آیا راهکار ۵۰ اقتصاددان به دولت برای مدیریت کشور در عصر کرونا راهگشا خواهد بود؟

هیوا رحیمی‌نیا*: روزهای کرونایی و تاثیرات منفی آن بر اقتصاد ایران، این روزها دغدغه بسیاری از دلسوزان اقتصادی در داخل و خارج کشور است. چند نکته مشترک در توصیه‌های هاشم پسران و نامه 50 تن از اساتید داخلی و خارجی کشور به چشم می‌خورد که عبارتند از:

1) درک شرایط سخت اقتصادی در دوره کرونا و پساکرونا 2) لزوم تقسیم سیاست‌ها به کوتاه مدت و بلندمدت 3) تاکید به توجه بیشتر به طرف تقاضای اقتصاد 4) توجه بیشتر به طبقات کم درآمد جامعه 5) درک اثرات تورمی و ارزی این سیاست‌ها و لزوم به حداقل رساندن این اثرات منفی 6) برقراری تعادل در هر دو طرف سیاست‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت 7) تاکید به استفاده از ابزار اوراق قرضه دولتی و عملیات بازار باز برای کاهش اثرات تورمی بسته‌های انبساطی.

همان‌طور که مشاهده می‌شود نوعی نگرانی در مورد تورم و همچنین نرخ ارز با توجه به شرایط خاص ایران در این توصیه‌ها وجود دارد؛ زیرا ایران در یک دهه گذشته در زمره 10 کشور اول جهان هم از نظر تورم و هم کاهش ارزش پول ملی قرار دارد.

این تردیدهای داخلی نیز می‌تواند جهشی دوباره به نقدینگی و سپس متغیرهایی همچون تورم و نرخ ارز به دنبال داشته باشد. لذا در این بین توجه به کنترل رشد نقدینگی با استفاده از ابزارهایی مانند اوراق قرضه می‌تواند در جلوگیری از لگدمال شدن اقتصاد ایران توسط تکانه‌های دخلی و خارجی مفید باشد اما اوراق قرضه ایران و ابزار بازار باز دارای دو مشکل اساسی می‌باشد:

مشکل اول به شکاف بین نرخ بهره رسمی موجود و نرخ تورم بر می‌گردد که اصولا جذابیت های اوراق و سرمایه‌گذاری در بانک‌ها را کاهش می‌دهد. دومین مسئله نیز به عمق کم بازارهای مالی در ایران و محدودیت تقاضای خارجی اوراق قرضه برمی گردد. لذا  استفاده از ظرفیت های ارزی کشور با وجود تبعات خاص خود در ایران شرایط بحرانی به چند دلیل مفید و ضروری است:

 1) کنترل نقدینگی موجود در بازار 2) جلوگیری از کاهش دوباره ارزش پول ملی که عمده اثرات منفی آن بر طبقات فرودست جامعه می باشد. 3) اقتصاد ایران به شدت وابسته به نرخ ارز بوده که با توجه به شرایط پیش آمده در یک دهه گذشته، عمده عاملین اقتصادی واکنش آنی به تغییرات نرخ ارز دارند. لذا رابطه مستقیمی هم از نظر مقدار و هم از نظر زمانی بین تورم و نرخ ارز به وجود آمده است.

 4) قسمت زیادی از مشکلات فعلی کشور در تامین واردات کالاهای بهداشتی و پزشکی است. بدون استفاده از ظرفیت ارزی کشور، فشار زیادی به قیمت ارز هم ارز نیمایی و هم ارز در بازار آزاد برای واردات این اقلام می‌آید. 5) در انتها سرعت بیشتر نقد شوندگی ارز نسبت به اوراق قرضه دولتی با نرخ بهره موجود. بنابراین به جهت تامین منابع سیاست های انبساطی در شرایط کرونا و پساکرونا بهتر است ترکیبی از هر دوی اوراق قرضه دولتی و منابع ارزی کشور استفاده گردد.

* کارشناس مسائل اقتصادی