آیا اراده محمد بن سلمان برای تنش‌زدایی با ایران واقعی است؟ / الزامات عادی‌سازی مناسبات میان تهران و ریاض

یک کارشناس مسائل خلیج فارس تاکید کرد: پیش‌شرط اساسی برای تنش‌زدایی و آغاز روند مذاکرات میان ایران و عربستان این است که فضای جنگ تبلیغاتی و رسانه‌ای میان دو طرف تعدیل شود. در این زمینه بیشترین مسئولیت را می‌توان توجه عربستان کرد

محمد شریعتی دهاقانی، کارشناس مسائل خلیج فارس و سفیر اسبق ایران در سازمان همکاری اسلامی، در ارتباط با مطرح شدن درخواست محمد بن سلمان از مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر جدید عراق برای میانجی‌گری میان تهران و ریاض به خبرنگار «انتخاب» گفت: «اساسا اخباری که قراینی برای صحت آن‌ وجود نداشته باشد، قابل باور نیستند. همیشه در سیاست باید پشت صحنه‌ها و اخباری که روندهای تنش‌زدایی را تایید کند، وجود داشته باشد. رفتارهای عربستان سعودی در یمن، عراق، لبنان، سوریه و کلیت منطقه خلیج فارس، تایید کننده خواست واقعی ریاض برای ورود بغداد به میانجی‌گری میان ایران و عربستان نیستند. همچنین، باید توجه داشت که با وجود برخی مشکلات داخلی در عربستان همانند نفت، مشکلات اقتصادی و نیز وجود برخی اختلافات با ایالات متحده آمریکا در زمینه‌های مختلف، همچنان هیچ‌گونه کنش میدانی را در این زمینه شاهد نیستیم.»

وی افزود: «در سطحی دیگر، رفتارهای امارات متحده عربی در مسیر عادی‌سازی مناسبات با ایران را نیز نمی‌توان بسیار جدی قلمداد کرد. در وضعیت کنونی شاهد هستیم که موج ضدیت و تبلیغات ضدایرانی رسانه‌های عربستانی علیه ایران همچنان ادامه دارد. در موضع‌گیری رسانه‌های سعودی در ارتباط با محورهایی همانند ضدیت با حزب الله، برخورد با بحران یمن و نوع مواجهه با تمدید تحریم تسلیحاتی ایران در شورای امنیت، همگی رویه‌ای ضدایرانی دارد. با این وجود هیچ امر ثابتی در سیاست وجود ندارد و می‌بایست در انتظار تحولات آتی باقی ماند.»

این کارشناس مسائل خلیج فارس در بخشی دیگر از گفته‌های خود پیرامون زمینه‌ها و پیش‌شرط‌های لازم برای عادی‌سازی مناسبات میان ایران و عربستان تصریح کرد: «در اولین سطح بر این بارو هستم پیش‌شرط اساسی برای تنش‌زدایی و آغاز روند مذاکرات میان دو طرف این است که فضای جنگ تبلیغاتی و رسانه‌ای میان دو طرف تعدیل شود. در این زمینه بیشترین مسئولیت را می‌توان متوجه عربستان کرد. جمهوری اسلامی ایران چه قبل و چه بعد از شیوع کرونا، بارها بر مساله ضرورت تنش‌زدایی و گفتگو تاکید کرده و حضور نیروهای خارجی را به عنوان آفتی برای امنیت منطقه‌ای ارزیابی کرده است. تهران بر همکاری مشترک منطقه‌ای برای مقابله با کرونا نیز تاکید کرده است اما رسانه‌های جمعی و مجازی عربستان به صورت مستقیم و غیر مستقیم، همگی کانون اصلی تبلیغات خود را به ضدیت با ایران اختصاص داده‌‌اند.»

وی در ادامه اظهار داشت: «بنابراین، آتش‌بس تبلیغاتی را می‌توان گام اول و البته اقدامی عملی میان دو طرف ارزیابی کرد. همان‌گونه که در ارتباط با امارات اراده سیاسی برای تنش‌زدایی آغاز شد و در حال اتفاق افتادن است، کلید خوردن تنش‌زدایی میان ایران و عربستان نیز ضروری به نظر می‌رسد. هر چند در زمینه امارات نیز هنوز راهی طولانی در پیش است اما در ارتباط با عربستان به هیچ عنوان چنین روندی اتفاق نیافتاده است. علاوه بر این، باید توجه داشت یکی از آثار اراده واقعی عربستان برای تنش‌زدایی با ایران، توقف روند عادی‌سازی مناسبات با اسرائیل از سوی ریاض است که در چند سال گذشته به شکل جدی قوت گرفته است.

شریعتی دهاقانی در بخش پایانی گفته‌های خود در پاسخ به این پرسش که چه راه‌حلی را برای مدیریت مناسبات آتی میان تهران و ریاض پیشنهاد می‌کنید، تاکید کرد: «به طور حتم یکی از ضروری‌ترین راهبردها در عرصه سیاست خارجی کشورمان، عادی‌سازی مناسبات با عربستان است. اصولا از دشمنی با عربستان فارغ از خسران، هیچ منفعتی عاید کشورمان نمی‌شود البته این مساله برای سعودی‌ها نیز متقابل است و آن‌ها نیز متضرر خواهند شد. متاسفانه حاکمان سیاسی عربستان همچنان منافع و رویکرد خود را در مسیر ضدیت با ایران ارزیابی می‌کنند و تلاش دارند در مسیر رضایت ترامپ، دشمنی با اسرائیل را به سمت دشمنی با ایران تغییر دهند. با این وجود، بر این باور هستم، هر فرصتی که بتواند منجر به عادی شدن روابط و کمتر شدن مخاصمه میان دو کشور منجر شود، را باید با روی گشاده بپذیریم. باز هم قابل تاکید است که تا کنون قراینی مبنی بر وجود اراده واقعی از سوی عربستان برای تنش‌زدایی با ایران وجود ندارد اما قدر مسلم این است که هر دو طرف از دشمنی نفعی نخواهند برد و عادی‌سازی مناسبات می‌تواند در مسیر منافع دو طرف برای حل مشکلات اقتصادی و سیاسی‌شان باشد. دو طرف تجریه‌هایی از تنش و دوستی را تجربه کرده‌اند. برای نمونه دوران آقای رفسنجانی و رئیس دولت اصلاحات، می‌تواند الگویی برای تنش‌زدایی در شرایط کنونی باشد.»