چرا کرونا به صورت ناهمگون در جهان گسترش یافته است ؟

پرسشی که از ابتدای پاندمی ویروس کرونا تا به امروز وجود دارد این است که چرا جمعیت های انسانی در برخی از کشورها عملکرد بهتری در برخورد با ویروس نوپدید نسبت به سایر مناطق جهان داشته اند ؟

 آنچه که در موج اول بیماری کووید 19 به صورت غالب رخ داد این است که شهر ها در مقایسه با روستا ها وضعیت نامناسبی داشته اند. در بعضی کشورها نظیر ایتالیا شرایط متفاوت بود، به گونه ای که شهر رم در مقایسه با روستای لامباردی سرعت گسترش ویروس اهسته تر بود.

این در حالیست که در روستاهای مجاور لامباردی در اوج موج اول ویروس کرونا حتی یک مورد هم در ان منطقه گزارش نشد.

پرسش از کشور ایتالیا اغاز شد اما ذهن پژوهشگران همچنان درگیر این سوال است که چرا ویروس کرونا به صورت ناهمگون در جهان گسترش یافته است ؟ چرا برخی از جمعیت های انسانی نسبت به ویروس کرونا بیشتر در معرض خطر هستند در حالیکه در برخی از مناطق و جمعیت ها ی جهان مقاومت و ایمنی در برابر ویروس دیده می شود؟

بر اساس مطالعات اپیدمیولوژیک انجام شده در ارتباط با داده های کشورهای بریتانیا و المان ، نرخ مرگ و میر در المان در مقایسه با بریتانیا به دلیل وجود فاکتور های ایمنی نامعلوم پایین تر است . چنین فاکتور هایی یاداور ماده سیاه در جهان هستی است . ما انها را نمی بینیم اما می دانیم که وجود دارند و به زندگی معنا می بخشند.

در کنار وجود فاکتور های ایمنی پنهان در افراد و مدل سازی های اماری توسط نهاد های دولتی ، نباید نقش مهم مداخلات سیاسی ، اجتماعی و اقتصادی که شامل قرنطینه و تشخیص صحیح بیماری توسط مراکز بهداشت و درمان در کنار التزام کامل رعایت اصول بهداشت فردی و اجتماعی توسط شهروندان در المان به عنوان نمونه موفق است را نادیده گرفت. با همه این توصیف ها ، شناخت فاکتور ها و عوامل متعدد دیگر که در تصمیم گیری دولت ها برای امادگی در برابر موج دوم بیماری کرونا اثر گذار است نیازمند پژوهش و واکاویی بیشتری دارد.

یکی از دلایل مهمی که چرا یک جمعیت انسانی موفق تر و بهتر از سایر جمعیت ها عمل می کند در ایمنی سلولی افراد جامعه پیش از اتفاق افتادن پاندمی یا همه گیری کرونا در سال جاری نهفته است . در بدن برخی افراد به دلیل داشتن سابقه ابتلا به ویروس های هم خانواده کرونا یا سایر ویروس های مشابه تنفسی نظیر انفلونزا و سرماخوردگی ایمنی نسبی نسبت به این ویروس ها ممکن است شکل گرفته باشد و با ورود ویروس کرونای جدیدی سلولهای خاطره با سرعت عمل بهتری می توانند به مقابله با ان بپردازند که در نهایت این افراد خوش شانس حالت نسبتا ملایم بیماری کووید 19 را تجربه خواهند کرد و پس از مدت کوتاهی بهبود می یابند.

به دلیل نبود داده های جامع ایمونولوژیک در ارتباط با کووید 19 در سطح کشوری ، منطقه ای و جهانی در کنار پایین بودن کیفیت و استاندارد تست های سرولوژیک و انتی بادی تجاری موجود در کشورها منجر می شود که تعیین درصد دقیق جمعیت از لحاظ وجود انتی بادی با چالش هایی برای پژوهشگران روبه رو شود هر چند با پیشرفت های علمی در حوزه تشخیص در ماههای اخیر ، انتظار می رود تصویری روشن تر از ایمنی جوامع در اینده ای نه چندان دور ایجاد شود.

یکی دیگر از دلایل ناهمگونی در میزان گسترش ویروس کرونا و نرخ مرگ و میر متفاوت ان در جهان و به خصوص مناطق شرق اسیا شاید به دلیل سابقه ابتلا به شکل های شدید تر ویروس های هم خانواده کووید 19 نظیر سارس در سالهای اخیر به ویژه سال 2002 تا 2004 میلادی باشد که به نوعی ایمنی جمعی را در این نقاط جغرافیایی در برابر ویروس تاج دار جدید این خانواده ایجاد کرده است .

اگر نگاهی مقایسه ای نیز به پاندمی سال 2009 داشته باشیم در مقایسه با انفلونزای اسپانیایی به مراتب خفیف تر و ایمنی جامعه در مقابل ویروس انفلونزای خوکی بیشتر بود.

در برخی از کشورها نظیر انگلستان به دلیل فراوانی خانه سالمندان و در معرض خطر بودن افراد مسن به ویروس کرونا ، در صورت عدم رعایت فاصله گذاری اجتماعی و استفاده از وسایل محافظت فردی توسط کادر مراقبت ، به راحتی می تواند نرخ مرگ و میر را به میزان قابل توجهی بالا ببرد.

به همین دلیل شناسایی افرادی که به ویروس مقاوم هستند و افرادی که به ان حساس هستند می تواند به فرایند برنامه ریزی کنترلی ویروس کرونا در جامعه کمک کند. برنامه ریزی و سیاست گذاری صحیح وزارت بهداشت و تدوین نقشه راه در استانهای کشور برای محافظت از افراد پرخطر و مسن جامعه می تواند نقش مهمی در کاهش نرخ مرگ و میر و موارد ابتلا به ویروس کرونا باشد.

افزایش سن ، داشتن سابقه بیماری های زمینه ای و جنسیت مرد به نظر می رسد در افزایش شانس ابتلا به بیماری کووید 19 نقش دارد . بر اساس مطالعاتی که از سوی دانشگاه جان هاپکینز امریکا به چاپ رسیده است به نظر می رسد که در زنان به دلیل داشتن نسخه دوم کروموزوم x و قرارگیری اکثر ژنهای مرتبط با دستگاه ایمنی بدن ، مقاومت بیشتر و پاسخ قوی تری در برابر ویروس کرونا از خود نشان می دهند.

وضعیت اقتصادی و اجتماعی افراد در جامعه به همراه جغرافیای منطقه ، فرهنگ و اداب و رسوم ، ویژگی های ژنتیکی در کنار دریافت واکسن های ضروری دوران کودکی و سطح ویتامین D بدن نیز می تواند در نحوه پاسخ افراد جامعه به ویروس کرونا متفاوت باشد.

از مثال های بارز تفاوت های فرهنگی می توان به نحوه احوال پرسی افراد در کشورهای خاورمیانه در مقایسه با کشوری مانند ژاپن اشاره کرد که کمترین تماس فیزیکی را با یکدیگر دارند و فاصله فیزیکی را کاملا رعایت می کنند. از لحاظ ویژگی های رفتاری و اجتماعی نیز زنان معمولا التزام بیشتری به رعایت بهداشت فردی و شستشوی دستها و اقدامات پیشگیرانه در مقایسه با مردان دارند.

یکی دیگر از عوامل موثر در ناهمگونی و نحوه پراکندگی ویروس میان کشورها ، بافت و ساختار خانواده به همراه میزان تماس و نزدیکی اعضای ان در طول شبانه روز است . به عنوان مثال در کشورهایی مانند ایران و ایتالیا ساختار خانواده معمولا پرتراکم و شلوغ است و امکان انتقال ویروس در خانواده هایی که افراد مسن در ان وجود دارد در مقایسه با کشوری مانند المان که قوانین قرنطینه مناسبی برای افراد سالمند وضع کرده می تواند متفاوت باشد که در نهایت تاثیر قابل توجهی بر انتقال سریع ویروس ، نرخ مرگ و میر و تکمیل تخت های مراقبت های ویژه بیمارستانی بگذارد.

در شرایط فعلی همه کشورها بر اساس تجربه بدست امده از موج اول کرونا خود را برای موج های بعدی ان به این امید که دامنه فعالیت ویروس به صورت اندمیک و قابل کنترل باشد اماده می کنند. فعالیت های اقتصادی و اموزشی و درمانی در چنین شرایطی باید بر مبنای دورکاری و بهره گیری از تکنولوژی های نوین ارتباطی جهت شناسایی و رد یابی به همراه تشخیص موارد مشکوک و قطعی بیماری باشد. با همکاری جمعی مردم در رعایت پروتکل های بهداشت فردی و اجتماعی و برنامه ریزی اصولی توسط نهاد های دولتی و خصوصی می توان در جستجوی موفقیت های چشمگیر در مقابله با ویروس کرونا بود.

سلامت نیوز