«انتخاب» اسناد ویکی لیکس در رابطه با ایران را که متعلق به سال های ۱۹۷۲ تا ۲۰۰۹ است، را به صورت روزانه و به منظور آگاهی مخاطبان نسبت به تحولات و اتفاقات گذشته، منتشرمی کند
سرویس تاریخ «انتخاب»: سفارت آمریکا در تلگرافی سری از ترکیه به تاریخ دوشنبه ۳۰ تیر ۱۳۸۲ به بحث تشریح شرایط برای دیدار گل، وزیر امورخارجه ترکیه از واشنگتن در ۲۴ جولای پرداخته است.
به گزارش «انتخاب»؛ متن این سند که ویکی لیکس آن را منتشر کرده، در زیر آمده است:
موضوع سند: تشریح شرایط برای دیدار گل، وزیر امورخارجه ترکیه از واشنگتن در 24 جولای
طبقه بندی: سری
دوشنبه 10:57 دقیقه بیست و یکم جولای 2003
از: ترکیه
به: نامشخص
بخش اول این سند را از اینجا ببینید
۸. مسئولان غیرنظامی ترکیه به دنبال تکمیل تحولات در سیاست عراق به دور از تمرکز تاریخی روی مسئله شمال عراق و نگرانی‌های امنیتی و ترس از دولت کردی هستند تا حضور نظامی ترکیه هم مبتنی بر رویکرد این کشور در قبال بغداد بوده و اساسا بر تجارت و کمک‌ها متمرکز شود. این تغییر در تمرکز تا حدی اجرایی شده و ظاهرا از تلاش وزارت امورخارجه و دیگر مقامات غیرنظامی برای در اختیار گرفتن کنترل سیاست ترکیه در قبال عراق و خارج کردن آن از کنترل ارتش هستند. در دیدار اخیر سفیر با معاون وزیر امورخارجه در امور آمریکا، زیال، او گفت که از اردوغان خواسته است تا مسئله شمال عراق را از ارتش گرفته و به وزارت امورخارجه محول کند.
۹. ترک‌ها اقدامات مهمی در حوزه کمک‌های بشردوستانه و بازسازی از زمان دیدار وزیر امورخارجه از این کشور در ماه آوریل انجام داده است – ترکیه به مرکزی برای تسهیل جریان کمک‌های بشردوستانه به شمال عراق تبدیل شده است. برنامه جهانی غذا ۳۴۱ هزار تن غذا را از طریق ترکیه از ماه مارس منتقل کرده است. ترکیه همچنین بزرگترین تامین کننده (از نظر ارزش) کمک به برنامه جهانی غذا است. ترکیه اخیرا اجازه یک معامله پایاپای انرژی توسط دلتا پترولیوم را داده است. این مسئله به نیرو‌های ائتلاف کمک خواهد کرد تا انرژی لازم برای تجارت قوی با عراق را ایجاد کنند. زیال در زمان دیدار از واشنگتن در ماه ژوئن از علاقه ترکیه به ساخت گذرگاه مرزی دوم برای کاستن از فشار به گذرگاه گیت هاربور گفت: (که اکنون روزانه ۲ هزار خودرو از آن عبور می‌کند). مشکل پردازش این تعداد خودرو در هر دو سوی مرز وجود دارد و با توجه به آنکه دولت کردستان از حمله خودروها، حتی خودرو‌های سازمان ملل تعرفه دریافت می‌کند، دولت ترکیه با دقت خودروها را جستجو می‌کند تا از قاچاق سوخت به عراق جلوگیری کند. ترک‌ها به دنبال احیای روابط تجاری وایی با عراق هستند که امکان آن هم وجود دارد. امیدواریم که این دیدار به ما امکان بدهد تا همکاری‌های گسترده‌تر را در حوزه بازسازی غیرنظامی آغاز کنید، همان چیزی که توسط سفیر و زیال بر آن تاکید شده بود.
روابط با کرد‌های عراق
۱۰. وزارت امورخارجه دیدار هیات سه نفره از عراق در اواسط ماه ملی را نشانه بهبود روابط ترکیه و کردستان دانست. هیات ترکیه معتقد است که هردوی بارزانی و طالبانی خواهان برداشتن قدم‌های مهمی برای بهبود روابط هستند. هیات وزارت امورخارجه پیشنهاد انجام چند اقدام اعتماد ساز را برای بهبود این روابط مطرح کرد که عبارتند از: ۱) تعیین تعرفه منصفانه‌تر و روشن برای تاجران ترکیه‌ای که از مرز عبور می‌کنند، ۲) نرمتر شدن لحن گروه‌های کردی و ترکمن در عراق، ۳) انجام سرمایه گذاری‌های مشترک ترکی-کردی در شمال عراق، ۴) ایجاد «مراکز خرید بزرگ» در شهر‌های مهم شمال عراق برای گروه‌های تجاری ترک. گفته می‌شود بارزانی در اصل با انجام اقدامات برای بهبود روابط ترکیه-کرد‌ها موافقت کرده است، اما نمی‌تواند «شرایط را یک شبه تغییر دهد». او می‌گوید که دولت کردستان انجام اقدامات فزاینده برای بهبود روابط را بررسی می‌کند و می‌گوید بخش زیادی از این مسئله بستگی به عملکرد ترک‌ها خواهد داشت. رهبران دو حزب کرد هم ظاهرا درخواست ترکیه برای خودداری از درخواست برای پایان عملیات نیرو‌های حافظ صلح و عقب نشینی نیرو‌های ترکیه، حداقل تا پایان سال را پذیرفته است تا ارتش ترکیه فرصت داشته باشد با خیال راحت تری درباره شرایط امنیتی منطقه، از آنجا عقب نشینی کند.
۱۱. دولت ترکیه همچنان نگران چیزی است که آن را نفوذ نادرست کرد‌ها بر مسئولان ائتلاف در شمال عراق می‌دانند. آنها قویا با برنامه‌های ائتلاف برای خلع سلاح همه گروه‌ها بجز کرد‌ها مخالفند و معتقدند این مسئله به کرد‌ها قدرتی بیش از اندازه در مقایسه با دیگر گروه‌های نژادی، بویژه ترکمن‌ها می‌دهد.
ترکمن‌ها در عراق
۱۲. هرچند دولت ترکیه نگران سرنوشت ترکمن هاست، اما تکرر و لحن «شکایت» ترک‌ها از سوءبرخورد گروه‌های عراقی با ترکمن ها، کاهش شدیدی داشته است. مسئولان دولت ترکیه ظاهرا تصمیم گرفته اند تا روش صحبت خود درباره ترکمن‌ها را تغییر دهند. گزارش‌های تقریبا روزانه درباره تلاش‌های کرد‌ها برای به حاشیه کشاندن ترکمن‌ها اکنون با صحبت از اهمیت تضمین نمایندگی مناسب همه گروه‌های عراقی در نهاد‌های تصمیم سازی محلی و مرکزی عوض شده است. وزارت امورخارجه بصورت مداوم درباهر نیاز به تبدیل شدن جبهه ترکمن به یک حزب سیاسی واقعی صحبت کرده تا به عنوان ابزاری برای آنکارا تبدیل نشودند و بتوانند خودشان را در روند سیاسی عراق تلفیق کنند. دولت ترکیه همچنان برای کمک به نمایندگی مناسب ترکمن در در شورا‌های مهم شمال عراق، روی کمک آمریکا حساب می‌کند.
حزب کارگران کردستان
۱۳. اوزکوک فرمانده ستاد ارتش ترکیه روز ۱۸ جولای به ابوزید، فرمانده سنتکام گفته بود ترک‌ها همچنان به همکاری با ما برای برنامه ریزی در زمینه حضور پ. ک. ک. در شمال علاقه‌مند هستند. هرحال تحولات اخیر می‌تواند جنبه‌های این همکاری‌ها را تحت تاثیر قرار دهد. پیش نویس قانون تلفیق نیرو‌ها و رهبران پ. ک. ک. در دولت در ازای تحویل دادن سلاح و برگشت به ترکیه، حالا به دلیل مقاومت بخش‌هایی از ارتش و ستاد غیرنظامی شورای امنیت ملی با مشکل مواجه شده است. بعد از گمانه زنی‌های رسانه ای، اکنون وزارت امورخارجه نگرانی خود را به ما ابراز کرده است که احتمال دارد محمود عثمان، عضو شورای دولت گذار عراق، با پ. ک. ک. ارتباط داشته باشد. این احتمال وجود دارد که گل این مسئله را با وزیر مطرح کند. ما هیچ اطلاعاتی به دست نیاورده ایم که نشان دهنده حمایت او از پ. ک. ک. باشد و از دولت ترکیه خواسته ایم شواهدش را به ما ارایه کند.
نیروی حفظ ثبات در عراق
۱۴. اوزکوک، فرمانده ستاد ارتش و زیال معاون وزیر امورخارجه به ابی زیاد و ژنرال جونز از سنتکام در روز ۱۸ جولای گفته اند که آنها از احتمال آغاز کمک ترکیه به نیرو‌های حافظ صلح عراق خوشحال می‌شوند. از دید اوزکوک، احتمالا ترجیح می‌دهند این نیرو‌ها تحت نظر ناتو باشند، اما آنها هشدار داده اند که نظر عمومی و سیاست ممکن است تصویب آن را دشوار کند. با توجه به حساسیت ها، ما باید از ایجاد این برداشت خودداری کنیم که گل احساس کند ما در این مسئله بیش از حد به آنها فشار می‌آوریم. بلکه نیاز داریم روند برنامه ریزی مطابق با واکنش مناسب کرد‌ها پیش برود.
نقشه راه خاورمیانه
۱۵. دولت ترکیه به دنبال استفاده از روابط عالی خود با اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها به عنوان مبنایی برای بلندپروازی‌های بزرگتر خود در منطقه است. نخست وزیر اردوغان به رییس جمهور بوش در ۱۴ می‌گفته بود که وزیر امورخارجه گل را به زودی به فلسطین و اسراییل خواهد فرستاد. یکی از معاونان حزب عدالت و توسعه به ما گفته است که با توجه به درک اهمیت دیدار گل از سوی حزب عدالت و توسعه، حالا احتمال چنین دیداری بسیار بیشتر شده است. اوزکوک، فرمانده ستاد ارتش روز ۳ جولای به ترکیه رفت و رییس جمهور اسراییل کازاو، هم روز‌های ۸ و ۹ جولای از ترکیه دیدار کرد. وزیر امورخارجه و معاون او هم در دو ماه گذشته به آنکارا رفته اند. یکی از مسئولان وزارت امورخارجه هم به ما گفته است که ایده حمایت از ابومازن در مقابل عرفات، می‌تواند مشکلات جدی را برای حزب عدالت و توسعه و نخست وزیر اردوغان به همراه داشته باشد. ما اطلاعات مشابهی، هم از حزب عدالت و توسعه و نخست وزیر اردوغان داریم. گل انتظار دارد تا در جریان دیدار خود از واشنگتن، موقعیت کنونی و دیدگاه‌های دولت درباره بهترین روش کمک ترکیه را بشنود.
سوریه/ایران
۱۶. ترکیه همچنان از آنچه آن را نقد ناعادلانه واشنگتن درباره نرمش ترکیه در قبال سوریه و ایران می‌دانند، آزرده خاطر هستند. مسئولان دولت ترکیه می‌گوید برداشت واشنگتن مبنی بر اینکه روابط ترکیه با سوریه و ایران با سیاست‌های آمریکا ناسازگار است، کاملا بی اساس است و این گفته را رد می‌کنند که ترکیه به دنبال اشتراکی راهبردی با هیچکدام از این دو کشور باشد. دولت ترکیه می‌گوید آنها در خاورمیانه همان ارزش‌ها و اهداف آمریکا را دنبال می‌کنند (ثبات، دموکراسی و رفاه) و گل همچنین خواهان دموکراسی و اصلاحات در جهان اسلام در جریان نشست سازمان همکاری‌های اسلامی در ماه ژوئن شده بود. وزارت امورخارجه تا آنجا پیش رفته است که پیغامی که ما درباره سوریه در آستانه سفر گل به این کشور به او منتقل کرده بودیم بسیار نرمتر از پیام خود گل بود. ترکیه در نگرانی ما درباره حمایت ایران از تروریست‌ها (از جمله پ. ک. ک) و برنامه تسلیحات کشتار جمعی شریک است. اگر برداشت دولت ترکیه دقیق باشد و واشنگتن معتقد باشد که ترکیه درباره ایران و سوریه نرم است، پیشنهاد می‌کنیم که وزارت امورخارجه صراحتا اعلام کند کدام اقدامات ترکیه منجر به این نتیجه گیری شده و ترکیه باید چه کار‌هایی برای اثبات شریک بودن در نگرانی‌های آمریکا و اهداف آنها درباره ایران و سوریه انجام دهد. باید به ترکیه هشدار بدهیم که تاکتیک‌های بی ثبات ساز ایران با اقدامات متقابل مشابه و متناسب روبرو خواهد شد و دولت آمریکا انتظار دارد تا حمایت کامل آنها را در چنین شرایطی داشته باشد. درباره این نکته آخر، می‌توانیم انتظار داشته باشیم که گل که آمریکا را یک کشوری سرسخت‌تر از ایران می‌داند، در قبال حمایت از اقدامات متقابل علیه ایران فوق العاده محتاط باشد.
۱۷. یافته‌های محمد البرادعی در نتیجه دیدار او از تهران و گفتگو درباره توانمندی‌های موشک بالستیک زمین به زمین شهاب ۳ می‌تواند منبع احتمالی نگرانی برای هردوی دولت‌های ترکیه و آمریکا باشد. ترکیه با نگرانی‌های آمریکا درباره برنامه هسته‌ای ایران موافق است و کاملا از آمریکا در زمینه درخواست برای رعایت روند‌های بازرسی و قوانین امنیتی آژانس توسط ایران حمایت می‌کند. به هر حال ترکیه ترجیح می‌دهد در ظاهر با ایران همکاری کند و درعین حال برای مخالفت با توانمندی‌های هسته‌ای ایران، پشت آمریکا پنهان شود. مهم ست به خاطر داشته باشیم که ترکیه باید موضعی علنی و متحد در زمینه توانمندی‌های سیاسی ایران داشته باشد.
قبرس
۱۸. هرچند حزب عدالت و توسعه از رویکرد تندتر خود در زمینه فشار‌های سیاست مشترک توسط ریاست جمهوری، ارتش و دفتر نخست وزیری عقب نشسته است، اما مسئولان عالی حزب عدالت و توسعه به ما گفته اند که این یک عقب نشینی تاکتیکی است که اردوغان تصمیم دارد مشکلات را قبل از ورود قبرس به اتحادیه اروپا در اول می ۲۰۰۴ است. حزب عدالت و توسعه هیچ بدهی سیاسی به دمتاش ندارد ما فهمیده ایم که دولت ترکیه می‌خواهد از برنامه عنان ۳ به عنوان مبنای احیای مذاکرات استفاده کند، اما می‌خواهد تغییراتی در زمینه زمین و تعداد افراد دخیل در تغییرات جمعیتی دو کشور انجام شود. مهم است در برابر گل بر مزایای روابط ترکیه و آمریکا برای تسریع مذاکرات توسط دولت ترکیه و رسیدن به مصالحه تاکید کنیم.
ارمنستان
۱۹. دولت عدالت و توسعه ارتباط بسیار کمتری با علی اف داشته و به دنبال بهبود روابط با ارمنستان در قضیه ناگورنو-قره داغ است. مسئولان حزب عدالت و توسعه به ما گفته اند که آنها مزایای تجاری و توسعه‌ای باز کردن مرز برای ترکیه را درک می‌کنند. متوجه شده ایم که تماس‌های مخفیانه‌ای در سطح وزارت امورخارجه در حال حاضر در جریان است. البته مسئولان حزب عدالت و توسعه بسیار واضح گفته اند که تصویب هر متنی درباره نسل کشی ارامنه حتی توسط یکی از اتاق‌های کنگره می‌تواند این روند را تا حد زیادی به عقب برگرداند.
نامزدی اتحادیه اروپا
۲۰. حزب حاکم عدالت و توسعه از زمان رسیدن به قدرت در انتخابات ماه نوامبر، عضویت در اتحادیه اروپا را به اولویت خود تبدیل کرده است. دولت ترکیه در ماه ژانویه بسته اصلاحات قانونی مرتبط به عضویت در اتحادیه اروپا را تصویب کرد تا با موانع مربوط به شکنجه و آزادی بیان، ترور و محاکمه عادلانه مبارزه کند. در دو سال گذشته دولت ترکیه به دنبال آن بوده است تا بسته هفتم اصلاحات را پیش از تعطیلی مجلس در ماه آگوست به تصویب برساند. رابط‌های ما این گزارش‌های رسانه‌ای را تایید کرده اند که بسته هفتم مبتنی بر محدود کردن نفوذ سیاسی ارتش از جمله تغییر ساختار شورای امنیت ملی خواهد بود. البته دولت حامی اتحادیه اروپا و حامی عدالت و توسعه با مخالفت ناسیونالیست‌ها در بدنه بروکراسی و ارتش مواجه است. در برخی از موارد نهاد‌های بروکراتیک با ایجاد قوانین اجرایی بسیار سخت گیرانه مانع از اصلاحات قانونی می‌شوند. مثلا رییس جمهور محدودیت پخش زبان کردی را برداشت، اما قوانین داخلی برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی که بعد از آن تصویب شد تولید و پخش برنامه‌هایی با این زبان‌ها را از رسانه‌های دولتی تا حد زیادی محدود می‌کند. علاوه بر این، رابط‌های اروپایی ما می‌گویند که هرچند دولت ترکیه اصلاحات قانونی گسترده‌ای انجام داده است، اما موضع ترکیه در اتحادیه اروپا هم از اقداماتی مانند بستن حزب کردی هادپ و متهم کردن حزب برادر آنها، دهاپ و همینطور حمله پلیس به دفتر اتحادیه حقوق بشر در آنکارا، ضربه خورده است.
حضانت فرزند
۲۱. کنوانسیون لاهه درباره کودک ربایی می‌گوید کودک باید به کشور محل سکونت خود برگردانده شود تا در دادگاه‌های آن کشور درباره حضانت آنها تصمیم گیری شود. ترکیه از آگوست ۲۰۰۰ عضو کنوانسیون لاهه است. ما اطلاعی نداریم که از آن زمان هیچ کودکی بدون اجازه والدین رباینده آن، به کشور دیگری برگردانده شده باشد. چند مشکل سیستماتیک وجود دارد: ۱) دادگاه ماهانه ده دقیقه جلسه دارد و روز مسایل مربوط به لاهه تمرکز نمی‌کند، ۲) قضات شرایط کنوانسیون لاهه را درک نمی‌کنند و درباره مسئله حضانت و نه کنوانسیون لاهه رای می‌دهند، که حالت دوم مستلزم یک روند اعتراض طولانی است، و ۳) روند حقوقی بین ۲ تا ۳ سال طول می‌کشد، و ۴) وزارت کشور منابع خود را روی یافتن کودک ربوده شده و والدین او متمرکز نمی‌کند. آمریکا اخیرا چهار درخواست در حال رسیدگی برای بازگرداندن کودکان به آمریکا ارایه کرده است. در یکی از این پرونده‌ها کودک به دلیل روند کند رسیدگی، یک سال است که در ترکیه مانده و قاضی هم از همین تاخیر برای رای به ماندن کودک در ترکیه استفاده کرده است. در یک پرونده دیگر، دولت ترکیه نتوانسته است محل یکی از کودکان ربوده و منتقل شده به ترکیه در اکتبر ۲۰۰۲ را پیدا کند. به دلیل سورفتار فیزیکی توسط پدر رباینده کودک، دادگاه ترکیه دستور بازگشت کودک به مادر را فورا صادر کرده است. وزارت کشور اولویت کمتری به این گونه پرونده‌ها داده و نتوانسته است مکان کودک را پیدا کند.
قاچاق انسان
۲۲. ما در سطوح مختلف با دولت ترکیه درباره نیاز به پیشرفت در زمینه قاچاق انسان (TIP) تا ماه سپتامبر به منظور جلوگیری از اعمال تحریم در نتیجه رتبه سوم ترکیه در گزارش TIP مذاکره کرده ایم. مسئولان دولت ترکیه در این مسئله به شدت تدافعی عمل کرده و تاکید دارند که این گزارش ناعادلانه بوده و آنها اقدامات مناسب را انجام داده اند.
ماده ۹۸،
۲۳. رابط‌های ما در دولت ترکیه بصورت مکرر گفته اند که آنها در اساس با نگرانی‌های ما درباره دادگاه بین المللی جنایی موافق بوده و خواهان توافق درباره ماده ۹۸ با ما هستند. البته با توجه به موقعیت آنها در مقام کشور نامزد برای عضویت در اتحادیه اروپا، آنها معتقدند که به نفع شان نیست این توافق را تا زمان حل اختلافات آمریکا و اتحادیه اروپا، امضا کنند.
اقتصاد
۲۴. اقتصاد آنها نشانه‌های متضادی ارسال می‌کند. از یک طرف نشانه‌هایی دقیق از رشد و کاهش تورم وجود دارد. از سوی دیگر، بعد از عملیات عراق و بویژه بعد از آنکه آمریکا اعلام کرد یک میلیارد دلار کمک مالی به آنها اعطا خواهد کرد، بازار‌ها به دلیل عدم اعتماد به اصلاحات توسط دولت، دچار رکود شده اند. بازار‌ها بصورت اخص نگران تداوم تاخیر در اجرای برنامه اصلاحات دولت با حمایت صندوق بین المللی پول هستند. در نتیجه نرخ سود با توجه به بدهی زیاد دولت، بالا باقی ماند و اقتصاد در برابر کاهش شدید ارزش پول آسیب پذیر است و این مسئله می‌تواند کل ثبات اقتصادی و برنامه مربوطه را به خطر بیاندازد. ما باید بر اهمیت اجرای دقیق تعهدات ترکیه بر اساس برنامه صندوق بین المللی پول تاکید کنید. بازپرداخت ۱ میلیارد دلار کمک آمریکا – که احتمالا گل به آن اشاره خواهد کرد – بستگی به اجرای مداوم برنامه صندوق بین المللی پول خواهد داشت.
۲۵. در ماه ژوئن، زیال معاون وزیر امورخارجه و لارسون توافق کردند تا کمیسیون همکاری اقتصادی (EPC) که در اوایل سال ۲۰۰۲ تشکیل شده بود، نشستی را در پاییز برگزار کرده و روش‌های همکاری‌های اقتصادی دوجانبه را پیدا کند. این نشست می‌تواند فرصتی برای پیشبرد یک برنامه اقتصادی فراگیر شامل اصلاحات ساختاری، کاهش موانع تجاری در مسیر بهبود شرایط سرمایه گذاری و تقویت همکاری‌های اقتصادی منطقه‌ای باشد.
پیرسون