در صورت موفقیت آمریکا در تمدید تحریم تسلیحاتی ایران، مرگ برجام را می‌توان اعلام کرد / اگر بایدن پیروز انتخابات شود، بازگشت به برجام، آن‌چنان که تصور می‌شود سریع اتفاق نخواهد افتاد / به نظر نمی آید دموکرات ها بدون گرفتن امتیازاتی ظرفیت تحریم‌ها را از دست بدهند

یک کارشناس مسائل سیاست خارجی و انرژی هسته‌ای معتقد است، در صورت موفقیت آمریکا در راهبرد کنونی خود برای تمدید تحریم تسلیحاتی تهران، به طور حتم ایران نیز واکنش‌های خاص خود را نشان خواهد داد که مهم‌ترین آن‌ها می‌تواند اعلام خروج تهران از برجام و حتی «ان‌پی‌تی» نیز باشد و در چنین شرایطی می‌توان از مرگ برجام سخن به میان آورد.

رحمان قهرمان‌پور، کارشناس مسائل سیاست خارجی و انرژی هسته‌ای، در ارزیابی خود از وضعیت کنونی برجام و مباحث مطرح شده پیرامون بازگشت آمریکا به این توافق به خبرنگار «انتخاب» گفت: «در وضعیت کنونی موجودیت برجام با تهدید جدی روبه‌ور است. این تهدیدات با خروج ترامپ از برجام شروع شد، با ادعاهای اروپا پیرامون برنامه موشکی ایران و عدم فعال کردن سازوکار مالی «اینستکس» ادامه پیدا کرد و اکنون نیز با موضوعی که آمریکا پیرامون تمدید منع فروش تسلیحات به جمهوری اسلامی ایران، وارد مرحله جدی‌تری شده است.»

وی افزود: «در وضعیت کنونی برجام همچنان با تهدیدات جدی در 5 الی 6 ماه آینده مواجه است و در ترسیم افق آینده نیز می‌توان اظهار داشت، اگر ترامپ مجددا پیروز انتخابات شود و اگر تحریم‌های تسلیحاتی  ایران در شورای امنیت تمدید شود، می‌توان گفت نهایتا در 6 ماه آینده موجودیت برجام با خطر جدی مواجه خواهد شد. در صورت موفقیت آمریکا در راهبرد کنونی خود، به طور حتم ایران نیز واکنش‌های خاص خود را نشان خواهد داد که مهم‌ترین آن‌ها می‌تواند اعلام خروج تهران از برجام و حتی «ان‌پی‌تی» نیز باشد و در چنین شرایطی می‌توان از مرگ برجام سخن به میان آورد. در مجموع، تا نوامبر 2020 یعنی تا زمان برگزاری انتخابات آمریکا، توافق هسته‌ای ایران با 1+5 با تهدید پایان موجودیت مواجه خواهد بود.»

این کارشناس مسائل سیاست بین‌الملل، در بخشی دیگر از گفته‌های خود در ارتباط با امکان پیروزی دموکرات‌ها و جو بایدن در انتخابات ریاست جمهوری 2020 و روند احتمالی بازگشت آمریکا به برجام تاکید کرد: «اساس پرداختن به مساله وضعیت برجام در صورت پیروزی دموکرات‌ها از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است. در نگاه اول، چنین به نظر می‌رسد بازگشت به برجام، آن‌چنان که تصور می‌شود سریع اتفاق نخواهد افتاد. در ابتدا باید توجه داشت بخشی از تحریم‌های اعمال شده از سوی دونالد ترامپ، بازگشت‌ناپذیر هستند؛ یعنی به آسانی قابل بازگشت نیست. برای نمونه لغو ویزا برای یک دانشجوی ایرانی که به مدت دو یا سه سال از تحصیل محروم شده، به هیچ عنوان قابل بازگشت به روال سابق آن ممکن نیست. یا مجوزی که برای صادارات دارو به مدت چند سال صادر نشده، پس از کنار رفتن ترامپ نیز دیگر موضوعیت ندارد.»

قهرمان‌پور در ادمه تصریح کرد: «در سطحی دیگر، پیرامون بخشی از تحریم‌ها که بازگشت‌پذیر هستند می‌توان توجه داشت که آن‌ها نیز نیازمند طی کردن فرآیندی خاص هستند که شاید چند ماه یا چند سال طول بکشد. برای نمونه تحریم سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از سوی آمریکا در سطوح مختلف اعمال شده و شامل سازمان، مجموعه‌ها و اشخاص زیادی است که برگشت آن‌ها به روال قبل از روی کار آمدن ترامپ، بسیار زمان‌بر خواهد بود. در مجموع باید توجه داشت در صورت پیروزی جو بایدن که احتمال آن را بسیار اندک ارزیابی می‌کنم، بازگشت به برجام و روال عادی به آسانی انجام نخواهد شد. این روند نیازمند مذاکره جدید، فرمان‌ اجرایی، تصویت قوانین جدید از سوی کنگره و... خواهد بود.»

وی افزود: «در این میان باید توجه داشت که آمریکا در پی بازگشت به برجام نیست. سیاست آمریکا در وضعیت جدید این است که قطعنامه‌ای را در شورای امنیت طرح کند که تحریم تسلیحاتی یاران تمدید شود. اگر این قطعنامه رای بیاورد که رویه متفاوت خواهد شد اما اگر روسیه یا چین قطعنامه را وتو کردند، آمریکا یک تفسیری از وضعیت خود در برجام ارائه می‌کند که بر اساس آن واسنگتن چون دولتی مشارکت کننده در امضای برجام بوده، حق استفاده از مکانیسم ماشه را دارد. واقعیت امر این است که این تفسیر ار می‌توان بسیار عجیب ارزیابی کرد؛ زیرا این کشور صراحتا از برجام خارج شده و حق بهره‌گیری از مکانیسم ماشه را ندارد. این‌که دولت مشارکت کننده بوده، از نظر حقوقی، حق خاصی را برای آمریکا ایجاد نمی‌کند. این تفسیر را می‌توان ناقص و اشتباه مورد ارزیابی قرار داد. حال اگر آمریکا از هر طریقی، قبل از انتخابات ماه نوامبر بتواند مکانیسم ماشه را فعال کند، عملا به معنای مرگ برجام خواهد بود.»

این کارشناس مسائل سیاست خارجی و انرژی هسته‌ای، در بخش پایانی گفته‌های خود تاکید کرد: «حتی در صورت پیروزی دموکرات‌ها، تلاش آن‌ها این است که امتیاز بیشتری از جمهوری اسلامی ایران بگیرند. زیرساخت تحریم‌ها طی چند دهه گذشته چنان وسعت پیدا کرده و قدرتمند شده که هر ئریس‌جمهوری که باشد اعم از این‌که دموکرات یا جمهوری‌خواه باشد، وسوسه خواهد شد از آن‌ها بهره بگیرد. برای نمونه در دوران اوباما آمریکایی‌ها جرات نمی‌کردند سپاه را در لیست تحریم‌ها قرار دهند اما ترامپ این اقدام را اجرایی گرفته است. بنابراین، منطقی به نظر نمی‌رسد بدون گرفتن امتیازاتی دموکرت‌های ظرفیت تحریم‌ها را از دست بدهند. نکته قابل توجه این است که دموکرات‌ها بر خلاف ترامپ، سیستم محور و تابع منافع و ملاحات امنیت ملی هستند و این‌گونه نیست که هر اقدامی که ترامپ انجام داده را رد کنند.»