جای خالی یک نهاد متولی در مدیریت آب‌های سطحی و سیلابی تهران

حبیب پوش پارس: اجرای طرح‌های مدیریت آب‌های سطحی و سیلابی یکی از الزامات اداره کلانشهر‌ها در حوزه زیرساخت به شمار می‌آید؛ امری که جهت ارتقای ایمنی شهر و کاهش اثرات مخرب زیست محیطی و اجتماعی سیلاب‌های شهری ضروری به نظر می‌رسد. به همین منظور طی پنجاه سال گذشته، شبکه اصلی جمع آوری و هدایت آب‌های سطحی شهر تهران متشکل از ۵۳۰ کیلومتر تونل، کانال و لوله انتقال رواناب (شامل تونل‌هایی به قطر ۳.۷ متر در اعماق بیش از ۳۰ متری زمین، کانال‌های روباز و مدفون، حوضچه‌های بزرگ تعدیل و رسوبگیر، سازه‌های ریزشی منحصر به فرد با ارتفاع تقریبی ۴۰ متر و ...) با اعتبارات عمرانی شهرداری طراحی و اجرا شده است.

شکی نیست که تاسیسات و سازه‌های مذکور با ارزشی بالغ بر دویست هزار میلیارد ریال، بخشی از ارزشمندترین سرمایه‌های زیرساختی پایتخت محسوب می‌شوند و جای خالی یک نهاد متولی جهت ایجاد یکپارچگی در امور بهره برداری، نگهداری و تعمیرات (نگهداشت) این تاسیسات بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. درواقع فقدان چنین نهادی در ساختار مدیریت شهری پایتخت باعث کاهش کارایی سیستم شده و باید دیر یا زود شاهد بروز آسیب‌های جدی در برخی تاسیسات و بخش‌های شبکه اصلی هدایت رواناب‌ها باشیم. همچنین به دلیل عدم دسترسی مناسب و گاه کم توجهی به بخش‌هایی از شبکه که جزو فضا‌های پنهان شهری می‌باشند، تبعاتی منفی همچون تخریب‌های سازه ای، تجاوز تاسیسات متعدد شرکت‌های خدماتی، ورود غیر مجاز پساب فاضلاب و... گریبانگیر عملکرد و کارایی شبکه شده است.

تعریف ساختار و فرآیند‌های سازمانی جهت انجام یکپارچه ماموریت‌های نگهداشت (بهره برداری، نگهداری و ترمیم و مرمت) در کنار امور طراحی و اجرای پروژه‌های توسعه‌ای شبکه اصلی آب‌های سطحی آنگونه که در سند طرح جامع مدیریت آب‌های سطحی شهر تهران مصوب سال ۱۳۹۰ نیز تصریح شده است، از اهمیت بالایی برخوردار است.

در حال حاضر واحد‌هایی مختلف در شهرداری تهران- به صورت جزیره ای- بخشی از فعالیت‌های مرتبط با شبکه اصلی جمع آوری و هدایت آب‌های سطحی را پیگیری می‌کنند. چنانکه توسعه و احداث شبکه و تاسیسات مورد نیاز توسط شرکت خاکریزآب در حوزه معاونت فنی و عمرانی و لایروبی کانال‌ها و مجاری به عنوان گام اولیه فرآیند نگهداشت، توسط همکاران معاونت خدمات شهری انجام می‌شود. با این وجود عدم تمرکز در راهبری و فقدان برنامه‌ای مدون و یکپارچه که در برگیرنده جمیع وظایف و فرآیند‌های لازم باشد، اتلاف منابع مالی و انسانی شهرداری تهران از یکسو و عدم بهره وری مطلوب شبکه را به همراه داشته است.

پر واضح است انجام وظایف حائز اهمیتی نظیر تعمیرات دوره‌ای و اضطراری، رفع مشکلات هیدرولیکی و گلوگاهی، حفاظت از شبکه موجود (رفع معارضین تاسیساتی موجود و جلوگیری از ایجاد معارضین جدید) و دیگر وظایف پیش بینی شده در مقوله نگهداشت شبکه اصلی آب‌های سطحی به همراه پیشبرد طرح جامع احیا و ساماندهی رودخانه‌های شهر تهران (هفت رود دره موجود)، بدون متولی و بلاتکلیف مانده است و ایجاد ساختاری متمرکز به عنوان تصمیم ساز، برنامه ریز، مجری طرح‌های توسعه آتی و همچنین متولی نگهداشت سرمایه‌ها و دارایی‌های موجود اجتناب ناپذیر است؛ ضرورتی که بدون آن نمی‌توان به تحقق اهداف تعیین شده در مواد ۶۰ و ۸۴ برنامه پنج ساله سوم شهرداری تهران امید بست.

حبیب پوش پارس، مدیرعامل شرکت خاکریزآب شهرداری تهران