در ذهن بن سلمان چه می‌گذرد؟

فایننشال تایمز در تحلیلی نوشت: صندوق سرمایه گذاری عمومی ۳۲۵ میلیارد دلاری عربستان سعودی، امسال میلیارد‌ها دلار برای معاملات خارج از این کشور هزینه کرده، در حالی که اقتصاد پادشاهی سعودی با مشکل مواجه است.

به گزارش سرویس بین‌الملل «انتخاب»؛ در ادامه این مطلب آمده است: شما نمی‌خواهید یک بحران را هدر دهید. بنابراین، قطعاً ما به دنبال هر فرصتی هستیم. این پیغامی بود که توسط یاسر الرومیان، رئیس صندوق ثروت ملی عربستان سعودی مطرح شد. وی این موضوع را در کنفرانس مجازی‌ای که در آن بیش از ۲۰۰۰ مقام بانکی و مدیر در ماه آوریل با یکدیگر به گفتگو پرداختند، مطرح کرد.

بیشتر بخوانید و ببینید

گفتنی است، صندوق سرمایه گذاری عمومی ۳۲۵ میلیارد دلاری عربستان از پنج سال پیش تحت سرپرستی ولیعهد محمد بن سلمان در راستای جاه طلبی‌های خود عمل کرده است. این صندوق تأثیرگذارترین سرمایه گذار جهان و بزرگترین صندوق ثروت مستقل به شمار می‌رود و به این موضوع افتخار می‌کند. در شرایطی که کرونا ویروس در سرتاسر جهان به لحاظ اقتصادی خرابی به بار می‌آورد، این صندوق تلاش کرده است که به فعال‌ترین وسیله‌ی سرمایه گذاری مستقل در سطح جهانی تبدیل شود، به عبارت دیگر، این نهاد به دنبال معامله در شرایط وحشت است.

سه روز پس از برگزاری کنفرانس مورد بحث، اطلاعات منتشره توسط ایالات متحده نشان داد که این صندوق یکی از بزرگترین معاملات خود را برای شرکتی که از بحران جهانی متضرر شده، انجام داده است. این صندوق، ۵.۷ درصد سهام به ارزش حدود ۵۰۰ میلیون دلار از یک شرکت سرگرمی مستقر در ایالات متحده به نام لیو نیشن را به دست آورد.

صندوق ثروت ملی عربستان، همچنین تقریباً در ۲۰ شرکت آمریکایی و اروپایی مانند بی پی، رویال داچ شل، توتال، بوئینگ، سیتی‌گروپ، دیزنی و فیس بوک سرمایه گذاری کرده است و سهام خود را در سه ماه اول سال حداقل به میزان ۷.۷ میلیارد دلار رساند. این‌ها فقط سرمایه گذاری‌های عمومی صندوق مورد بحث بودند. به طور جداگانه، مقامات این صندوق موافقت کردند که نیوکاسل یونایتد، باشگاه فوتبال انگلیس را با مبلغ ۳۰۰ میلیون پوند خریداری کنند.

این صندوق با سرمایه گذاران مختلفی ارتباط دارد. فرصت‌های زیادی به دست می‌آورد و به سرمایه‌های زیادی نیز دسترسی دارد که به آن‌ها امکان دسترسی به مشاغل را می‌دهد. حال این سوال پیش می‌آید که این اوضاع خوب است یا نه، باید کمی صبر کنیم تا پاسخ این سوال را به دست آوریم.

مقامات صندوق می‌گویند که آن‌ها در حال شناسایی فرصت‌هایی برای سرمایه گذاری در شرکت‌های مختلف با چشم انداز‌های بلند مدت و قوی هستند. از طرف دیگر، انتظار می‌رود با توجه به شروع فعالیت‌های جهانی این صندوق قبل از همه گیری کرونا به رهبران جهان در این زمینه تبدیل شوند.

اما این شلوغی فعالیت باعث افزایش نظارت بر این صندوق به عنوان یک سرمایه گذار جهانی شده است. مهم اینکه، فعالیت‌های این صندوق در صدر برنامه‌های جسورانه شاهزاده محمد برای نوسازی عربستان سعودی و کاهش وابستگی پادشاهی به نفت قرار دارد. چندین سال است که در مورد این موضوع در عربستان بحث می‌شود. اعتبار این صندوق به خاطر قتل روزنامه نگار، جمال خاشقچی توسط عوامل سعودی در سال ۲۰۱۸ لکه دار شد.

به طور کلی، منتقدین می‌ترسند که این صندوق تبدیل به یک ابزار شخصی برای شاهزاده محمد شود و بخش خصوصی بیش از حد قدرت بگیرد. چرا که پروژه‌های چندمیلیاردی توسط این صندوق دنبال می‌شوند. در طرف مقابل، مدافعان این صندوق استدلال می‌کنند که فعالیت صندوق برای توسعه صنایع جدید به منظور ایجاد تنوع در اقتصاد بسیار مهم است.

حالا که صندوق ثروت ملی عربستان تحت کنترل محمد بن سلمان در حال پول سازی در بازار‌های خارجی است، در حالیکه ریاض در دهه‌های گذشته با بدترین بحران اقتصادی خود دست و پنجه نرم کرده است، این سوال پیش می‌آید که اقدامات صندوق در چارچوب فرصت طلبی تحلیل می‌شود یا یک نگاه استراتژیک؟ چرا وقتی وظیفه‌ی صندوق تنوع بخشیدن به اقتصاد است، در شرکت‌های نفت سرمایه گذاری می‌کند؟ آیا باید اولویت این صندوق حمایت از اقتصاد داخلی باشد؟

جان اسفاکیاناکیس، متخصص امور خلیج فارس در دانشگاه کمبریج، می‌گوید: بین وضعیت سخت مالی داخلی عربستان و سرمایه گذاری‌های خارجی مداوم صندوق ثروت ملی این کشور، ارتباط وجود دارد. این موضوع، بهبود اقتصادی را به دلیل منابع محدود مالی پیچیده می‌کند.

ریاض از مسائلی مانند کرونا ویروس و کاهش قیمت نفت خام رنج می‌برد. در همین راستا، هزینه‌های دولت کاهش یافته، بدهی هایش بالا رفته و اقدامات سخت افزاری دردناکی از جمله سه برابر کردن مالیات بر ارزش افزوده که به ۱۵ درصد رسیده، به اجرا گذاشته شده است. اگرچه صادرکننده برتر نفت در جهان ۴۷۰ میلیارد دلار ذخایر خارجی دارد، اما برای جلوگیری از بروز مشکلاتی که مربوط به دلار و ریال هستند، باید بخش عمده‌ای از این وجوه را حفظ کند.

سایر صندوق‌های سرمایه گذاری خلیج فارس از جمله مبارادالای ابوظبی و مؤسسه سرمایه گذاری قطر، همانطور که در جریان بحران مالی ۲۰۰۸-۲۰۰۹ انجام دادند، دارایی‌هایی را که قیمت‌شان کاهش یافته است، خریداری می‌کنند.

در این شرایط، آقای رومیان یکی از نزدیکترین محرمان شاهزاده محمد و رئیس صندوق ثروت ملی عربستان از سال ۲۰۱۵، معتقد است که الان زمان مناسب برای گسترش فعالیت‌های صندوق است. زیرا بن سلمان قصد دارد که دارایی‌های تحت کنترل خود را در این صندوق تا حد بسیار زیادی تا سال ۲۰۳۰ افزایش دهد.

آقای رومیان در کنفرانس ماه آوریل گفت: اگر به بخش‌های مختلفی مانند خطوط هوایی، نفت و گاز و سرگرمی نگاه کنید، متوجه می‌شوید که همه آن‌ها با تعطیلی اقتصاد متوقف شده اند؛ بنابراین ما فکر می‌کنیم، وقتی اقتصاد دوباره بازگشایی شود، بازدهی زیادی در این بخش‌ها خواهیم دید.

برخی از بانکداران و اقتصاددانان می‌گویند که می‌توان در شرکت‌های کارناوال و لیو نیشن سرمایه‌گذاری کرد. هر دوی این موارد متناسب با هدف شاهزاده محمد مبنی بر توسعه سرگرمی و گردشگری است.

در مورد شرکت‌های نفتی، صندوق این طور احساس می‌کند که قرار نیست قیمت‌ها در سطح فعلی بماند و شرکت‌ها کم ارزش باشند، بنابراین سرمایه‌گذاری در این بخش یک سرمایه گذاری کوتاه مدت تاکتیکی است.

به طور کلی، اعتقاد بر این است که شاهزاده محمد می‌خواهد سرمایه گذاری صندوق در بخش سرگرمی و جهانگردی را توسعه دهد. دو بخشی که تحت تأثیر همه گیری قرار گرفته و ضربه خورده‌اند. برخی از منابعی که صندوق می‌تواند از طریق آن‌ها بودجه‌ی موردنیازش را تأمین کند، عبارت اند از: نقل و انتقالات نقدی از دولت که با توجه به کسری بودجه ریاض، ممکن است دشوار باشد، سود سهام و وام. از سال ۲۰۱۸ این صندوق اقدام به دریافت ۲۱ میلیارد دلار وام از بانک‌ها کرده است. به همین دلیل، هفته گذشته مقامات صندوق مجبور شدند این مسئله را رد کنند که به دنبال دریافت وام ۱۰ میلیارد دلاری به منظور حمایت از برخی سرمایه گذاری‌های صندوق هستند.

یک تحلیلگر حوزه خلیج فارس می‌گوید: بودجه یک چالش است. صندوق ثروت ملی عربستان وظایف زیادی برعهده دارد، اما مقامات این صندوق تا کنون به بخش کمی از وظایفشان عمل کرده‌اند، زیرا نمی‌دانند باید چه کار کنند. آقای رومیان فردی است که برخی از تحلیلگران از او به عنوان یکی از بله قربان گو‌های ولیعهد یاد می‌کنند. نفوذ وی در عربستان با ریاست بر صندوق ملی ثروت این کشور افزایش یافته است. او عهده دار مقام‌های دیگری هم در عربستان هست، مثلاً به عنوان رئیس نیوکاسل یونایتد تصمیم می‌گیرد، ریاست شرکت آرامکو را بر عهده دارد و در سافت بانک و اوبر هم مسئولیت دارد. با این وجود، بسیاری از افراد معتقد هستند که صندوق ثروت ملی عربستان نیاز به رهبری قوی‌تری دارد.