پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : داستان پیام‌رسان سروش و باقی پیام‌رسان‌های داخلی، پیچیده و سر به مُهر است. به یاد داریم که فیلترینگ و ایجاد محدودیت برای دسترسی به اپلیکیشن‌هایی مانند تلگرام، موجب نارضایتی مردم، به‌خصوص آنهایی شده بود که در این فضا، به کار و تجارت مشغول بودند. بعد از گذشت مدتی، خبر ساخت چند اپلیکیشن پیام‌رسان ایرانی برای جایگزینی تلگرام با سروصدا و تبلیغات زیاد پخش شد.
«سروش» نرم‌افزاری بود که از سوی یک شرکت وابسته به صداوسیما تولید شد، اما از همان ابتدا نتوانست اعتماد مردم را به‌دست آورد و به همین دلیل، تعداد کاربران کمی داشت.
عده‌ای معتقدند سروش از ابتدا با سازوکارهای نادرست بنیاد نهاده شد. قرارداد اولیه عجیب با صداوسیما و بهره‌مندی از بودجه بیت‌المال، عضوگیری پرحرف و حدیث، خدمات‌دهی ضعیف و واگذاری بیشتر سهامش به یک شرکت خصوصی و هزار نکته ناگفتنی دیگر در این ماجرا وجود دارد.
سید میثم صالحی؛ مدیرعامل سروش در مصاحبه‌ای در خرداد ۹۷ با سایت فردا ادعا کرده بود: در حوزه نصب از ۱۰ میلیون عبور کرده‌ایم. ۱۰ میلیون و ۶۳۰ هزار کاربر داریم در حال حاضر. کاربر فعال بیش از ۷ میلیون است. قریب به ۷ و نیم میلیون کاربر فعال در سروش داریم.
صالحی در همان گفت‌وگو درباره آینده سروش، تبدیل شدن به یک پیام‌رسان ۲۰۰ میلیونی را مطرح کرده و گفته بود: «ما هدف‌گذاری‌مان در سروش، یک سروش ۲۰۰میلیونی است و به سمت آن حرکت می‌کنیم. تمام توان و عزم خود را به کار گرفته‌ایم که در بازه زمانی کوتاه به این ظرفیت برسیم. به نظرم ذائقه ایرانی و نوع بهره برداریش از اپلیکیشن آنقدر جذاب است که در دنیا مخاطب جدی داشته باشد و به دنبال این هستیم که ان‌شاءالله وقتی خدماتمان را در داخل به یک سطح مطلوبی که امیدواریم تا نیمه اول امسال همه این خدماتی که مدنظرمان است چه در حوزه‌های محتوایی و چه در حوزه‌های مالی و چه در حوزه‌های خدمات الکترونیک داریم عرضه کنیم و خود اینها باعث جذب کاربر می‌شود و خود اینها کمک می‌کند تا اپلیکیشن سروش بیشتر و بهتر استفاده شود و ما هم بتوانیم خدمات بهتری را ارائه کنیم و تمرکزمان را از نیمه دوم سال بگذاریم روی بازارهای بین‌المللی و اپلیکیشن را در کشورهایی که فکر می‌کنیم به جهت ارتباطات و به جهت جنس و سلیقه مخاطب، بیشتر با این فرهنگ و فضا آشنا هستند توسعه دهیم، کاربر جدی جذب کنیم و به یک پیام‌رسان ۲۰۰میلیونی تبدیل شویم.»
حالا سازمان صداوسیما در سکوت، سروش را به مزایده گذاشته و با انتشار یک فراخوان اعلام کرده که مالکیت «پیام‌رسان سروش» را می‌فروشد. آگهی این فراخوان زمانی دست به دست شد که مهلت درخواست برای حضور در مزایده خرید به پایان رسیده بود. به گزارش تابناک، رقم دقیق برآورد شده برای این مزایده مشخص نیست؛ اما با توجه به آنکه معمولاً ضمانت پنج درصدی از شرکت‌کنندگان اخذ می‌شود و ضمانت بانکی برای حضور در این مزایده یک میلیارد و ۹۰۰ میلیون در نظر گرفته شده، برآورد صورت پذیرفته از قیمت ۳۸ میلیارد تومانی این پیام‌رسان از منظر مدیران صداوسیما حکایت دارد.
سیدجعفر خورشاد، مدیرعامل شرکت «توسعه فناوری رسانه سروش» درباره به مزایده گذاشتن پیام‌رسان سروش به خبرنگار ایرناپلاس توضیح داد: مگر مزایده بد است؟ قرار است اتفاق بهتری برای این پیام‌رسان بیفتد. مزایده به معنای تعطیل کردن نیست. مالک و سرمایه‌گذار می‌خواهد مالک جدید مناسب‌تر بیاید.
این در حالی است که برخی مخاطبان پیام‌رسان سروش، از انتقال آن به مالک دیگر اظهار نگرانی کرده‌اند، چراکه درباره ابعاد امنیتی جابه‌جایی و سرمایه‌گذار جدید مطمئن نیستند.
خورشاد دراین‌باره توضیح داد: این اطلاعات دست هیچ‌کس حتی صداوسیما نبود. الان هم هر کسی، نمی‌تواند این پیام‌رسان را بخرد و افراد باید دارای برخی خصوصیات برای این انتقال باشند. این جابه‌جایی مدیریت روالی دارد که امنیت داده در آن رعایت می‌شود. زمانی که مالکیت پیام‌رسان سروش با صداوسیما بود، حتی توسعه‌دهندگان سیستم هم به دیتا، به این معنا دسترسی نداشتند.
به گفته مدیرعامل شرکت توسعه فناوری رسانه سروش، برای دسترسی به اطلاعات فردی، در هر سیستم که به‌خوبی مدیریت شود، باید تأیید در پنج سطح اتخاذ شود که معمولاً این اتفاق نمی‌افتد و اطلاعات دست افراد نیست.
پیام‌رسان نمی‌تواند متوقف بماند
بخشی از سهام پیام‌رسان سروش در انتهای سال ۱۳۹۶ از صندوق بازنشستگان صداوسیما به موسسه جام‌جم که عمدتاً با روزنامه جام جم شناخته می‌شود، واگذار شد. خورشاد درباره این اقدام گفته است: «از آنجا که سهامداران عمده این شرکت هر دو فنی بودند و تقویت بازوی رسانه‌ای و حقوقی این پیام‌رسان حیاتی به نظر می‌رسید، لذا سهام شرکت سروش رسانه که یک شرکت فنی وابسته به صندوق بازنشستگی سازمان صداوسیماست به منظومه فرهنگی رسانه‌ای جام جم ـ که یک موسسه تخصصی فرهنگی، رسانه‌ای است ـ منتقل شد.» و از طرفی در شهریور ۱۳۹۷ اعلام شد سیدمیثم سیدصالحی، مدیرعامل پیشین پیام‌رسان سروش، مدیرعامل مؤسسه جام‌جم شد.
بعد از مزایده مشخص نیست مالکیت این پیام‌رسان به دست سازمانی خصوصی یا دولتی بیفتد و هر فردی ممکن است آن را خریداری کند. خورشاد درباره تأثیر رغبت مردم به این پیام‌رسان در اتخاذ تصمیم برای به مزایده گذاشتن آن توضیح داد: این تصمیم را مدیران ارشد صداوسیما گرفتند و باید از آنها درباره چرایی آن پرسید. شرکت توسعه فناوری رسانه سروش شرکت توسعه‌دهنده این ابزار است. مالک کامل و ۱۰۰ درصدی پیام‌رسان، صداوسیما است.
او با اشاره به اینکه شرکت توسعه فناوری رسانه سروش با صداوسیما هماهنگ بوده است، توضیح داد: این مسئله دلایل مختلف دارد که مهم‌ترین آنها بحث مالی است و با توجه به ابعاد اقتصادی، شاید اولویت‌های صداوسیما متفاوت باشد، اما پیام‌رسان نمی‌تواند متوقف بماند. مدیران فکر می‌کنند که سرمایه‌گذار چابک‌تر بتواند آن را بهتر به نتیجه برساند.
ارزش اپلیکیشن، به اطلاعاتش است
آیا در انتقال مدیریت یک پیام‌رسان می‌توان مطمئن بود که اطلاعات افرادی که از آن استفاده می‌کردند در امنیت حفاظت شود؟ محمدمهدی فرقانی، استاد ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی، در پاسخ این سؤال به خبرنگار ایرناپلاس توضیح داد: درباره چند و چون فنی این انتقال اطلاعات کافی ندارم، اما وقتی چنین اپلیکیشنی به فروش می‌رسد، ارزش آن اپلیکیشن، به اطلاعاتش است و در نتیجه علی‌القاعده با اطلاعاتش به فروش می‌رسد. اگر فیسبوک، توییتر و هر اپلیکیشن دیگری میلیاردها دلار در بورس ارزش دارند، این ارزش به خاطر دارایی ملموس و مادی‌شان نیست، بلکه به خاطر اطلاعاتی است که در اختیار دارند. این سرمایه است که میلیاردها دلار برای سرمایه‌گذار ارزش دارد. بنابراین وقتی اپلیکیشنی به فروش می‌رسد، با مجموع داده‌ها که اطلاعات و دارایی ناملموسش است، به فروش می‌رسد و این نکته می‌تواند شهروندان را نگران کند و برخی جنبه‌های امنیتی شهروندان را به خطر بیندازد.
از طرفی با وجود سرمایه‌گذاری بزرگ و تبلیغات فراوان، این اپلیکیشن نتوانست از نظر تعداد کاربران با نمونه‌های وارداتی خود رقابت کند. فرقانی درباره چرایی این ماجرا گفت: تمایل چندانی به استفاده از این نوع پلتفرم‌ها نشان داده نشده است. این مسئله دلایل مختلف دارد؛ یکی از دلایل می‌تواند این باشد که این نوع پلتفرم‌ها از ابتدا وارداتی بود. هر پلتفرم، بسترهای نرم‌افزارهای خود را با خود آورد و مردم از ابتدا عادت کردند که از آن پلتفرم در فعالیت‌های فردی، گروهی، شغلی و اقتصادی برای انتقال اطلاعات استفاده کنند. اینکه وسط کار از مردم بخواهیم تا از اپلیکیشن دیگری استفاده کنند مانند این است که مردمی را که سال‌ها در یک منطقه زندگی می‌کردند، وادار به کوچ کنیم؛ این خوشایند نیست و اقبالی به آن نمی‌شود.
بی‌اعتمادی عمومی، جنبه دوم رغبت کم مردم به سروش
این استاد علوم ارتباطات بی‌اعتمادی عمومی را جنبه دوم رغبت کم مردم به استفاده از پیام‌رسان سروش دانست و ادامه داد: ممکن است مردم فکر کنند از اطلاعاتشان سوءاستفاده می‌شود و امنیتشان را به خطر می‌اندازد. این مسئله به لحاظ اجتماعی، فرهنگی و روانی برایشان خوش‌آیند نیست؛ پس سعی می‌کنند از اپلیکیشن‌هایی استفاده کنند که از نگاه خودشان کمتر مورد بهره‌برداری‌های این‌چنینی قرار بگیرد.
فرقانی سهولت استفاده از پلتفرم‌های خارجی را که از ابتدا مردم به استفاده از آنها عادت کردند، علت دیگر رغبت مردم به آنها دانست و افزود: در واقع، مشتری‌مداری و توجه نیازهای مشتری موجب رضایت کاربران شد. به نظر می‌آید به دلیل بسترهای موجود، اپلیکیشن‌های داخلی از کیفیت و سرعت لازم برخوردار نیستند. البته باید توجه داشت که اعتماد و استفاده از این ابزار، زمان‌بر است تا مردم به تجربه دریابند که استفاده از آن نرم‌افزار می‌تواند پاسخگوی نیازهایشان باشد و همچنین از اطلاعاتشان سوءاستفاده نمی‌شود.
اکنون و در هیاهوی کرونا، پیام‌رسان سروش را به مزایده گذاشته‌اند، مزایده‌ای که انگار قرار بود زیاد جلب توجه نکند و همه دیر مطلع شده‌اند، اما با توجه به اینکه ۵۱ درصد سهام سروش در مالکیت صداوسیما نبوده و قبلاً واگذار شده بود، الان دقیقاً چه چیزی به فروش گذاشته شده است؟ کل سهام یا ۵۱ درصد آن یا ۴۹ درصدی که در مالکیت صداوسیما بود؟ تکلیف اطلاعات همان محدود اعضای سروش چه می‌شود؟ چقدر تاکنون از بیت‌المال برای این پروژه شکست خورده هزینه شده است و چه کسی پاسخگوی این شکست است؟ و در پایان اینکه رابطه سروش با آی‌گپ و همراه اول چیست؟