فارس نوشت: شعار دو بچه کافیست در دهه‌های قبل در همه جا شنیده و تبلیغ می‌شد و دولت‌های وقت هم برنامه‌هایی را در همین راستا در دستور کار خود خود قرار داده بودند. این در حالی است که جمعیت به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مولفه‌های توسعه و قدرت ملی به حساب می‌آید.
با بررسی ابعاد جمعیت در ایران به نتایج خوبی دست نمی‌یابیم؛ این مسئله در کشور اگر جزو اولویت‌ها قرار نگیرد و سیاست‌های درستی در این راستا اتخاذ نشود، به یک بحران حل نشدنی تبدیل می‌شود. از دهه ۷۰ به بعد سیاست‌های کنترل جمعیت به صورت گسترده‌ای در کشور عملیاتی شد؛ در اثر تداوم این سیاست‌ها، نرخ جمعیت ایران به زیر نرخ جانشینی رسید؛ با وجود تجدیدنظر در سیاست‌های تنظیم خانواده، هنوز هم نرخ جمعیت به حد جانشینی نرسیده است.
امروزه در حالیکه در کشور‌های غربی، برنامه‌های گسترده‌ای برای افزایش جمعیت و تشویق خانواده‌ها برای فرزندآوری طراحی و اجرا می‌شود، اما در عین حال همین کشور‌های غربی، نسخه کاهش جمعیت و کنترل موالید را برای کشور‌های اسلامی و جهان سوم می‌پیچند!
متاسفانه در کشورمان با وجود اینکه ایران طی ۳۰ سال گذشته بالاترین رکورد سرعت کاهش نرخ موالید در دنیا را از آن خود کرده و جمیعت کشورمان با سرعت فزاینده‌ای در حال مسن شدن است و حتی تامین نیروی انسانی و مولد طی ده‌های آینده با چالش جدی مواجه خواهد بود، اقدام عملی خاصی برای اصلاح رویه جمعیتی کشور صورت نگرفته و علی‌رغم گذشت حدود ۹ سال از اولین تذکر رهبر انقلاب به مسئولان مبنی بر لزوم بازنگری در سیاست‌های جمعیتی کشور در راستای افزایش جمعیت، متاسفانه اقدام درخوری در دولت، مجلس، شورای عالی انقلاب فرهنگی و نهاد‌های مسئول صورت نگرفته است.
رهبر معظم انقلاب در شانزدهم مرداد ۹۰ با انتقاد از سیاست کاهش جمعیت در ایران فرمودند: جمعیت کشور، هفتاد و پنج میلیون. البته بنده همین جا عرض بکنم؛ من معتقدم که کشور ما با امکاناتی که داریم، می‌تواند صد و پنجاه میلیون نفر جمعیت داشته باشد. من معتقد به کثرت جمعیتم. هر اقدام و تدبیری که می‌خواهد برای متوقف کردن رشد جمعیت انجام بگیرد، بعد از صد و پنجاه میلیون انجام بگیرد.
سوم مرداد ۹۱ هم مقام معظم رهبری این تذکر را مجدد تکرار کردند و گفتند: از لحاظ نیروی انسانی، ما هفتاد و پنج میلیون نفر جمعیت داریم؛ این جمعیت عامل خیلی مهمی است. من این را همین جا عرض بکنم؛ جمعیت جوان و بانشاط و تحصیلکرده و باسواد کشور، امروز یکی از عامل‌های مهم پیشرفت کشور است. در همین آمار‌هایی که داده می‌شود، نقش جوان‌های تحصیلکرده و آگاه و پرنشاط و پرنیرو را می‌بینید. ما باید در سیاست تحدید نسل تجدیدنظر کنیم. سیاست تحدید نسل در یک برهه‌ای از زمان درست بود، یک اهدافی هم برایش معین کردند. آنطوری که افراد متخصص و عالم و کارشناسان علمی این قسمت تحقیق و بررسی کردند و گزارش دادند، ما در سال ۷۱ به همان مقاصدی که از تحدید نسل وجود داشت، رسیدیم. از سال ۷۱ به این طرف، باید سیاست را تغییر می‌دادیم، خطا کردیم، تغییر ندادیم. امروز باید این خطا را جبران کنیم.
رهبر معظم انقلاب در نوزدهم مهر ۹۱ هم فرمودند: یکی از مهم‌ترین موجودی‌های باارزش ما، همین نسل جوانِ تحصیلکرده است. نسل جوان تحصیلکرده، هم شجاعت دارد، هم امید دارد، هم نشاط و تحرک دارد. من همین جا در داخل پرانتز عرض بکنم یکی از خطا‌هایی که خود ما کردیم ـ. بنده خودم هم در این خطا سهیمم ـ. این مساله تحدید نسل از اواسط دهه ۷۰ به این طرف باید متوقف می‌شد. البته اوّلی که سیاست تحدید نسل اتخاذ شد، خوب بود، لازم بود، لیکن از اواسط دهه ۷۰ باید متوقف می‌شد. این را متوقف نکردیم؛ این اشتباه بود. عرض کردم مسئولین کشور در این اشتباه سهیمند، خود بنده حقیر هم در این اشتباه سهیمم. این را خدای متعال و تاریخ باید بر ما ببخشد.
نسل جوان را باید حفظ کرد. با این روند کنونی اگر ما پیش برویم ـ. من چندی پیش هم در ماه رمضان در سخنرانی گفتم ـ. کشور پیر خواهد شد. خانواده‌ها، جوان‌ها باید تولید مثل را زیاد کنند و نسل را افزایش دهند.
بیست و سوم مهر ۹۱ هم معظم له گفتند که حد زاد و ولد در جامعه ما چیست؟ من اشاره کردم؛ یک تصمیم زمان‌دار و نیاز به زمان و مقطعی را انتخاب کردیم، گرفتیم، بعد زمانش یادمان رفت. مثلاً فرض کنید به شما بگویند آقا این شیر آب را یک ساعت باز کنید. بعد شما شیر را باز کنی و بروی! ما‌ها رفتیم، غافل شدیم؛ ده سال، پانزده سال. بعد حالا به ما گزارش می‌دهند که آقا جامعه ما در آینده نه چندان دوری، جامعه پیر خواهد شد؛ این چهره جوانی که امروز جامعه ایرانی دارد، از او گرفته خواهد شد.
یازدهم اردیبهشت ۹۲ هم مقام معظم رهبری فرمودند: من بار‌ها این را به مردم عرض کرده‌ام: پیر شدن کشور، کم شدن نسل جوان در چندین سال بعد، از همان چیز‌هایی است که اثرش بعداً ظاهر خواهد شد، وقتی هم اثرش ظاهر شد، آن روز دیگر قابل علاج نیست؛ اما امروز چرا، امروز قابل علاج است. فرزندآوری یکی از مهم‌ترین مجاهدت‌های زنان و وظایف زنان است، چون فرزندآوری در حقیقت هنر زن است؛ اوست که زحماتش را تحمل می‌کند، اوست که رنجهایش را می‌برد، اوست که خدای متعال ابزار پرورش فرزند را به او داده است. خدای متعال ابزار پرورش فرزند را به مرد‌ها نداده، در اختیار بانوان قرار داده؛ صبرش را به آن‌ها داده، عاطفه‌اش را به آن‌ها داده، احساساتش را به آن‌ها داده، اندام‌های جسمانی‌اش را به آن‌ها داده، در واقع این هنر زن‌ها است. اگر چنانچه ما اینها را در جامعه به دست فراموشی نسپریم، آن وقت پیشرفت خواهیم کرد.
هشتم آبان ۹۲ هم رهبر انقلاب گفتند: یک نگاه مقلدانه‌ای به زندگی غربی یا به زندگی اروپایی وجود داشته که به اینجا‌ها منتهی شده و میراث آن به ما‌ها رسیده؛ ما هم در یک برهه‌ای از زمان غفلت کردیم، کاری که باید انجام بدهیم انجام ندادیم. درحالی‌که امروز در [بعضی از]همین کشور‌های غربی از کاهش باروری دارند زیان می‌بینند و پشیمانند و در بعضی از کشور‌های غربی مطلقا کاهش باروری وجود ندارد؛ یعنی خانواده‌های پرجمعیت، مثلاً خانواده آمریکایی با ده دوازده بچه، چطور خانواده ایرانی [که]می‌خواهد از او تقلید کند باید حتما یک بچّه داشته باشد یا دو بچّه! که این الان وجود دارد و گزارش‌ها و خبر‌ها از این واقعیت به ما اطلاع می‌دهد.
سیزدهم شهریور ۹۳ هم ایشان فرمودند که مساله جمعیت تأثیر زیادی دارد در اقتدار ملی و افزایش نسل جوان و بزرگ بودن کشور از لحاظ جمعیت، خیلی تأثیر دارد در ایجاد اقتدار. البته از همه اینها مهم‌تر، مساله فرهنگ است؛ بخصوص در سطح باور‌ها و عقاید مردم.
رهبر انقلاب در دیدار جمعی از زوج‌های جوان در فروردین ۱۳۹۸ با اشاره به مسأله جمعیت در کشور‌های مختلف و ایران فرمودند: افزایش فرزند باید به صورت یک فرهنگ دربیاید. شما ببینید، در بعضی از کشور‌های غربی ــ مثلاً در آمریکا ــ خانواده‌ای پانزده تا بچّه دارند، بیست تا بچّه دارند و از این قبیل، تشویق [هم]می‌شوند و هیچ کس مذمّتشان نمی‌کند. اما نوبت به کشور ما که می‌رسد، این طرف قضیه تشویق می‌شود، [یعنی]کم‌فرزندی و مانند اینها؛ بنابراین این هم یک نکته است که ان‌شاءالله باید مورد توجه باشد.
برای بررسی و پیگیری برون رفت از سیاست کاهش جمعیت با فاطمه محمدبیگی نماینده مردم قزوین در مجلس شورای اسلامی گفتگو کردیم.
وی در گفتگو با خبرنگار پارلمانی خبرگزاری فارس از مقدمات ارائه پیشنهاد تشکیل کمیسیون ویژه جمعیت و خانواده سالم در مجلس یازدهم خبر داد و گفت: در طی روز‌های آینده به همت تعدادی از نمایندگان مردم در مجلس از جمله امیرحسین بانکی پور نماینده مردم اصفهان، فاطمه قاسمپور نماینده مردم تهران و همکاری رئیس و هیات رییسه مجلس و جمعی از بانوان و فعالان جمعیتی مجلس شورای اسلامی رسماً کلید خواهد خورد، تا بتوانیم فعالیت‌های حوزه جمعیت را سامان بدهیم.
** تک فرزندی دو لبه یک تیغ است
وی درباره دلایل و اهداف تشکیل این کمسیون افزود: برای ارتقا، رشد و پویایی و بالندگی جمعیت ایران و همچنین پاسخگویی به دغدغه‌های مقام معظم رهبری در حوزه سیاست‌های جمعیتی و همین‌طور پیش‌روی به سمت سبک زندگی سالم ایرانی اسلامی از مهم‌ترین اهداف تشکیل فراکسیون جمعیت و خانواده سالم است.
نماینده مردم قزوین در مجلس درباره دیگر اهداف تشکیل این فراکسیون تصریح کرد: افزایش سطح سلامت خانوار‌ها از موضوعاتی است که باید به آن توجه ویژه‌ای کنیم؛ آیتم‌های جمعیتی نقش خیلی مهمی در سلامت کشور دارند و معمولاً در خانواده‌های تک فرزند مشاهده می‌کنیم که میزان آسیب‌های اجتماعی و روانی بالاتر است.
محمدبیگی گفت: تک فرزندی دو لبه یک تیغ است که انزوا، گوشه‌گیری و عدم آموزش مهارت‌های زندگی در فرزند و یا بزرگسالی زودرس و تجربه کم دوران کودکی و نشست و برخاست با بزرگسالان و عدم استفاده بهینه از دوران کودکی از معایب تک فرزندی محسوب می‌شود.
** بحران سالمندی در ایران از دهه ۱۴۳۰ به بعد به اوج می‌رسد
وی با بیان اینکه تک فرزندی ممکن است آسیب‌های شخصیتی و شناختی را به وجود آورد، افزود: تک فرزندی موفق هم وجود دارد، ولی در مجموع آسیب‌های زیادی به دلیل وجود تک فرزندی در خانوار‌ها مشاهده شده است.
نماینده مردم قزوین در مجلس درباره ورود جمعیت ایران به دوران سالمندی گفت: از سال ۱۴۱۰ به بعد کم کم شاهد رشد و بروز دوران سالمندی در کشور خواهیم بود و عملاً از دهه ۱۴۳۰ به بعد این پدیده به اوج خود می‌رسد. این در حالی است که پدیده سالمندی می‌تواند برای هر کشوری زنگ خطری بزرگ برای اضمحلال جمعیت و از دست دادن سرمایه اجتماعی، نیروی کار، امنیت مرزها، قدرت علم، تکنولوژی و فناوری به واسطه کاهش جمعیت جوان و نیرو‌های نخبه باشد.
محمدبیگی اظهار داشت: باید در تمامی حوزه‌های کشور شاهد ارتقاء و رشد جمعیت پویا باشیم. ضمن اینکه با هدف‌گذاری افزایش جمعیت در کشور، اصلاح سیاست‌های جمعیتی کشور و تعیین چشم‌انداز دهه‌ها و صده آینده برای جمعیت کشور دنبال تعیین مشوق‌های جمعیتی در قوانین جمهوری اسلامی ایران هستیم و می‌کوشیم به رشد جمعیت کشور به نفع الگوی پیشرفت ایرانی اسلامی جهت‌دهی کنیم.
** باید از پنجره جمعیتی فعلی عبور کنیم
وی با تأکید بر اینکه فراکسیون جمعیت و خانواده سالم به دنبال تضمین سلامت خانوار‌ها است، گفت: خانوار‌هایی که چند فرزند دارند از خانوار‌هایی هستند که فرزندان در محیط ن. مهارت‌های چندگانه را فرا گرفته و با توجه به تعاملی که با خواهران و برادران و فرزندان فامیل دارند قدرت سازگاری با محیط را در خود افزایش می‌دهند و توانمندی آن‌ها و کار و تلاش در حیطه‌های مختلف ارتقا پیدا می‌کند. ضمن اینکه این مهارت‌افزایی منجر به رقم خوردن زندگی‌های مشترک سالم در آینده خواهد شد.
نماینده مردم قزوین در مجلس گفت: اگر با شکل جمعیتی فعلی در سال‌های آینده جلو برویم که بین ۱.۶ تا ۱.۸ فرزند به ازای هر خانواده در ایران وجود دارد متأسفانه آینده روشنی را برای جمعیت کشور متصور نخواهیم بود. این آینده جمعیتی وقتی روشن خواهد بود که حداقل ضریب جانشینی جمعیت را به ۲.۸ فرزند به ازای هر خانواده برسانیم که با این کار از پنجره جمعیتی با سلامت عبور خواهیم کرد.
محمدبیگی عنوان کرد: هم‌اکنون فرصت خوبی است تا بتوانیم از پنجره جمعیتی استفاده کنیم که این پنجره مربوط به زنان بارور در کشورمان است. خانم‌های متأهل بین سن باروری ۱۵ تا ۴۵ سال در دایره فرزندآوری قرار دارند. این امرمی‌تواند فرصتی برای افزایش جمعیت کشور محسوب شود.
** کاهش جمعیت در دهه‌های آینده ما را مجبور به پذیرش مهاجران خارجی می‌کند
وی افزود: اگر بتوانیم سیاست‌ها و مشوق‌های جمعیتی را به سمتی هدایت کنیم که ازدواج در اوان جوانی و میزان تمایل به فرزندآوری در خانواده‌ها افزایش یابد و از پنجره جمعیتی که هم‌اکنون خانم‌های بارور ایرانی در آن قرار دارند استفاده کنیم شاید بتوانیم پدیده سالمندی در سال‌های آینده را مدیریت کنیم.
نماینده مردم قزوین در مجلس خاطرنشان کرد: در طول دهه‌های آینده شاید ۳۰ درصد جمعیت ایران با افزایش شدید سرطان‌ها و مخاطرات دوران سالمندی و بروز انواع و اقسام بیماری‌ها و گران شدن هزینه نگهداری سالمندان و سایر بیماری‌ها مواجهند که می‌تواند کشور را تهدید کند. ضمن اینکه کاهش نیروی کار در این دوران به حدی خواهد بود که ممکن است مجبور به پذیرش مهاجران کشور‌های خارجی به ایران شویم.
محمدبیگی افزود: در طول ۸ تا ۹ سال گذشته بسته‌ای ویژه برای افزایش جمعیت کشور با استفاده از تجاربی که همکاران‌مان در وزارت بهداشت و وزارت آموزش و پرورش و وزارت علوم و شورای عالی انقلاب فرهنگی داشته اند در نظر گرفته‌ایم و خوشبختانه سیاست‌های کلی جمعیت ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری که در سال ۹۳ اعلام شد نیز از اسناد بالادستی بسیار خوب و شاخص در حوزه جمعیت محسوب می‌شود.
** با جمعیت مناسب می‌توانیم با بیوتروریسم، اپیدمی و پاندمی مقابله کنیم
وی خاطرنشان کرد: با توجه به ابلاغ سیاست‌های کلی مقام معظم رهبری در حوزه جمعیت از فراکسیون جمعیت و خانواده سالم این انتظار می‌رود که پیش‌نویس خوبی برای طرح مشوق‌های جمعیتی و تعیین راهبرد‌های آن در کشور استحصال شود. ضمن اینکه اگر به پیام نوروزی رهبر معظم انقلاب در کشاکش شیوع ویروس کرونا دقت کنیم ایشان مجدداً بحث جمعیت را مطرح فرمودند که نشان‌دهنده موضوع افزایش رشد جمعیت و بالندگی آن است.
نماینده مردم قزوین در مجلس گفت: در دوران شیوع ویروس کرونا در برخی کشور‌های اروپایی مانند ایتالیا و اسپانیا که میزان مرگ و میر بالایی را داشتند شاهد آن بودیم که حجم زیادی از سالمندان در اثر این ویروس جان خود را از دست دادند و، چون کشورمان در رده جوانی و میان‌سالی قرار داشت بحمدالله توانستیم با مشارکت و همدلی این بحران را به خوبی مدیریت کنیم، ولی اگر آمار سالمندان بالا برود در حملات بیوتروریسم و بیولوژیک و جنگ‌ها و اپیدمی‌ها و پاندمی‌های جهانی ممکن است تعداد زیادی از جمعیت کشورمان را از دست بدهیم لذا باید به فکر درگاه‌های خطر برای کشورمان باشیم تا برای مقابله با آن اقدامات لازم را انجام دهیم.
محمدبیگی افزود: هشت سال تدریس و پژوهش جمعیت در دانشگاه‌ها در کارنامه ام وجود دارد. نمایندگانی که در مجلس حضور دارندافرادی قوی و متخصص و معتقد به سبک زندگی ایرانی اسلامی هستند و سلامت ارکان خانواده برای‌شان اهمیت بالایی دارد. می‌دانم که جمعیت سالم و بالنده متضمن سلامت خانواده‌ها است.
** اجرای زیر پوستی سند ۲۰۳۰ و کاهش جمعیت از سوی دستگاه‌های دولتی
وی گفت: افرادی می‌توانند از تغذیه سالم بهره‌مند شوند که در یک خانواده با ساختار سالم زندگی کرده باشند و خانواده‌ای که فقط یک نفر در آن زندگی می‌کند و مجردزیستی دارد آن فرد نمی‌تواند تغذیه سالم داشته باشد و نمی‌توانیم انتظار تشکیل یک خانواده سالم را داشته باشیم ضمن اینکه، چون آن فرد تنها است و تجربه زندگی مشترک را ندارد تجربه کنش و واکنش‌های عاطفی را نداشته و مدیریت احساسات و هیجانات را هم ندارد. همچنین هویت دختران و پسران و نقش‌های کارکردی خانواده نظیر زن، مرد و همسر و فرزند خواهر و برادر در خانواده‌ای رخ می‌دهد که ساختار چند نفره داشته باشد.
نماینده مردم قزوین در مجلس بیان داشت: پس از تکمیل لیست افراد عضو فراکسیون جمعیت و خانواده سالم نشستی را در هفته جاری برگزار کرده و نحوه اداره جلسات این فراکسیون و برنامه‌ریزی برای ارائه طرح و یا هدایت لوایح خواهیم داشت، ولی در مجموع مطمئنم اتفاقات خوبی در حوزه جمعیت در مجلس یازدهم رقم خواهد خورد.
محمدبیگی گفت: متأسفانه دولت در سال‌های اخیر توجه زیادی به بحث رشد جمعیت نداشته است ضمن اینکه ما عملاً شاهد سیاست‌های مخالف رشد جمعیت در برخی از بخش‌ها به ویژه در حوزه بهداشت و درمان و آموزش و پرورش هستیم که آینده خوبی را برای کشور و جامعه رقم نمی‌زند. این در حالی است که ما شاهد فعالیت‌هایی در حوزه سند ۲۰۳۰ هستیم که به دنبال از بین بردن ساختار خانواده و کاهش رشد جمعیت است و متأسفانه به شکل زیرپوستی در کشورمان و در دستگاه‌های دولتی در حال اجرا است.
** کاهش جایگاه ایران در دنیا در ضریب هوشی
وی خاطرنشان کرد: اگر سیاست‌های رشد جمعیتی را پیگیری کنیم شاهد جمعیتی پویا و بالنده و افتخارآفرین خواهیم بود. ضمن اینکه جایگاه ایران در ضریب هوشی در دنیا (IQ) کاهش پیدا کرده است که یک دلیل آن افت میزان جمعیت است.
نماینده مردم قزوین در مجلس گفت: در زمان‌های گذشته که تعداد فرزندان خانوار‌ها بالاتر بود از نظر ضریب هوشی در دنیا جایگاهی ویژه داشتیم.
محمدبیگی افزود: کشورچین وقتی دید با قانون تک فرزندی دچار عوارض شدید ناشی از خانوار‌های تک فرزند شده است، با آنکه جمعیت بسیار زیادی در این کشور زندگی می‌کنند، اما قوانین مربوط به تک فرزندی را لغو کرد تا شاهد رشد عوارض تک فرزندی در جامعه‌اش نباشد.
**رشد متوازن جمعیت تضمین کننده رشد اقتصادی جامعه است
وی گفت: متأسفانه در حوزه رشد جمعیت در کشور و سیاست‌های مرتبط با آن کم کار کرده‌ایم و باید بکوشیم دیدگاه‌های سالم را در این باره در جامعه ترویج دهیم.
نماینده مردم قزوین در مجلس تأکید کرد: جمعیت سالم متضمن اقتصاد سالم است و رشد متوازن جمعیت تضمین کننده رشد اقتصادی جامعه است و با توجه به اینکه رشد جمعیت منجر افزایش تقاضا در جامعه خواهد شد، می‌تواند به بهبود وضعیت اقتصادی و رشد تولید شاخص‌های مرتبط در کشور‌ها شود.