات رئیس جمهور فرانسه یا رئیس جمهور روسیه برای مذاکره در سطح چند جانبه می‌تواند مورد توجه قرار گیرد.»