تلگراف سری آمریکا قبل از رییس جمهور شدن اردوغان: درمورد نیت نهایی حزب او، علامت سوال‌هایی وجود دارد

«انتخاب» اسناد ویکی لیکس در رابطه با ایران را که متعلق به سال های ۱۹۷۲ تا ۲۰۰۹ است، را به صورت روزانه و به منظور آگاهی مخاطبان نسبت به تحولات و اتفاقات گذشته، منتشرمی کند

سرویس تاریخ «انتخاب»: سفارت آمریکا در تلگرافی سری از ترکیه به تاریخ دوشنبه ۳۰ تیر ۱۳۸۲ به بحث تشریح شرایط برای دیدار گل، وزیر امورخارجه ترکیه از واشنگتن در ۲۴ جولای پرداخته است.

به گزارش «انتخاب»؛ متن این سند که ویکی لیکس آن را منتشر کرده، در زیر آمده است:

موضوع سند: تشریح شرایط برای دیدار گل، وزیر امورخارجه ترکیه از واشنگتن در ۲۴ جولای
طبقه بندی: سری
دوشنبه ۱۰:۵۷ دقیقه بیست و یکم جولای ۲۰۰۳
از: ترکیه
به: نامشخص

۱. خلاصه: وزیر امورخارجه گل در حالی به واشنگتن می‌آید که ما تلاش داریم ترکیه را به سمت نقشی کاملا سازنده در عراق پیش ببریم. سال گذشته باعث شده اعتماد عموم مردم، سیاستمداران و نظامیان ترکیبه به رابطه شان با آمریکا متزلزل شود، همانطور که اعتماد ما را هم به ترکیه کمتر کرده است. هرچند ما تلاش کردیم حادثه ۴ جولای را مدیریت کنیم، اما این مسئله می‌تواند تاثیری بلندمدت در ذهن ترک‎ها به شکل تحقیر ارتش شان بگذارد و لذا بر همکاری‌های امنیتی گسترده آن‌ها با آمریکا هم تاثیرگذار شود. مشکلات ما تا حدودی نتیجه دیدگا‌های متفاوت مان، بویژه در زمینه تهدید امنیتی ناشی از تحولات احتمالی در شمال عراق است. البته تا حد زیادی هم ناشی از سیاست‌های داخلی ترکیه هستند. حزب حاکم عدالت و توسعه به عنوان تهدید برای نظم کنونی ترکیه و نهادی تلقی می‌شود که ارتش این کشور سعی در دفاع از آن دارد – ارتش به عنوان مانعی برای تغییراتی دیده می‌شود که حزب عدالت و توسعه به دنبال ایجاد آن است. رابطه با آمریکا، اصلاحات لازم برای اتحادیه اروپا و حتی مسایلی در عراق، بار‌ها به عنوان مسایلی در قالب رابطه نهاد سنتی/نظامی در این کشور مطرح شده و نه به عنوان مسایلی مستقل. در واکنش به حادثه ۴ جولای هم نخست وزیر اردوغان و گل رویکردی معتدل داشتند در حالیکه TGS تحت فشار تندرو‌های ارتش، حاضر به پذیرش هیچ مسئولیتی نشده و اعتراضات عمومی را به همراه داشت. پیچیدگی‌های سیاست داخلی برای سیاست گسترده‌تر دولت ترکیه در عراق هم قابل توجه است. مسئولان غیرنظامی به دنبال تحول سیاست مربوط به عراق برای دوری از تمرکز تاریخی بر شمال این کشور و ترس از یک دولت کرد هستند – تغییر در تمرکزی که ظاهرا بخشی از آن به دلیل تلاش توسط وزارت امورخارجه و دیگر نهاد‌های غیرنظامی برای خارج کردن کنترل سیاست ترکیه در قبال عراق از دست نظامیان است. بعد از دیدار‌های های فرماندهی نیرو‌های آمریکا در اروپا با نیرو‌های ترکیه در ۱۸ جولای ما توانستیم دیدگاه‌های همکارانه‌ای را برای نیروی ایجاد ثبات در عراق، اقدامات تروریستی، و شفافیت گسترده‌تر در برابر آمریکا برداریم. این دیدار باید تاکیدی بر همان رویکرد باشد، اما ما نمی‌توانیم برای کمک به نیرو‌های ایجاد ثبات فشار زیادی به آن‌ها بیاوریم و ریسک کاهش همکاری آن‌ها را بپذیریم. همچنین مهم است که پاسخی مثبت و عملیاتی به پیشنهاد ترکیه برای کمک‌های بشردوستانه غیرنظامی بدهیم. پایان خلاصه.

شرایط داخلی
۲. گل، اردوغان و دیگر رهبران حزب عدالت و توسعه رویکردی متعادل درباره حادثه در عراق داشته اند تا از روابط دوجانبه ما حفاظت کرده و پیشنهادهای خود برای کاهش کنترل ستاد ارتش بر سیاست‌های ترکیه را پیش ببرند. البته برای خارج کردن مخالفان از این موازنه، آن‌ها بصورت عمومی از ارتش حمایت می‌کنند. تندرو‌ها این حادثه را بهانه‌ای برای مقابله با تلاش‌های حزب عدالت و توسعه و تضعیف جایگاه آن از طریق حمله به آن به عنوان حامی آمریکا می‌دیدند؛ لذا جایگاه حزب عدالت و توسعه تضاد تندی با واکنش ارتش، رییس جمهور سزر، و حزب مخالف جمهوری خلق ترکیه دارد که همه آن‌ها از رسانه‌ها برای حمله به حزب عدالت و توسعه به نام نرمی بیش از حد در برابر اقدامات آمریکا استفاده کرده اند. بعد از انتشار بیانیه مشترک، رسانه‌های ترکیه روی عدم عذرخواهی در آن تاکید کردند.

۳. تنش‌های آمریکا و ترکیه در قالب یک رقابت پیچیده میان حزب عدالت و توسعه و ارتش تبیین می‌شود. ظاهرا چشم انداز آن‌ها برای آینده ترکیه متفاوت است. در داخل هر دو گروه هم تنش‌هایی وجود دارد. نشان‌های فزاینده‌ای از نارضاتی در میان تندرو‌های رهبری عالی ارتش وجود دارد که تلاش می‌کنند فرمانده اوزکوک را مجبور کنند تا موضع تندتری در برابر دولت آمریکا بگیرد و مخالفت عمومی علیه حزب عدالت و توسعه را ایجاد کند. تفاوت میان دولت حزب عدالت و توسعه و نهاد ارتش در این جبهه نشان دهنده اختلافی بنیادی میان آن‌ها در داخل ترکیه است – که حامی نظم با رویکردی سخت و برداشتی ثابت از خواست آتاترک برای جمهوری ترکیه هستند، در برابر کسانی که می‌گویند خواهان ترکیه‌ای محافظه کار، اما بازتر و نامزد عضویت در اتحادیه اروپا هستند که فرصت بیشتری را برای نفوذ اسلامگرایان فراهم می‌کند. در این رقابت سیاسی، علامت سوال‌هایی هم در زمینه این نیات حزب عدالت و توسعه وجود دارد: ۱) نیات نهایی داخلی در زمینه‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی، و ۲) توانایی آن در ایجاد یک دولت کارآمد و تمایل به واکنش به منافع آمریکا. این رقابت داخلی معمولا برای ستاد کل ارتش و حزب عدالت و توسعه مهمتر از مسایل مورد نظر ماست و بسیاری از مسایل میان ترکیه و آمریکا در همین قالب قرار می‌گیرند و نه به عنوان مسئله‌ای مستقل.

ارتش ترکیه
۴. رابط‌های ما در وزارت امورخارجه، نشریات و تحلیلگران امنیت ملی معتقدند که ارتش ترکیه درباره منافع ترکیه در عراق بعد از پایان عملیات اشتباه کرده و تلاش‌های ستاد کل برای استفاده از مسئله ترکمن‌ها به عنوان اهرمی علیه سیاست آمریکا، اشتباه بود. بویوکانیت، از فرماندهان ستاد کل که به عنوان یکی از ماموران ارشد تندرو علیه آمریکا در جریان جنگ عراق تلقی می‌شد هم تایید کرده است که ارتش ترکیه دست خود را در عراق اشتباه بازی کرده است. بویوکانیت با تایید آنکه هردو طرف اشتباهاتی داشتند از و (بدون توجیهی قابل توجه) از تلاش ستاد کل برای متقاعد کردن پارلمان به تصویب قطعنامه اعزام نیرو در روز اول مارس حمایت می‌کرد – بویوکانیت – قبل از حادثه ۴ جولای – گفته بود که ستاد کل آماده است به سمت آمریکا حرکت کند. ستاد کل از رای اخیر کابینه برای دادن امکان به آمریکا و دیگر شرکای ائتلاف برای استفاده از پادگان‌ها و بنادر ترکیه در راستای عملیات مطابق قطعنامه ۱۴۸۳ شورا امنیت حمایت کرده که شامل واکنش مثبت با درخواست فرماندهی اروپای ما برای استقرار ۱۰ تانکر و یک هواپیمای ISR در انچرلیک برای پشتیبانی عملیات می‌شود (فرماندهی اروپا در حال بررسی راهنمای عملیات ستادکل برای استقرار و اعزام هواپیما است، اما با توجه به دستگیری نیرو‌های امنیتی ترکیه در عراق، این کار را به کندی انجام می‌دهد).

۵. ستاد کل بصورت خصوصی و علنی اعلام کرده است که از نامزدی ترکیه برای اتحادیه اروپا حمایت می‌کند و به دنبال اتخاذ موضع درباره مسایل مهم (مانند رویکرد غیرنظامی در برابر PKK/KADEK است) که به ترکیه در برابر اتحادیه اروپا کمک خواهد کرد. البته فرماندهان ارشد ارتش اخیرا علنا از اتحادیه اروپا انتقاد کرده و اقداماتی را برای تاثیر در اصلاحات مرتبط با این اتحادیه انجام داده اند. بسیاری از آن‌ها همچنان معتقدند که ستاد ارتش پشت تصمیم اخیر رییس جمهور سزر برای وتوی بندی از ششمین بسته پیشنهادی دولت برای اصلاحات بوده و ارتش ترکیه همچنان به مقاومت در برابر همه تلاش‌ها توسط حزب عدالت و توسعه برای کمتر کردن کنترل ارتش بر نقش مقدس آن در حمایت از موقعیت «سکولار» ترکیه و منافع امنیت ملی این کشور ادامه خواهد داد.

۶. شورای عالی ارتش قرار است در ماه آگوست توسط ستاد کل برگزار شود. از میان فرماندهان چهارستاره ارتش، فرماندهانی از هردو نیروی هوایی و دریایی امسال بازنشست خواهند شد و فرماندهان لشکر‌های اول و سوم ترکیه و دبیرکل شورای امنیت ملی ترکیه هم جزو آن‌ها هستند شورای عالی ارتش می‌تواند به اوزکوک، که دومین سال فرماندهی خود بر ستاد کل ترکیه را به عنوان ژنرال چهارستاره آغاز می‌کند، اجازه دهد تا تیم رهبری موردنظر خودش را آرایش دهد. سال گذشته، برخلاف سنت، رییس در حال بازنشستگی همه انتصابات و ترفیع‌ها را انجام داد. البته ممکن است تندرو‌ها که در برخی موارد با اوزکوک اختلاف دارند، برای او محدودیت‌هایی ایجاد کنند.

عراق: نشانه‌های تغییر در سیاست
۷. دستگیری نیرو‌های امنیتی ترکیه توسط آمریکا در شمال عراق در روز ۴ جولای ظن دو طرف درباره نیات طرف مقابل را تشدید کرده است. ژنرال جونز از فرماندهی نیرو‌های اروپا، بر نگرانی مای ما در دیدار ۱۸ جولای خود با اوزکوک تاکید کرد، در حالیکه اوزکوک همچنان به موضع ستادکل ارتش در این موضوع پایبند است که اگر «عدم نظم» در میان نیرو‌های امنیتی ترکیه دخیل در این ماجرا تایید شود، او تنبیه خواهد کرد. او همچنین اضافه کرد که همکاری آشکار بهترین راه برای ادامه مسیر است. هرچند به گل اعلام خواهیم کرد که می‌خواهیم از این مسئله رد شویم، اما تکرار خواهیم کرد که ما مدارک قاطع و اطلاعات روشن داشته ایم. ما باید همچنین درباره نتیجه مذاکرات درباره عراق تاکید کنیم تا نشان دهیم که آمریکا و ترکیه هردو بر احیا و دموکراتیک شدن کل کشور عراق تمرکز دارند.