عادی سازی روابط امارات و اسرائیل؛ چه اتفاقی در منطقه در پیش است؟

سرویس بین‌الملل «انتخاب»: اعلام عادی‌سازی مناسبات میان کشورهای امارات و اسرائیل در چند روز گذشته بازتابی گسترده را در سطح منطقه‌ای و فرامطقه‌ای به همراه داشته است. در همین زمینه، برخی ناظران سیاسی بر این باور هستند که این امر آغاز یک تحول بزرگ‌تر در مناسبات میان اعراب و اسرائیل خواهد بود و احتمالا در آینده نزدیک شاهد عادی‌سازی مناسبات میان تل‌آویو و دیگر کشورهای عربی خواهیم بود. با این اوصاف، «انتخاب» در راستای پی‌گیری تحولات و امکان‌ای پیش‌رو، دیدگاه سید هادی برهانی، کارشناس مسائل اسرائیل را جویا شده است.

انتخاب: از نظر شما برندگان و بازندگان توافق صلح امارات -اسرائیل چه کسانی یا کشورهایی هستند؟

سید هادی برهانی: اسرائیل و آمریکا و به ویژه شخص ترامپ و نتانیاهو برندگان اصلی این توافق هستند. ترامپ کمتر از صد روز با انتخابات ریاست جمهوری فاصله دارد. رقابت‌های انتخاباتی در آمریکا آغاز شده است و ترامپ براساس نظرسنجی ها بسیار از رقیب دموکرات خود عقب افتاده است. این توافق می‌تواند به موقعیت ترامپ و شانس او در انتخابات کمک کند. ترامپ اینک می تواند نشان دهد معامله قرن پر سروصدای او کاملا بی نتیجه و بی فایده نبوده است. نتانیاهو هم از ناحیه عدم اجرای وعده انتخاباتی اش برای الحاق کرانه باختری تحت فشار بود. کرونا و اوضاع بد اقتصادی هم او را تحت فشار قرار داده است. تظاهرات علیه او بطور مرتب در اسرائیل برگزار می شود. مردم از شیوه برخورد قوه قضائیه با پرونده های فساد او ناراضی هستند و این نارضایتی ها احتمال سقوط او را بیشتر کرده است.

توافق صلح امارات فرصتی جدی برای نتانیاهو فراهم نمود تا خود را نخست وزیر موفقی معرفی نموده که در ازای عدم اجرا و تعلیق طرح الحاق دستاورد بزرگی برای اسرائیل بدست آورده است. اما امارات چه بدست آورده است؟ محمد بن زاید ولیعهد امارات به دلیل دستاوردهای اقتصادی و تکنولوژیکی توانسته بود خود را در ردیف زمامداران موفق معرفی نماید اما اینک به باند ترامپ-نتانیاهو پیوسته که به هیچ وجه افتخار و امتیازی در جهان حاضر به حساب نمی‌آید. ترامپ و نتانیاهو هر دو جزو فاسدترین و منفورترین و افراطی ترین زمامداران جهان هستند. هر دو به شدت منفور هستند و هر دو برای نجات از سقوط دست و پا می زنند در حالی که جهان و منطقه در آرزوی سقوط و سرنگونی آنها لحظه شماری می کند. محمد بن زاید با این توافق سرنوشت خود را به چنین افرادی گره زده و آینده خود را در گرو قماری پرریسک و خطرناک قرار داده است.

انتخاب: پیامدهای منطقه ای صلح امارات را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

سید هادی برهانی: در این زمینه نکته بسیار مهم و سرنوشت سازی وجود دارد. اسرائیل، حامیان رسانه‌ای و تبلیغاتی آن و آن‌ها که در دام تبلیغاتی اسرائیل گرفتار آمده اند مرتب از شروع فصل جدیدی در خاورمیانه سخن می گویند. گویی دوران تازه ای از روابط با اسرائیل در منطقه آغاز شده است که رابطه امارات و اسرائیل اولین آن است و به تدریج کشورهای دیگر منطقه به آن خواهند پیوست. می خواهند بگویند فصل تحریم رابطه با اسرائیل تمام شده است و منطقه در پرتو این توافق متحول خواهد شد. این یک تبلیغات فریبکارانه برای منفعل کردن کشورهای منطقه و بازداشتن آنها از اتخاذ موضعی محکم علیه این توافق زیانکارانه است. من هیچ احتمال جدی نمی دهم کشور دیگری به امارات بپیوندد. احتمال کوچکی در مورد بحرین وجود دارد اما آن هم جدی نیست. حکومت بحرین پیش از این هم دچار بحران مشروعیت بوده است.

صلح احتمالی بحرین با اسرائیل می‌تواند بحران مشروعیت این کشور را به شکل خطرناکی تشدید نماید. نارضایتی از آل خلیفه می‌تواند از جمیعت شیعه کشور به جمیعیت سنی گسترش یاید و پایه های نظام حاکم را به لرزه درآورد. صلح امارات با این توجیه صورت می گیرد که در مقابل اسرائیل حاضر شده طرح الحاق کرانه باختری را به حالت تعلیق درآورد. حال که این اتفاق افتاده است توجیه کشورهایی مانند بحرین برای صلح با اسرائیل چیست؟ هیچ توجیهی وجود ندارد. سیاست های افراطی و جنایتکارانه نتانیاهو علیه فلسطینی ها واعراب توجیهی و زمینه ای برای چنین صلحی باقی نگذاشته است.

 انتخاب: بنابراین شما هیچ زمینه ای برای پیوستن کشورهای دیگر به امارات نمی بینید؟

سید هادی برهانی: نه هیچ زمینه جدی وجود ندارد. مسئله بیشتر هیاهوی تبلیغاتی است تا این زمینه را به زور و با فریبکاری ایجاد نمایند. هیچ کشوری به امارات نمی پیوندد اما تبلیغات فریبکارانه آنها می خواهد این موضوع را القا کند. آنها حتما در روزهای آتی نیز این بازی فریبکارانه را ادامه و پرو بال خواهند داد. برای این کار به سراغ کشورهای فقیر و بدبختی مانند مالی، جیبوتی و بورکینافاسو می روند و با وعده های مالی و دادن رشوه از مقامات آنها مواضعی در تایید و حمایت از امارات می گیرند و از این مواضع بی ارزش و کم اهمیت کوهی خواهند ساخت تا این داستان خودساخته و فریبکارانه را تقویت نمایند که منطقه در حال صلح با اسرائیل است.

انتخاب: ابعاد منطقه ای این توافق را برای امارات چگونه ارزیابی می کنید؟

سید هادی برهانی: دیدید کشورهای بسیار معدودی در منطقه از صلح امارات با اسرائیل استقبال کردند. کشور کوچک بحرین تنها کشوری است که استقبال جدی از این صلح بعمل آورد. استقبال مصر و عمان سرد و نیم بند بود و همه موارد استقبال به همین سه کشور محدود می شود. حتی کشورهای نزدیک به این محور مانند عربستان و اردن از این توافق استقبال نکردند. در مقابل کشورهای متعددی با این توافق مخالفت کردند. همه سازمان‌های فلسطینی و حتی تشکیلات خودگردان، اردن، ایران، ترکیه ، تونس و قطر این توافق را مذمت کردند. انتظار می‌رود این انتقادها و محکومیت‌ها گسترش یابد. فکر می‌کنم با ادامه این روند امارات در منطقه منزوی خواهد شد و موقعیت راهبردی خود در منطقه را در خطر خواهد دید. بعید است با این سیاست دوبی بتواند موقعیت، مرکزیت و امنیت خود را در تجارت خاورمیانه حفظ نماید و این برای امارات خسارتی عظیم و پشیمان کننده خواهد بود.

انتخاب: احتمال پشیمانی امارات را چقدر جدی می دانید؟

سید هادی برهانی: اگر کشورهای اسلامی کمی فعالیت به خرج دهند و موضع فعالانه ای در برابر اقدام امارات بگیرند، این احتمال بسیار جدی است. فکر می کنم خود امارات نیز این احتمال را در نظر گرفته است و از اینرو صلح با اسرائیل را نهایی نکرده است. هنوز توافقی امضا نکرده است و دیداری رسمی با مقامهای اسرائیل نداشته است. روابط امارات و اسرائیل هنوز برقرار نشده است. این امر نشاندهنده تردیدهای امارات و فراهم کردن فرصتی برای ارزیابی واکنشهای احتمالی است. البته امارات می خواهد گام به گام این روابط را برقرار کند اما اگر واکنش منطقه جدی و فعال باشد حتما می تواند امارات را پشیمان نماید و ابوظبی را وادار کند نسبت به این صلح تجدیدنظر نماید. البته این امر می تواند به اشکال مختلفی اعلام شود. حتما لازم نیست توافقها لغو شود. فعلا امارات یک گام برداشته است اما اگر فردا ترامپ انتخاب نشد یا کشورهای اسلامی این توافق را تحمل نکردند ابوظبی گام‌های بعدی را برنخواهد داشت. آن را به آینده ای نامعلوم موکول خواهد کرد و یا برای صلح صلح با اسرائیل شروطی مشخص مطرح خواهد نمود.

انتخاب: واکنش کشورهای اسلامی را چگونه ارزیابی می کنید؟

سید هادی برهانی: ایران موضع قاطعی در برابر توافق امارات اتخاذ کرده است. موضع ایران برای امارات بسیار مهم است. امارات می داند ایران همسایه ای بزرگ و قوی است و بدون رضایت آن زندگی برای امارات سخت خواهد شد. سازمانهای فلسطینی و اردن مواضع خوبی گرفته اند. فلسطین سفیر خود را در امارات را فراخوانده است اما قویترین وفعالترین موضع از آن دولت ترکیه است. دولت ترکیه ضمن اتخاذ مواضعی قوی در این باره امارات را به قطع روابط تهدید کرده است.