پس از گذر از مرحله آزمون های پایان ترم، دانشجوها می دانند که باید برای ترم بعد هم برنامه ریزی ویژه کنند؛ زیرا شرایط دانشگاه، کلاس و درس در ترم بعد نسبت به امروز چندان متفاوت نخواهد بود.
اگرچه سناریوهای مختلفی برای آموزش در ترم بعدی چیده شده است؛ اما به نظر می رسد مبنای آموزش ترم بعد هم آموزش مجازی است و این موضوع به معنی مواجه جدید دانشجوها و دانشگاه با مسائلی از جمله خوابگاه، آزمایشگاه و کلاس عملی در شرایط کرونا است.
درباره دغدغه های امروز دانشجویان برای امتحانات پایان ترم و اقتضائات ترم آینده با محمود فتوحی فیروزآباد رئیس دانشگاه شریف به گفت و گو با نشسته ایم.
وی در این گفت و گو به ظرفیت های خوابگاهی جدید مورد نیاز در ترم آینده در دانشگاه صنعتی شریف، ایده دانشگاه رفتن در موطن دانشجو، سناریوهای مختلف آموزشی در ترم آینده از جمله آموزش کاملا مجازی، آموزش بخشی حضوری و بخشی غیرحضوری و آموزش کاملا حضوری و همچنین تمهیدات برای برگزاری امتحانات پایان ترم پاسخ داد.
محمود فتوحی فیروزآباد رئیس دانشگاه شریف فارغ التحصیل رشته مهندسی برق گرایش قدرت و کارشناسی ارشد در دانشکده فنی دانشگاه تهران است. وی کارشناسی ارشد و دکترا از دانشگاه ساسکاچوان کانادا هم دریافت کرده و در حال حاضر استاد تمام دانشکده برق و رئیس دانشگاه صنعتی شریف است.
*۶۰۰ ظرفیت خوابگاهی جدید در دانشگاه صنعتی شریف موردنیاز است
همواره خوابگاه دانشجویی دغدغه دانشگاه ها بوده است. آیا دانشگاه صنعتی شریف بابت خوابگاه دانشجویی مشکل کمبود ظرفیت دارد؟
فتوحی فیروزآباد: در حال حاضر حدود ۴ هزار دانشجوی خوابگاهی در دانشگاه صنعتی شریف وجود دارد و تعداد کل اتاق های خوابگاهی این دانشگاه حدود ۸۵۰ اتاق است که دانشجویان در این تعداد اتاق اسکان داده شده‌اند.
در شرایط فعلی به دلیل مشکل شیوع ویروس کرونا در کشور، به احتمال زیاد فارغ التحصیلی دانشجویان سال چهارم مقطع کارشناسی، دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد و دانشجویان مقطع دکترا به تعویق خواهد افتاد، و نرخ خروج از خوابگاه کاهش و در نتیجه آن کمبود خوابگاه در سال‌های بعد بیشتر خواهد شد. اگر فارغ التحصیلی دانشجویان سال آخر به تعویق نمی افتاد، برای حدود ۳۰۰ تا ۳۵۰ دانشجو مشکل کمبود خوابگاه داشتیم و اکنون که فارغ التحصیلی دانشجویان سال آخر به احتمال زیاد به تعویق خواهد افتاد، تقریبا برای حدود ۶۰۰ نفر نیاز به فضای خوابگاهی جدید داریم که در تلاشیم با کمک وزارت علوم، تحقیقات و فناوری یا با کمک خیرین، گام‌هایی در این زمینه برداریم.
*با فعالیت خوابگاه ها با ظرفیت یک سوم، خوابگاه به تعداد همه دانشجویان نیست
طبق اعلام ستاد ملی مدیریت کرونا و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، حضور دانشجویان در خوابگاه ها به صورت حداقلی و با ظرفیت یک سوم خواهد بود و فقط به دانشجویان تحصیلات تکمیلی که به دلیل نوع درس و پژوهش با تشخیص استاد و دانشگاه، ملزم به حضور هستند خوابگاه واگذار خواهد شد. بنابر اعلام سازمان امور دانشجویان هم در هر اتاق دانشجویی حداکثر یک نفر دانشجو ساکن خواهد شد و خوابگاه دانشجویان کارشناسی هم در اختیار دانشجویان تحصیلات تکمیلی واجد شرایط حضور در دانشگاه قرار می گیرد. همچنین اگر خوابگاه کمتر از نیاز دانشجویان باشد، دانشجویان به صورت چرخشی در خوابگاه ساکن می شوند. آیا اگر همه این شرایط را لحاظ کنید در دانشگاه صنعتی شریف، برای همه دانشجویان متقاضی واجد شرایط حضور، خوابگاه به تعداد کافی خواهید داشت یا باز هم با کمبود خوابگاه مواجه خواهید بود؟
فتوحی فیروزآباد: پیشنهادی که اکنون ارایه شده این است که در هر اتاق یک دانشجو ساکن شود. با توجه به اینکه در دانشگاه صنعتی شریف تعداد ۴ هزار دانشجوی خوابگاهی وجود دارد و تعداد کل اتاق‌های خوابگاهی این دانشگاه حدود ۸۵۰ اتاق است؛ می توانم بگویم که اگر بخواهیم در هر اتاق یک دانشجو را اسکان دهیم فقط می‌توانیم به ۸۵۰ دانشجو اتاق واگذار کنیم.
معاونت آموزش و تحصیلات تکمیلی دانشگاه در حال تهیه آماری از دانشجویان تحصیلات تکمیلی است و دانشجویان را براساس نوع پژوهش و نیاز به خوابگاه اولویت بندی کرده است. به این ترتیب که ابتدا آن دسته از دانشجویان تحصیلات تکمیلی که ان شالله تا پایان تابستان ۹۹ فارغ التحصیل می شوند در اولویت نخست اسکان در خوابگاه قرار خواهند گرفت. اولویت بعدی آن دسته از دانشجویان تحصیلات تکمیلی هستند که کار پایان نامه آنان تجربی و آزمایشگاهی است و نیاز است که در دانشگاه حضور داشته باشند.
البته در همه این موارد باید شرایط رعایت پروتکل‌های بهداشتی را برای حضور دانشجویان در دانشگاه و آزمایشگاه‌ها را فراهم کنیم. برای مثال اگر در گذشته ۸ نفر دانشجو در یک آزمایشگاه همزمان کار می‌کردند اکنون دیگر این اجازه را نمی دهیم و ممکن است در هر آزمایشگاه حداکثر ۲ یا ۳ نفر حضور داشته باشند. این پروتکل ها در مورد حضور دانشجویان در دانشگاه هم لحاظ می شود.
بنابراین، این امکان وجود دارد که بتوانیم خوابگاه های دانشگاه را بازگشایی کنیم اما بازگشایی به صورت بسیار محدود خواهد بود و فقط برای دانشجویانی است که نیاز مبرم به حضور در خوابگاه دارند. اگر هم که شرایط شیوع ویروس کرونا در کشور فروکش کرد، در خدمت تعداد بیشتر دانشجویان هستیم. ایده آل برای ما هم این است که فعالیت های آموزشی و پژوهشی دانشگاه با حضور فیزیکی دانشجویان در دانشگاه انجام شود اما این کار همانگونه که اشاره کردم به شرایط شیوع ویروس کرونا بستگی دارد.
*ایده دانشگاه رفتن دانشجو در موطن خود
بنابر اعلام ستاد ملی مدیریت کرونا و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در ترم جدید دانشگاه ها که با فصل پاییز همراه می شود، به دلیل احتمال همزمانی آنفولانزا و کرونا، امکان شیوع موج جدید کرونا در کشور وجود دارد و از این رو طبق تصمیم اعلام شده، ادامه ترکیبی آموزش ها به صورت حضوری و مجازی دیده شده است. آیا این امکان فراهم است؟
فتوحی فیروزآباد: نیاز است که راجع به پیشنهادی که اعلام شده فکر کنیم. هنوز تصمیم خاصی در این زمینه گرفته نشده است. انشالله به زودی درباره نحوه بازگشایی دانشگاه در مهر ماه ۹۹ در ستاد کرونای دانشگاه صنعتی شریف بحث می شود و در این باره تصمیم گیری خواهد شد.
در حال حاضر اولویت اول در دانشگاه صنعتی شریف این است که امتحانات ترم جاری که به صورت مجازی آغاز کرده ایم را به بهترین نحو به پایان برسانیم و سپس برای ترم آینده فکر کنیم. شرایط تشکیل کلاس‌ها در ترم آینده کاملا وابسته به شرایط بیماری ویروس کرونا در کشور است. در حال حاضر سناریوهای مختلفی توسط ستاد کرونای دانشگاه صنعتی شریف در حال بررسی است که انشالله تا اواسط مردادماه ۹۹ تصمیم دانشگاه درباره نحوه شروع ترم جدید در مقاطع مختلف تحصیلی اعلام خواهد شد.
*اگر ترم بعد کاملا مجازی شد
فتوحی فیروزآباد: طبیعی است که اگر ترم بعد کلاس های درس به صورت مجازی باشد، با تجربه ای که در ترم فعلی کسب کردیم، قطعا تجربه بهتری خواهیم داشت و بهتر می توانیم ترم را مدیریت کنیم؛ زیرا تجربه ای که دانشگاه صنعتی شریف و دیگر دانشگاه ها در زمینه ارایه و تدریس دروس به صورت مجازی در ترم جاری به دست آوردند، بسیار کارآمد خواهد بود.
اگر شرایط شیوع ویروس کرونا در کشور به گونه ای پیش رفت که آموزش ها مجازی شد، دانشگاه ها می توانند بهتر از ترم قبل شرایط را مدیریت کنند
در ابتدای شیوع ویروس کرونا در کشور، اغلب دانشگاه ها در این زمینه تجربه چندانی نداشتند و در یک بازه زمانی کوتاه، همه دانشگاه های کشور به اجبار به عرصه آموزش مجازی وارد شدند و البته این کار برای همه از جمله اساتید، دانشجویان و مدیران دانشگاه ها مقداری سخت بود. اما به هر حال سرانجام با توجه به کسب تجربه و زیرساخت هایی که در این ترم ایجاد شد، اگر خدای نکرده شرایط شیوع ویروس کرونا در کشور به گونه ای پیش رفت که آموزش ها مجازی شد، دانشگاه ها می توانند در ترم آینده، بهتر از ترم قبل شرایط را مدیریت کنند.
*اگر کلاس ها بخشی حضوری و بخشی غیرحضوری برگزار شود
احتمال قوی تر برگزاری ترکیبی مجازی و حضوری کلاس های درس در ترم آینده است. با این فرض، شرایط چگونه خواهد بود؟
فتوحی فیروزآباد: علاوه بر سناریوی آموزش مجازی کامل برای ترم پیش رو، طرح های دیگری هم وجود دارد. برای مثال یک طرحی که می تواند وجود داشته باشد این است که کلاس ها به صورت ترکیبی برگزار شود، به این معنی که دانشجویانی که نیاز به خوابگاه ندارند به صورت حضوری در دانشگاه و کلاس خود شرکت کنند و دانشجویان شهرستانی همزمان به صورت مجازی درس را دنبال کنند. یعنی این امکان را داشته باشیم که استادی که در کلاس درس می دهد، بخشی از شاگردانش حضوری و بخشی غیرحضوری باشند. طرح دیگر می‌تواند برنامه حضوری برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی و مجازی برای دانشجویان کارشناسی باشد. در این صورت هم بخشی از آموزش به صورت حضوری برگزار شده است و هم فعالیت های پژوهشی دانشجویان و جلسات آنان با اساتید با بهره وری بیشتری ادامه خواهد داشت. تمامی این پیشنهادات باید مورد بررسی قرار گیرد تا بتوانیم یکی از آنها را انتخاب کنیم. البته همانگونه که عرض کردم شرایط وضعیت شیوع بیماری کرونا در این تصمیم گیری بسیار مهم است.
*اگر همه کلاس ها حضوری برگزار شود
اگر قرار بر حضوری شدن کلاس ها باشد، وضعیت چگونه خواهد بود؟
فتوحی فیروزآباد: اگر قرار باشد همه کلاس ها به صورت حضوری برگزار شود نیاز است که مطمئن شویم که دیگر هیچ مشکلی از بابت ویروس کرونا در کشور وجود نخواهد داشت. زیرا مهم ترین مسئله و مشکل در بازگشایی حضوری دانشگاه ها، حضور دانشجویان در کلاس ها و بحث خوابگاه های دانشجویی است که در این زمینه نباید مشکلی وجود داشته باشد. تعداد نفراتی که در اتاق های خوابگاه ها هستند به نسبت زیاد است و باید مطمئن شویم که از نظر سلامت دانشجویان با مشکلی مواجه نخواهیم شد. در نتیجه این حالت (برگزاری همه کلاس ها به صورت حضوری) هم باید بررسی شود. اما با توجه به شواهد امر، اینکه در ترم آینده دانشگاه ها بتوانند به صورت تمام و کمال حضوری کلاس های خود را برگزار کنند، بسیار ضعیف است.
*وقتی دانشجویان بتوانند در شهر محل زندگی خود به دانشگاه بروند و دروس خود را بگذارنند
اکنون نمی‌توانیم درباره اینکه دانشجویان دانشگاه صنعتی شریف بتوانند هر کدام در شهر محل زندگی خود به دانشگاه بروند و دروس خود را بگذارنند، تصمیم قطعی اعلام کنیم
همچنین پیش بینی شده که دانشجو بتواند در موطن خود به دانشگاه برود و ناگزیر به جا به جایی نباشد؛ اما با توجه به اینکه اساسا امکان ارایه نشدن درس مورد نظر در دانشگاه محل زندگی او وجود دارد و همچنین اساتید دانشگاه های برتر ارایه درس در هر دانشگاهی را مورد قبول ندارند، آیا در عمل امکان اجرای ایده دانشگاه رفتن در موطن دانشجو وجود دارد؟
فتوحی فیروزآباد: اما درباره این نکته که دانشجویان بتوانند هر کدام در شهر محل زندگی خود به دانشگاه بروند و دروس خود را بگذارنند، نیاز به تامل دارد و باید بیشتر درباره آن فکر کنیم. این کار در عمل مانند این است که یک دانشجو بخواهد در دانشگاه شهر محل زندگی خود مهمان شود. این کار به فکر بیشتر نیاز دارد. تا پیش از این، در دانشگاه صنعتی شریف، معمولاً با اینکه دانشجو در هر دانشگاهی در شهر محل زندگی خود مهمان شود و دروس خود را بگذارند، موافقت نمی کردیم؛ اما در شریط فعلی باید در این باره فکر شود تا هم موضوع سلامت دانشجو مد نظر قرار گیرد و هم کلاس‌های دانشگاه با کیفیت قابل قبولی ادامه یابد. به همین دلیل اکنون نمی‌توان تصمیم قطعی در این باره را اعلام کنیم.
*تمهیدات ویژه برای برگزاری امتحانات مجازی پایان ترم
دانشگاه صنعتی شریف از جمله دانشگاه هایی بود که تصمیم بر برگزاری کامل امتحانات پایان ترم به صورت مجازی گرفت در حالی که حتی برخی دیگر از دانشگاه های برتر کشور، ترکیب آزمون های مجازی و حضوری را برای دانشجویان مناسب دیدند. به نوعی می توان گفت که دانشگاه صنعتی شریف در این مسیر پیشگام بود و این تصمیم سرلوحه برخی دانشگاه های دیگر هم قرار گرفت. اما بسیاری از دانشگاه ها در برگزاری امتحانات مجازی با مشکلات متعدد مواجه شدند. وضعیت برگزاری امتحانات مجازی در دانشگاه صنعتی شریف چگونه است؟
فتوحی فیروزآباد: همه امتحانات پایان ترم در دانشگاه صنعتی شریف به صورت مجازی در حال برگزاری است. برای برگزاری امتحانات پایان ترم تلاش کردیم که تمهیداتی را بیاندیشیم که مشکل خاصی در برگزاری امتحانات پایان ترم نداشته باشیم که بر این اساس مرکز پاسخگویی آموزش های الکترونیکی دانشگاه صنعتی شریف راه اندازی شد. این مرکز با هدف پاسخ گویی به مشکلات احتمالی دانشجویان در برگزاری امتحانات پایان ترم راه اندازی شده و با راه اندازی آن، دانشجویان اگر با هرگونه مشکلی در زمان برگزاری امتحانات مجازی مواجه شدند یا اگر نتوانستند با استاد ارتباط بگیرند، با مرکز پاسخگویی آموزش‌های الکترونیکی دانشگاه تماس می گیرند و مشکل خود را حل می کنند. بر این اساس تاکنون با مشکل خاصی در برگزاری امتحانات پایان ترم دانشگاه صنعتی شریف روبه رو نشده ایم. حتی در بخش دروس عملی هم تا حد ممکن تلاش شد که دانشجویان در شرف فارغ التحصیلی بتوانند دروس عملی را به صورت مجازی بگذرانند.
علاوه بر امتحانات پایان ترم مجازی در دانشگاه صنعتی شریف، برخی از اساتید به صورت شفاهی هم امتحان برگزار کرده اند و برخی از اساتید هم ارزیابی مستمر از فعالیت دانشجویان در طول ترم داشته اند.