۳ راهکار برای جلوگیری از تنگی نفس اقتصاد ایران بعد از کرونا / فقر چگونه موجب گسترش کرونا می‌شود؟

محمدرضا یوسفی: * با وقوع کرونا سطح توقعات از دولت رو به افزایش است . امروز در خبرها خواندیم که نایب رئیس اتاق اصناف ایران، نهادهای دولتی به ویژه بانکها و تامین اجتماعی را به همراهی با صنوف دعوت کرد. امری که با توجه به وسعت پیامدهای اقتصادی کرونا، در توان دولت نیست. از سوی دیگر عدم حمایت دولت می تواند به تشدید و تداوم کرونا و مصائب ناشی از آن منجر شود. در این میان اقشار بی نام و نشانی مانند دستفروشان، کارگران ساختمانی ، شغلهای خانگی و.. که به نان شبشان محتاجند نمی توانند در خانه بمانند. لذا فقر آنان را مجبور به خروج از خانه برای کسب درآمد می کند. و از این طریق آنان در معرض کرونا نیز قرار می گیرند. لذا فقر موجب گسترش کرونا نیز خواهد شد و طول دوره آن را افزایش خواهد داد. چنانچه محله های فقیرنشین نیز جزء نقاط ناقل خواهند بود. اما با وجود بزرگی این مصیبت، توان مالی دو لت پاسخگو نیست. زیرا همین الان دولت با کسری شدید بودجه مواجه است.

با وجود کرونا، درآمد مالیاتی دولت با افت شدید نیز مواجه خواهد شد از طرف دیگر صادرات نفتی دو سال است با تحریم مواجه شده و الان صادرات غیرنفتی نیز توسط کرونا محدود شده است . فروش دارایی ها ی دولت هم در حد مورد نظر نخواهد بود. بنابراین درآمدهای دولتی با مشکل مواجه است.

از سوی دیگر کرونا هزینه دولت را افزایش داده، بر ناترازی بودجه خواهد افزود. طبیعی است حل مشکل از طریق بانکها در آینده مشکلات تورمی را تشدید خواهد کرد. از این رو متولیان امر باید اولا از هم اکنون تصویر روشنی از مشکلات پس از دوران کرونا داشته باشند و برای آن اندیشه کنند. که البته به نظر می رسد ناسازگاری درونی نظام تصمیم گیری که نشان از سیکل معیوب است، این اجازه را نخواهد داد. راهکار دوم مدیریت بهتر هزینه هاست. این امر می تواند از سه طریق تحقق یابد. اول، اطلاع رسانی شفاف و دقیق و دوم، تعیین گروه های هدف، و سوم تشویق نهادهای مدنی جهت کمک های مالی. این امور می تواند اصابت هزینه کرد دولت را بهینه کرده، بخشی از این بار را خود مردم تقبل کنند.

توضیح اینکه، اکنون معمولا آماری از تعداد فوتی، مبتلایان، بهبودیافتگان داده می شود. این نوع اطلاع رسانی کرونایی باید تقویت و جهت دار شود. بیان ویژگی های مبتلایان و فوت شدگان می تواند در این راستا کمک کند. باید گروه ها و محیط های موثر در انتقال بیماری شناسایی شوند. باید توجه داشت همه را نمی توان به خانه نشینی و دورکاری دعوت کرد. شغلهایی مانند رانندگی، نانوایی، قصابی و.. که امکان دورکاری برایشان وجود ندارد، در معرض این ویروس قرار دارند. به طور دقیق از طریق اتحادیه های صنفی با همکاری وزارت بهداشت، نکات لازم متناسب هر شغل باید بیان شود. بیان ویژگی های شغلی مبتلایان، یک نوع اطلاع رسانی موثر و کم هزینه است.

همچنین اطلاع رسانی بیان ویژگی هایی که برای مردم و سیاستگذاران مفید باشد، باید اضافه شود . اطلاع رسانی در مورد ترکیب سنی فوت شدگان، ترکیب شغلی، ترکیب منطقه ای، افراد دارای بیماری زمینه ای و افراد سالم، ترکیب جنسیتی بسیار موثر است . به عنوان مثال اگر مشخص شود که درصد بالایی از افراد فوت شده در سنین بالای 60 سال و از این میان 80 درصد دارای بیماری هایی مثل دیابت، ریه و.. بوده اند. سیاست گذاری و مخاطب ان هدف تفاوت خواهند کرد و دیگر مانند رئیس ستاد در روز نخست نمی خواهند تا ده روز آینده ، 83 میلیون نفر را رصد کنند . به هر روی توجه ویژه به این طیف موجب کاهش زیاد مرگ و میر خواهد شد. انتشار شفاف و درست اطلاعات می تواند هم به سیاستگذار کمک کرده و هم مانع فوت بیشتر هموطنان شود و هم هزینه دولت را در این راستا کاهش دهد و سیاست های حمایتی نیز جهت دار خواهد بود.

سومین نکته مهم نقش نهادهای مدنی است. واضح است که دولت به تنهایی چنین توانی ندارد اما تلاشی هم از سوی متولیان و صداو سیما در جهت تشویق نهادهای مدنی برای کمک به حل مسئله. تجربه تلخ زلزله کرمانشاه و نوع برخورد حکومت با افراد مشهوری که در این زمینه داوطلبانه و فعالانه شرکت کرده بودند این امر را قدری سخت کرده است. در این راستا روحانیت نیز به روشهای مختلف می تواند به کا هش این مشکل کمک کند. چگونگی یاری روحانیت و نهادهای روحانی در کاهش آلام جامعه از این منظر می تواند مستقلا مورد توجه قرار گیرد.

* استاد اقتصاد دانشگاه مفید