غافل‌گیری در راه است؟ / از گمانه‌زنی‌ها درباره پیشنهاد اقتصادی مشاور رییس‌جمهور تا پالس مثبت واعظی

روزنامه اینترنتی فراز نوشت: غافل‌گیری در راه است. البته بر اساس آنچه مشاور رییس‌جمهوری در توییتی نوشته. حسام‌الدین آشنا نوشته که «قبل از هر تصمیم اقتصادی یک هفته صبر کنید» و حالا دو روز از این یک هفته می‌گذرد. آشنا کلمه «پیشنهاد»‌را هم ضمیمه توییت خود کرده تا بیشتر رنگ رازآمیز به آن بزند. کاری که البته مشاور رییس‌جمهوری به آن عادت دارد و همواره دست مخاطبان را برای طیف گسترده‌ای از گمانه‌زنی‌ها باز می‌گذارد. از قرارداد 25 ساله همکاری با چین گرفته تا FATF و دادن سهام به جاماندگان سهام عدالت و البته «پته نفتی». در کنار توییت آشنا اما باید به سخنان رییس‌دفتر رییس‌جمهوری نیز توجه کرد. محمود واعظی هم به تازگی گفته «با علامت‌هایی که از کشورهای اروپایی و آسیایی و دیگران دریافت کرده‌ایم در روزهای پایانی تحریم قرار داریم.» واعظی گفته که «باید تاکید کنم که ماه‌های آینده وضعیت به مراتب بهتر می‌شود.» عمده استنباط‌ها از صحبت‌های واعظی حول محور گشایش در زمینه روابط خارجی است. به این اخبار باید گفته رییس بانک مرکزی را هم اضافه کرد. عبدالناصر همتی گفته که «برخی گشایش‌ها در زمینه بازگشت ارزهای خارج از کشور اتفاق افتاده است.» همان ارزهایی که به دلیل تحریم‌ها به ایران بازپس داده نشده است.

FATF و خروج از بن‌بست مالی

این روزها ممکن نیست حرف از اقتصاد باشد و پای سند همکاری 25 ساله ایران با چین به میان نیاید. برخی معتقد هستند که برای پاسخ معمایی که مشاور روحانی در افکارعمومی ایجاد کرده، باید به قرارداد 25 ساله ایران و چین و مفادی از آن توجه کرد. جایی که در سند منتشرشده به FATF و لوایح مرتبط با آن اشاره شده است. اواخر سال گذشته و قبل از رد این لوایح نیز دولتی‌ها گفته بودند طبق اعلام چین و روسیه مبادلات مالی با ایران تحت‌تاثیر نپوستن به FATF قرار می‌گیرد. به تازگی نیز رییس‌اتاق بازرگانی ایران و چین ایران گفت که عدم تصویب لوایح مرتبط با FATF و بازگشت به لیست سیاه، ایران مبادلات مالی و بانکی دنیا خارج کرده. خروج از این بن‌بست نیز فقط یک راه دارد؛ بررسی مجدد و تصویب دو لایحه باقی مانده از FATF یعنی CFT و پالرمو. این را قاسم میرزایی نیکو نماینده مجلس دهم و عضو ستاد مقابله با پولشویی به «فراز» گفته بود. اما بررسی مجدد این لوایح با موانع قانونی در مجلس همراه است.

از 41 توصیه گروه ویژه اقدام مالی به ایران فقط دو مورد باقی مانده که منجر به بازگشت ایران به لیست کشورهای پرخطر (لیست سیاه) شد. این گروه پس از توافق‌هسته‌ای ایران از لیست سیاه خود تعلیق کرد و چهار بار فرصت انجام اقدامات و توصیه‌های لازم برای استانداردهای مبادلات مالی بین‌المللی را داد. آخرین فرصت ایران بهمن 98 به پایان رسید و با توجه به بلاتکلیفی دو لایحه CFT (مقابله با تامین مالی تروریسم) و پالرمو (مبارزه با جرایم سازمان یافته فراملی) در مجمع تشخیص ایران به لیست سیاه بازگشت. پیش از این مجلس دو لایحه دولت را تصویب کرده بود و پالرمو حتی به تایید شورای نگهبان نیز رسید. اما در نهایت هیچ‌یک تبدیل به قانون نشدند. در چنین شرایطی به نظر می‌رسد دولت افق روشنی برای بررسی و تصویب مجدد این لوایح در مجلس و شورای نگهبان ندارد و امکان دارد از راه‌ میان‌بر وارد عمل شود؛ شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا. دولت مصوبه افزایش قیمت بنزین را هم به واسطه این شورا اجرایی کرد.

سناریو دیگر؛ «پته نفتی»

اما در این بین برخی سیاست‌گذاری جدید دولت را فروش اوراق ارزی بر پایه نفت می‌دانند. سیاستی که بر اساس آن دولت نفت را به صورت دو یا سه ساله به مردم پیش‌فروش می‌کند و در تاریخ سررسید به قیمت نفت یا دلار روز اقدام به بازپرداخت آن می‌کند. بنابراین نفت خود تبدیل به سهام می‌شود که قابل خرید و فروش است و می‌تواند با ضمانت دولت تبدیل به سرمایه برای مردم شود. این موضوع حتی در دیدار فعالان سیاسی با رییس‌جمهور نیز مطرح شده است. حسین مرعشی، سخنگوی حزب «کارگزاران سازندگی» در دیدار فعالان سیاسی با رییس جمهور پیشنهاد داده تا برای اداره اقتصاد کشور «دلار و سکه‌های مردم را بگیریم و به جایش به آنها پته‌های سه ساله نفتی بدهیم.» پیش از مرعشی اما رضا زندی روزنامه‌نگار حوزه نفت و انرژی این پیشنهاد را در قالب یادداشتی مطرح کرده بود: «حالا زمان آن است که «پته نفت» را رو کنید. بشکه‌های نفت را به مردم بدهید و بگذارید آن را در سبد دارایی‌شان بگذارند. نه در حرف، که به‌ صورت واقعی نفت را به مردم بدهید. نفت ایران، فعلا پشت دیوار بلند تحریم است. این دیوار اما، بالاخره فروریختنی است. امروز اگر نه، فردا حتما. این روزها همه‌ چیز دست به دست هم داده است تا بتوان مردم را واقعا مالک نفت کرد.» او در بخش دیگری از یادداشت خود درباره معنای «پته» نیز نوشت: «فرهنگ معین، برای «پته » یکی هم این معنی را نوشته است: «کاغذ مقوایی یا مهره فلزی که به جای پول به‌ کار می‌رفته.» آقای رییس‌جمهور نفت را در پته‌های ١٠٠ بشکه‌ای به مردم بفروشید. این برگه‌ها می‌توانند حکم برگه‌های سهام راداشته باشند و آرام‌آرام بازار کاغذی نفت را در داخل ایران شکل دهند.» گفته می‌شود که این سیاست‌ در صورت استقبال از سوی مردم می‌تواند تا حدود 50 هزار میلیارد تومان در آمد برای دولت داشته باشد که با کسری بودجه روبه‌ور است.

باید دید در هفته پیش‌رو چه اتفاقی در انتظار مردم است. آیا گشایش اقتصادی رخ خواهد داد که اثر ملموسی در جامعه داشته باشد؟