در بورس ایران چه خبر است؟ / این رشد افسانه‌ای تا چه زمانی ادامه دارد؟

زانا مظفری: نقدینگی، حجم و ارزش معاملات این روزهای بازار بورس بزرگترین محرک شاخص کل می‌تواند باشد. رشد افسانه‌ای بورس در حالی ادامه می‌یابد که به لحاظ متغیرهای اقتصادی موثر بر سودآوری بسیاری از شرکت‌های فعال در این بازار نه‌تنها نشانه مساعدی دیده نمی‌شود بلکه می‌توان گفت نوسانات اقتصاد جهانی و داخلی به دلیل شیوع ویروس کرونا در هفته‌های اخیر به ضرر سودآوری شرکت‌ها رقم خورده است.

طبیعتا، در رابطه با قیمت‌های جهانی، شیوع ویروس کرونا نقش منفی ایفا کرده است. اما می توان رشد بازار بورس را در یک کلام خلاصه نمود؛ ورود حجم بالای نقدینگی به این بازار تنها نیرو محرکه افزایش معاملات در بازار و صعود شاخص کل است. بنابراین بدون توجه به اصول علمی و عوامل موثر بر شاخص کل نباید انتظار داشت که بازار بورس به مانند سایر بازارهای موازی طی دوره زمانی بلندمدت رشد بی حساب و کتاب داشته باشد؛ زیرا این اهرم محرک (ورود نقدینگی) روزی متوقف خواهد شد و بازار بر اساس تئوری های مالی عمل خواهد نمود.

بازدهی بالاتر بازار بورس نسبت به بازارهای موازی (طلا، ارز، مسکن) طی یک سال اخیر، صف‌های دریافت کد بورسی، آزادسازی سهام عدالت، کاهش نرخ سود سپرده های بانکی، واگذاری املاک مازاد دولت در بورس، سیاست‌های حمایتی دولت و عزم جدی نهادهای اقتصادی بزرگ مانند ستاد اجرایی فرمان امام (ره) و بنیاد مستضعفان برای عرضه شرکت های زیر مجموعه در بورس؛ از جمله عوامل و دلایلی می باشند که شاهد ورود بی سابقه نقدینگی به بازار سرمایه باشیم.

ورود نقدینگی این نکته را گوش زد می نماید که تا ورود نقدینگی با این سرعت ادامه دارد؛ بازار بورس ایران فعلا دلیلی برای ریزش و اصلاح سنگین ندارد. می‌توان اظهار داشت که بخش زیادی از رشد سهم‌ها هیچ دلیل تکنیکال یا بنیادی ندارد بلکه صرفا حضور نقدینگی است. اما همانطور که می دانیم روزی نه چندان دور این ورود نقدینگی کاسته شده و یا حتی متوقف می گردد.

حال که شاخص کل بازار بورس به نزدیکی 1 میلیون واحد رسیده است برای اینکه بتوانیم رشد در شاخص کل را به صورت ادامه دار داشته باشیم نیاز داریم که نقدینگی ورودی به بازار افزایش یافته و حجم معاملات روز به روز افزایش یابد. این امر باید به صورت پیوسته و مداوم انجام گیرد تا شاهد افت شاخص کل نباشیم اما همانطور که پیداست با توجه به اینکه اصول علم اقتصاد به ما گوش زد می کند و می دانیم؛ رشد بدون محدودیت ارزش معاملات و ورود مداوم نقدینگی شبیه به یک رویا است زیرا می دانیم که منابع و امکانات در اقتصاد محدود است و روزی به اتمام می رسد.

بنابراین در بازار بورس نیز صعود شاخص کل و رشد بازار سرمایه که متاثر از ورود نقدینگی و افزایش حجم معاملات باشد تا وقتی ادامه پیدا می کند که نقدینگی وارد بازار شده و معاملات ارزش شان هر روز بیشتر شود.

بدیهی است که جریان ورود نقدینگی به بازار بورس در آینده نه چندان دور و یا حتی نزدیک متوقف شده و دیگر نقدینگی جدید الورود به بورس خیلی پایین می‌آید. این در حالی است که سرمایه گذاران قبلی که به تازگی وارد بازار شده اند انتظار رشد و بازدهی های خیلی بالا داشته و طبق هیجان به خرید سهام نموده‌‎اند و انتظار رشد شارپ از این سهم ها دارند. لذا حجم معاملات و ارزش آن از میانگین اخیر آن پایین می‌آید و دیگر قدرت تکان دادن شاخص کل به سمت بالا را ندارند و بلکه در صورت کاهش حجم و ارزش معاملات از میانگین آن ممکن است حتی در صورت وجود معاملات در سطح چند هزار میلیارد تومان موجب کاهش شاخص کل گردد.

مطلب با یک مثال بیشتر توضیح داده می شود؛ اگر به طور مثال در شرایط حال حاضر بورس میانگین ارزش معاملات روزانه در سطح 10 هزار میلیارد تومان است می بایست در روزهای آتی ارزش معاملات روزانه بیشتر از این مقدار باشد تا بتواند تغییر مثبت در شاخص ایجاد کند. همانطور که مشخص است در زمانی که شاخص کل 200 هزار واحد بود ارزش معاملات در حد یک هزار میلیارد تومان می توانست یک رشد مناسب در شاخص کل ایجاد کند اما با افزایش شاخص کل به نزدیکی های یک میلیون واحد دیگر حجم و ارزش معاملات معادل با این مقدار نه تنها شاخص کل را افزایش نمی دهد بلکه موجب کاهش شاخص کل نیز می گردد. به عبارت دیگر می‌توان گفت هر چه شاخص کل بازار بورس اوراق بهادار در سطح بالاتری قرار گیرد نیاز به یک نیروی قوی تر برای رشد و ادامه روند صعودی دارد.

طبیعت هر بازاری در زمان رشد، ایجاد اصلاح است اما چون لیدر اصلی در بازار فعلی بورس؛ ورود نقدینگی های جدید است، بنابراین نمی‌توان گفت اصلاح چه زمانی رخ می دهد اما در اینکه به طور حتم اصلاحی انجام خواهد شد شکی وجود ندارد. بنابراین درباره اینکه رشد اخیر بورس تا چه زمانی ادامه‌ خواهد داشت، نمی‌توان زمان دقیقی را اعلام کرد. فعلا جریان ورود نقدینگی و افزایش حجم معاملات ادامه دارد. حجم و ارزش معاملات در بورس یکی از مهمترین آیتم های تحلیل در شرایط کنونی بازار بورس می باشد.

 اینکه اطلاع داشته باشیم که سرمایه‌گذاران بیشتر چه سهامی را معامله می‌کنند و این می تواند به ما قدرت پیش بینی این موضوع را دهد که در آینده نزدیک حرکت‌های بزرگ از طرف کدام سهم‌ها اتفاق خواهد افتاد. لذا انتظار می رود که سرمایه‌گذاران جدید با افزایش دانش مالی خود انتظارات معقول و علمی از این بازار داشته باشند تا بتوانند در بلندمدت سرمایه‌گذاری موفق و بازدهی مناسب داشته باشند.

زانا مظفری: کارشناس مسائل اقتصادی و استاد دانشگاه