سربازی دغدغه قشر عظیمی از جوانان ماست؛ پسرها را می‌گویم؛ بعد از اینکه به 18 سال می‌رسند باید تعیین تکلیف کنند یا در دانشگاه قبول شده و ادامه تحصیل داده و از معافیت تحصیلی استفاده می‌کنند یا باید به سربازی بروند.
سربازی اگر چه وظیفه‌ای است که طبق قانون بر عهده افراد ذکور جامعه گذاشته شده اما برای عده‌ای خوشایند است و برای بقیه ناخوشایند؛ اگر چه بعد از انجام خدمت آنهایی هم که دوست نداشتند به سربازی بروند به ازای 21 ماه خدمت, 21 سال خاطره دارند برای گفتن در جمع فک و فامیل و دوستان و آشنایان؛ خاطراتی که لبخند را بر لبانشان جاری می‌کند و به روزهای گذشته حسرت می‌خورند.
قدیمی‌ها می‌گویند سربازی‌های امروز با سربازی‌های قدیم فرق دارد.سربازان قدیم کجا و سربازان جدید کجا؛ اصلاً سربازهای امروزی که خدمت نمی‌کنند انگار خانه خاله می‌روند و می‌آیند اما خود جوانان اعتقاد دیگری دارند.
دو سه سالی است که سربازی مفهوم دیگری هم یافته؛ سربازان مهارت می‌آموزند علاوه بر آن آموزش‌های نظامی و رسمی؛ بدین صورت که هر سرباز حین خدمت سربازی خود فن یا رشته‌ای آموخته تا بعد از خدمت بتواند در کاری مشغول شود؛ چرا که ستادکل به فکر آینده جوانان هم است؛ به فکر آنکه بعد از سربازی با حرفه ای که آموخته‌اند بتوانند شغلی دست و پا کرده و در جایی مشغول شوند.
آگاهی از چند و چون آموزش به سربازان و طرح توانمندسازی و مهارتآموزی آنها ما را بر آن داشت تا با سردار موسی کمالی مشاور عالی قرارگاه مرکزی مهارت آموزی نیروهای مسلح به گفت‌وگو بنشینیم.
مهارت آموزی و توانمندسازی کارکنان وظیفه در دستور کار نیروهای مسلح
طرح تشکیل قرارگاه مرکزی مهارت آموزی نیروهای مسلح از کجا نشأت گرفت؟
مقام معظم رهبری در چند ساله اخیر همواره تأکید داشتند سربازان در حین سربازی آموزش‌های مهارتآموزی را ببینند و جدای از آموزش‌های نظامی در حین خدمت سربازی در یک کار مهارت پیدا کنند.
در این راستا ریاست ستادکل نیروهای مسلح برای تحقق عملی فرامین مقام معظم رهبری, قرارگاه مرکزی مهارتآموزی کارکنان وظیفه نیروهای مسلح را تشکیل داد و این قرارگاه بر اساس مأموریت‌ها، سیاست‌ها و نقشه راه تعیین و موظف شد در کنار سایر آموزش‌ها، آموزش مهارتآموزی و توانمندسازی کارکنان وظیفه را در دستور کار داشته باشد.
بر اساس برنامه ریزی های این قرارگاه باید تا دو_ سه سال آینده هر سرباز حداقل یک تخصص و چند مهارت عمومی را فرا گرفته باشد و هیچ سربازی بدون داشتن مهارت ترخیص نشود؛ به عبارتی دیگر پادگان‌های نیروهای مسلح بحث مهارتآموزی را جزو برنامه‌های خود قرار دهند.
* تأسیس و آغاز بکار قرارگاه مرکزی مهارت آموزی در سال 96
بحث مهارتآموزی سربازان در چه سالی کلید خورد؛ قرارگاه در چه زمانی تأسیس شد؟
از سال 96 با دستور رئیس ستاد کل نیروهای مسلح قرارگاه مرکزی مهارت آموزی تشکیل و همان سال هم کار خود را شروع کردیم.
*اهم برنامه های قرارگاه مرکزی مهارت آموزی نیروهای مسلح
در راستای مهارتآموزی و توانمندسازی سربازان چه برنامه ها و اهدافی را پیش رو دارید؟
در راستای مهارت آموزی سربازان برنامه‌ها را به سه قسمت پیش از خدمت، حین خدمت و بعد از خدمت تقسیم‌بندی کرده ایم.
مهارت های پیش از خدمت آنها یی است که در جامعه در حال تولید است مثل مهارت‌هایی که توسط آموزش و پرورش، سازمان فنی و حرفه‌ای، وزارت ورزش و جوانان، وزارت علوم، وزارت جهاد کشاورزی و ... به متقاضیان ارائه می شود.
*سامانه سرباز ماهر چیست؟
در قرارگاه مرکزی مهارتآموزی سامانه‌ای به نام سامانه سرباز ماهر را تعریف کرده و بنا داریم تا جوانان گواهی مهارت‌هایی را که کسب کرده اند در سامانه ثبت کنند تا در حین خدمت آموزش‌های تکمیلی را فرا گرفته و نقص‌های موجود در مهارت را برطرف کنیم تا بعد از خدمت سربازی بتواند با حرفه ای که آموخته اند اشتغال داشته باشد.
*حمایت از سربازان مهارت دیده تا بعد از پایان خدمت ادامه دارد
بنا داریم که تا دو سال بعد از خدمت سرباز را رها نکنیم. وقتی کارت پایان خدمت گرفت نگوییم خداحافظ; بلکه سرباز را رصد کرده و حمایت و هدایت کرده و تسهیل‌گری لازم را انجام داده تا بر اساس آموزش و تخصص خود منجر به شغل شود.
*سرباز ماهر کیست؟
بر اساس افق پیش بینی شده و برنامه ریزی های انجام شده کدام دسته از مشمولان در دسته سرباز ماهر جای می گیرند؟
سرباز ماهر آن کسی است که یکی از گواهی‌های قانونی از وزارت کار، سازمان فنی و حرفه‌ای، وزارت علوم، آموزش و پرورش، جهاد کشاورزی، وزارت ورزش و وزارت ارتباطات و فناوری را داشته باشد یا اینکه در حین سربازی با آموزش‌های کسب شده بتواند گواهی‌های رسمی را دریافت کند.
* پسران از 15 سالگی در سامانه سرباز ماهر ثبت نام کنند
فارس: از سامانه سرباز ماهر گفتید.مشمولان چه زمانی باید در این سامانه ثبت‌نام کنند؟
به کلیه جوانان ذکور 15 سال به بالا توصیه می‌کنیم که حتماً در سامانه سرباز ماهر ثبت‌نام کنند تا در اعزام، حین خدمت و بعد از آن که اطلاعات‌شان وارد سامانه ماهرسان می‌شود بتوان به آنها کمک کرد.
البته درست است که بعد از سن 15 سالگی شرایط و وضعیت‌های مختلفی تا 18 سالگی و زمان اعزام برای افراد به وجود می‌آید; یک عده در دانشگاه قبول شده و تحصیل می‌کنند و تا چند سالی با سربازی کاری ندارند اما در خصوص افرادی که بناست به سربازی بیایند با توجه به اطلاعاتی که در سامانه سرباز ماهر ثبت کردهاند می‌توانیم مشاوره شغلی لازم را ارائه دهیم.
به آنهایی که مهارت ندارند مشاوره شغلی داده و در جهت ادامه خدمت آنها را هدایت می کنیم.
اما در مورد مشمولانی که مهارت خاصی دارند با ارزیابی اطلاعات و مندرجات در سامانه سرباز ماهر به آنها نمره داده و بر اساس امتیازات کسب کرده مشوق‌هایی را به آنها ارائه می‌دهیم.
*500 مهارت برای توانمندسازی سربازان تعریف شده است
آموزش‌های توانمندسازی که در پادگان‌ها به سربازان ارائه می‌شود چگونه است؛ آیا همه مهارت‌های شغلی را شامل می‌شود یا نه; بر اساس نیازمندی استان‌ها و جغرافیای آنها دسته‌بندی می‌شود؟
در قرارگاه مرکزی مهارتآموزی همه مهارت‌های مشاغل موجود در کشور,نیروهای مسلح و حتی دنیا را جمع‌آوری کرده و در نهایت بعد از مطالعات انجام شده به 500 مهارت رسیدیم؛ این مهارت‌ها را نیز با چندین فاکتور در بین استان‌های مختلف تقسیم کردیم به طور مثال بعضی از استان‌ها شامل 30 تا 40 مهارت شده و برخی دیگر 100 مهارت را در خود جای دادند.
*آموزش مهارت ها بومی و بر اساس بازار کاری هر استان است
در راستای حرفه آموزی سربازان به این مسأله توجه کردیم که کدام مهارت در حال حاضر بازار کار دارد یا در آینده بازار دارد, بر این اساس مهارت‌ها را تقسیم کردیم.
در استان‌ها در نظر گرفتیم که مهارت بومی آن استان چیست؛ برخی مناطق مهارت‌شان مثلاً در کار کشت زعفران است؛ استان‌های جنوبی در حوزه آبزیان و ...
* تقسیم 500 مهارت در دسته های طلایی, نقره ای و برنزی
500 مهارت موجود را به سه دسته مهارت طلایی، نقره‌ای و برنزی تقسیم کرده و تلاش کردیم که تمرکز‌مان را بر روی اولویت اول که طلایی است قرار دهیم؛ ذکر این نکته ضروری است که صرفاً برای مهارت آموزش نمی‌دهیم بلکه تلاش‌مان این است که مهارت به اشتغال منجر شود.
* آموزش به سربازان با اولویت مهارت بومی محل زندگی است نه خدمت
گفتید که مهارت‌ها را بنا بر جغرافیای بومی هر استان تعیین می‌کنید. حال اگر فردی که ساکن گیلان است برای خدمت به استان‌های مرکزی برود تکلیف مهارتآموزی چه می شود؛ آیا بر اساس جغرافیای استان محل خدمت آموزش می‌بیند یا نه با توجه به مهارت بومی محل سکونتش؟
ما بنا داریم آموزش با توجه به محل سکونت افراد باشد اما به هر حال برای این موضوع حدنصابی را قائل هستیم؛ تلاش ما بیشتر به این متمرکز است که افراد مهارت‌های بومی استان خود را قبل از خدمت فرا گرفته تا در حین خدمت این مهارت‌ها تکمیل شود.
* چه تعداد سرباز ماهر داریم؟
از سال 96 تاکنون چند سرباز توانستند آموزش‌های مدنظر قرارگاه را فرا بگیرند؟
در سال 96، توانستیم 103 هزار نفر از سربازان را با کمک سازمان‌های ذی‌ربط آموزش بدهیم. در سال 97 این آمار به 164 هزار نفر رسید.
در سال 98 آموزش‌ها را به دو دسته عمومی و تخصصی دسته‌بندی کردیم و در نهایت توانستیم به 125 هزار نفر آموزش تخصصی و به 96 هزار نفر آموزش‌های عمومی از جمله هلال‌احمر،امداد و نجات، کسب و کار و سبک زندگی را ارائه دهیم.
در سال جاری بنا داریم که 65 درصد سربازان آموزش‌های عمومی و 65 درصد نیز آموزش‌های تخصصی را فرا بگیرند.
* ضرورت ارائه آموزش عمومی چیست؟
آیا آموزش عمومی شامل همه سربازان می‌شود؟
بنا داریم همه آموزش عمومی را فرا بگیرند چرا که آموزش‌های عمومی برای اشتغال بهتر در افرادی که آموزش تخصصی دیده‌اند نیز نقش است. به طور مثال اگر فردی حتی مدرک دکترا داشته باشد با توجه به آموزش کسب و کار می‌تواند این مهارت را بدست آورد که از مدرکش استفاده بهینه داشته باشد.
ذکر این نکته ضروری است که مهارت‌های تخصصی مستقیم منجر به انجام کار نمی‌شود بلکه باید یکسری مهارت‌های عمومی نیز وجود داشته باشد.
* 34 مشوق در انتظار سربازان ماهر
آیا مشوق‌هایی برای سربازان توانمند در نظر گرفته شده است؟
حدود 34 مشوق در این زمینه پیش‌بینی شده است؛ مشوق‌ها در مرحله قبل از خدمت به سربازانی که در سامانه سرباز ماهر ثبت‌نام کرده و توانمندی‌شان را ثبت کرده باشند کمک می‌کند تا بتوانند امریه بگیرند؛ سازمان محل خدمت خود را تعیین کرده و حتی در توجیه غیبت، بحث تعجیل و تعویق در سربازی نیز تأثیر دارد.
"انتخاب شهر محل خدمت" یکی از مشوق های سربازان ماهر
مشوق‌ها در حین خدمت در بحث مرخصی، ارتقاء درجه، تعیین شهر محل خدمت بعد از آموزش، بخشش اضافه خدمت و استفاده از سرباز به عنوان مربی ارائه می شود؛ در بعد از خدمت هم می‌تواند مشوق ها زمینه‌ساز دریافت تسهیلات و هدایت و حمایت برای اشتغال است.
* اعطای مشوق به 20 هزار سرباز ماهر در دستورکار
تعیین شهر محل خدمت از چه زمانی به مرحله اجرا گذاشته می شود؟
تعیین شهر محل خدمت به عنوان مشوق‌های حین خدمت برای سربازان توانمند از تیر ماه 99 آغاز شده است.
با توجه به آنکه بیشتر مشمولان به دلیل عدم آشنایی یا عدم دسترسی به سامانه سرباز ماهر اطلاعات خود را در سامانه ثبت نکرده بودند بکارگیری مشوق‌ها با تأخیر انجام شد. اما بنا داریم که سالانه به 20 هزار نفر مشوق ها را ارائه دهیم.
مشوق ها سهم کدام دسته از مشمولان می شود؟
شرط دریافت مشوق‌ها چیست؟
با توجه به ثبت‌نام افراد در سامانه سرباز ماهر و وجود 500 مهارت در این سامانه معیارهایی را برای سنجش مهارت‌ها در نظر گرفتیم و می توان گفت 7 معیار به عنوان شاخص عمده مطرح است.
افراد می‌توانند با توجه به شاخص‌ها و معیارهای سنجش حداکثر 300 امتیاز بگیرند؛ افرادی که حداقل 151 امتیاز را دریافت کنند در شمول استفاده از مشوق‌ها قرار خواهند گرفت.
فارس: آموزش‌های مهارتآموزی به سربازان در پادگان‌ها جدای آموزش نظامی است؟
بخشی از این آموزش‌ها در مراکز آموزشی و قبل از تقسیم انجام می‌شود و برخی از آنها در بعد از تقسیم؛ آموزش‌ها در اوقات فراغت به سربازان آموخته می‌شود و لطمه‌ای به دیگر وظایف اصلی آنها نمی‌زند.
*فراگیری مهارت های عمومی و تخصصی از سوی سربازان الزامی است
آیا شرکت در کلاس‌های مهارتآموزی دلخواه است؛ آیا سربازی می‌تواند بگوید که علاقه‌ای به مهارت ارائه شده ندارد و در کلاس ها شرکت نکند؟
طبق دستورالعمل حتما یک سرباز باید یک مهارت را در دوران سربازی خود یاد بگیرد و این جزء الزامات است که در آینده خدمت سربازی بگونه ای باشد که سربازان حتما دوره‌های مهارت تخصصی و عمومی را فرا بگیرند.
* ارائه آموزش های حین خدمت رایگان است
آیا سربازان برای آموزش‌های توانمندسازی باید هزینه‌ای بپردازند؟
هزینه آموزش‌هایی که افراد قبل از اعزام به خدمت سربازی آموخته اند را خودشان پرداخته‌اند; مثلا دانشگاه رفته یا از سازمان‌های فنی و حرفه‌ای مهارتی را کسب کردهاند اما آموزش‌هایی که در حین خدمت فرا می‌گیرند رایگان بوده و کل هزینه‌ها با ستاد کل است.
*مدرک مشمولان فوق لیسانس به بالاتر در زمره مهارت محسوب می شود
تکلیف فارغ التحصیلان دانشگاه ها و دانش آموخته های سازمان های فنی و حرفه‌ای چیست؛ آنها هم آموزش می‌بینند؟
همه فارغ التحصیلان دانشسراها و سازمان‌های فنی و حرفه‌ای به عنوان سرباز ماهر محسوب می‌شوند.
در خصوص تحصیل‌کرده‌های دانشگاهی, آنهایی که لیسانس به بالا هستند تا آنجا که امکان دارد در مهارت خود بکارگیری می‌شوند اما اگر افرادی در رشته غیرمرتبط بکارگیری شوند باید آموزش ببینند.
در مورد مشمولان فوق‌لیسانس به بالاتر, مدرک‌شان به عنوان مهارت تلقی شده اما آموزش‌های عمومی از جمله کارآفرینی را فرا می‌گیرند.
باید گفت با وزارت علوم در تعامل هستیم که برای همه فارغ التحصیلان بسته‌های مهارتآموزی را ارائه دهد.
*مهارت آموزی در دستور کار نیروهای مسلح
بحث مهارتآموزی و توانمندسازی تا کجا ادامه خواهد داشت؟
مسأله مهارت آموزی یک موضوع جدید و جدی است و بنا داریم به جایی برسیم تا در آینده‌ای نه چندان دور خانواده‌ها فرزندان‌شان را تشویق کنند تا به سربازی بروند تا کاری بیاموزند.
این کار جدی است و موقتی نیست و باید گفت مهارتآموزی جزو برنامه‌های اصلی نیروهای مسلح است.
توصیه شما به جوانان چیست؟
از جوانان تقاضامندیم که قبل از خدمت و در اوقات فراغت خود دنبال مهارتآموزی باشند؛ همچنین بعد از 15 سالگی مهارت‌های خود را در سامانه سرباز ماهر ثبت کنند تا مهارت‌های موجود را دانسته و بتوانیم با توجه به اطلاعات آنها برنامه ریزی لازم را برای مهارتآموزی و در نهایت دستیابی آنها به اشتغال بعد از انجام خدمت سربازی رقم زنیم.