با پیشرفت تکنولوژی و ماشینی شدن جامعه تغذیه انسان‌ها نیز دستخوش تغییر و تحول شده است و غذاهای آماده جایگزین غذاهای سنتی شده است.
متاسفانه به بخاطر این که ذائقه بسیاری به این غذاها عادت کرده است و آن را لذیذتر از غذاهای سنتی می‌دانند. در دنیای امروز که کار و تحصیل بیش از پیش مورد توجه اقشار مختلف جامعه به ویژه زنان و جوانان قرار گرفته است، فرصت آشپزی سنتی را محدود کرده و مصرف فست فودها را بیش از پیش در جامعه افزایش داده است.
مشکل تغذیه از یک طــرف ناشی از تقلید ناآگاهانه از فرهنگ غذایی غرب و از طرف دیگر حاکی از پیشرفت صنعت تهیه غذاهای فرآوری شده است. به طوری که امروزه این رستوران‌ها در هر کوی و برزن وجود دارند و همیشه هم مالامال از جمعیتی است که می‌خواهند درزمان کمتری غذای خوشمزه‌ای بخورند.
این در حالی است که در فست فودها یا غذاهای آماده، مقدار زیادی نمک، روغن، مواد نگهدارنده و افزودنی‌های شیمیایی وجود دارد که به شدت برای سلامتی انسان زیان بار است. عادات نامطلوب غذایی در شیوه زندگی کشور‌های در حال توسعه از جمله جامعه ما، علاوه بر این که تهدیدی برای سلامت کودکان و نوجوانان محسوب می‌شود سایر افراد را نیز در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های غیرواگیر قرار داده است.
کارشناسان معتقدند،افرادی که غذاهای آماده و فست فود زیاد مصرف می‌کنند، نسبت به دیگران کالری، نمک و چربی بیشتری را دریافت می‌کنند در حالی که ویتامین و مواد معدنی و مفید غذایی کمتری به بدن آنها می‌رسد.
آنان می‌گویند، غذاهای سنتی علاوه بر این‌که بخشی از فرهنگ ملت مااست دارای مواد مغذی بسیار خوب و سالمی است. در سفره ایرانی غذاهای سالم از انواع سبزی، مواد لبنی و تخم‌مرغ تهیه می‌شود که از نظر ارزش تغذیه‌ای نیز بسیار مناسب هستند اما گسترش فست فود، نقش این غذاها را کم می‌کند. این مسئله موجب می‌شود عادت‌های خوب تغذیه‌ای ما نابود شود.
مضرات فست فودها
آراد سعادت متخصص تغذیه در مورد مضرات فست فودها می‌گوید: غذاهایی که در فست فودها طبخ می‌شوند از ارزش غذایی پایینی برخوردار هستند چرا که سبزیجات تازه، مواد لبنی و پروتئین‌های تازه در آن جایگاهی ندارند. معمولا این غذاها از مواد غذایی فرآوری شده همچون کالباس، سوسیس، همبرگر و غیره تهیه می‌شوند که به دلیل نوع آماده شدنشان و مواد به کار رفته در آنها، دارای ویتامین و املاح مفید بسیار کمی هستند.
در رستوران‌هایی که غذاهای آماده سرو می‌شوند، غذاها از پیش آماده شده و در طول روز گرم نگه داشته می‌شوند به همین دلیل احتمال آلودگی در آنها افزایش می‌یابد و به هنگام سرخ کردن برخی از غذاهای آماده، میزان موادمغذی موجود در غذا به مقدار زیادی کاهش می‌یابد، همچنین هضم این مواد در دستگاه گوارش به علت چربی بالای آنها مختل می‌شود.
وی با بیان این مطلب که اکثر غذاهای حاضر در منوی این رستوران‌ها از نظر نمک بسیار بالاتر از حد استاندارد و بهداشتی هستند می‌افزاید: ذائقه ایرانی‌ها شور بوده احتمال استفاده از مصرف مواد شور هم در کنار فست فودها وجود دارد که می‌تواند باعث بروز فشار خون در مصرف‌کنندگان شود.
افزایش چربی‌های مضر نیزیکی دیگر از مضرات این غذاها هستند اکثر غذاهای حاضری سرخ شده هستند و بیشتر هم برای سرخ کردن این غذاها از روغن‌های نباتی جامد استفاده می‌شود. درصد اسیدهای چرب اشباع و ایزومرهای ترانس در این روغن‌ها بالاست است به طوری که این چربی همان چربی مضری است که می‌توانند در دیواره سرخرگ‌ها رسوب کرده و آنها را مسدود کنند.
این متخصص در مورد نوشابه‌ها هم می‌افزاید: نوشابه‌ها یکی دیگر از مشکلات غذاهای حاضری هستند نوشابه‌های گازدار در کنار تمام این غذاها عرضه و خورده می‌شود. اسید موجود در نوشابه‌های گازدار موجب فرسایش مینای دندان شده و همچنین قند بالای این محصولات، پوسیدگی دندان‌ها را تسریع می‌کند. به علاوه نوشابه‌ها فاقد ارزش غذایی بوده و به خاطر میزان قند بالایشان دارای کالری زیادی هستند که موجب چاقی می‌شوند. فراموش نکنید که نوشابه‌های رژیمی هم به دلیل داشتن قند مصنوعی آسپارتام، اشتهاآور هستند.
به بسیاری از فست فودها شکر می‌زنند. این امر بدون افزایش ارزش غذایی، تنها باعث افزایش کالری غذا می‌شود. انجمن قلب امریکا دریافتِ روزانه ۱۰۰ تا ۱۵۰ کالری از طریق شکر را توصیه می‌کند. این مقدار تقریبا معادل ۶ تا ۹ قاشق چای‌خوری شکر است. بسیاری از ما همراه با فست فودها یک قوطی نوشابه گازدار هم می‌خوریم. یک قوطی نوشابه گازدار به تنهایی محتوی ۳۹ گرم یا ۸ قاشق چای‌خوری شکر است. کالری دریافتی از شکرِ موجود در یک قوطی نوشابه به تنهایی ۱۳۰ کالری است.
وی با اشاره به این مطلب که غذاهایی که در فست فودها طبخ می‌شوند، دارای ارزش غذایی پایینی از نظر ویتامین و املاح مورد نیاز بدن هستند خاطر نشان می‌کند: کمبود ارزش‌های غذایی یکی از مشکلاتی است که کودکان و نوجوانان را در سن رشد تهدید می‌کند.
اگر کودک در سنین پایین از نظر مواد مغذی کمبود داشته باشد، حتماً در دوران نوجوانی نیز دچار این مشکل خواهد بود. کودکان و نوجوانانی که زیاد از این غذاها استفاده می‌کنند دچار کمبود کلسیم و ویتامین «د» می‌شوند.
دکتر سعادت بااشاره به ارزش پایین غذایی مواد مورد مصرف در فست فود می‌گوید: در تهیه اکثر فست فودها از سوسیس، کالباس و یا سیب زمینی سرخ کرده استفاده می‌شود و با توجه به افزودن مواد معطر و ادویه جات که طعم و مزه‌ای متفاوت به آنها میدهد در واقع از نظر ارزش غذایی در مراحل پایین رده بدنی مواد غذایی قرار دارند.
اغلب گوشت‌های فرآوری شده (سوسیس، کالباس و…) دارای پروانه بهداشتی هستند اما در فرمولاسیون این مواد فرآورده‌های غذایی از موادی استفاده می‌شود که مضر هستند؛ رنگ دهنده‌ها، ادویه جات، روغن و… ترکیباتی هستند که باعث بروز عوارض شدیدی در بدن می‌شوند.
وی می‌افزاید: در بعضی از سوسیس و کالباس‌ها از نیتریت به عنوان رنگ دهنده استفاده می‌شود که این ماده باعث ایجاد سرطان سیستم گوارشی در بدن می‌شود که از یک حد مصرف آن ممنوع است؛ اما از اکثر فرآورده‌های گوشتی (سوسیس، کالباس و همبرگر) که قیمت ارزانی دارند، نمی‌توان به عنوان جایگزین گوشت استفاده کرد؛ گوشتی که در این مواد استفاده می‌شود، کیفیت پایینی دارد که از پروتئین‌های غیر حیوانی هستند که با استفاده از پودر سیر، ادویه و فلفل به این قبیل گوشت‌ها، رنگ، بو و طعم غیر طبیعی می‌دهند تا به یک محصول خوب تبدیل شوند؛ اما در واقع اینطور نیست و از مواد اولیه ناسالم تهیه شده اند.
ادویه‌های استفاده شده در این مواد غذایی باعث ایجاد حساسیت شدید در بعضی افراد می‌شوند؛ به طور مثال بعضی مواقع افراد که از ادویه‌های هندی که با نحوه مصرف آنها آشنا نیستند استفاده می‌کنند که باعث اسپاسم حنجره می‌شود. این متخصص تغذیه تأکید می‌کند: چربی و روغن‌هایی که در این مواد غذایی استفاده می‌شود، بسیار چاق کننده هستند، چاقی که با کمبود مواد مغذی طبیعی همراه هست، فست فودها را می‌خوریم تا سیر شویم در حالی که افراد جامعه باید به عنوان تنقل به این مواد نگاه کنند نه به عنوان یک ماده غذایی سالم.
وی با بیان این مطلب که مصرف غذاهای فست فود در دراز مدت عوارض زیادی را برای بدن بوجود می‌آورد خاطر نشان می‌کند: وجود نمک و چربی بالا در غذاهای فست فودی باعث ایجاد فشار خون بالا شده و احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی را افزایش میدهد. علاوه بر آن، مصرف زیاد فست فودها، باعث می‌شود تا ذائقه فرد به شوری عادت کرده و در دیگر وعدههای غذایی نیز خواهان مصرف بالاتر نمک باشد. همان طور که گفته شد این مصرف بالای نمک باعث ایجاد فشار خون بالا و در نهایت بیماری‌های قلبی و عروقی می‌شود.
چاقی: اولین مشکل ناشی از مصرف غذاهای حاضری است. اکثر این غذاها برای سلامت انسان مضر است و او را چاق می‌کند و شانس ابتلاء به دیابت و حمله قلبی را به شدت افزایش میدهد. بررسی‌های انجام شده حاکی از این است که بیش از ۸۰ درصد مصرف‌کنندگان دائمی فست‌فود، افرادی چاق تلقی می‌شوند به طوری که به شکلی هماهنگ چاق نیستند و بیشترین تجمع چربی در ناحیه شکم، پهلوها، ران‌ها و باسن آنها است. در عین حال، چربی دور کبدشان را فرا گرفته و خیلی دیر احساس سیری می‌کنند.
دستگاه اسکلتی بدن (استخوان‌ها): کربوهیدرات موجود در فست فودها و غذاهای فراوری‌شده می‌تواند باعث افزایش اسید در دهان شود. افزایش اسیدِ دهان نیز موجب تجزیه مینای دندان می‌شود. با نابودی مینای دندان فرصت برای باکتری‌ها فراهم می‌شود که کنترل را به‌دست بگیرند و حفره‌هایی در دندان ایجاد کنند. همچنین چاقی می‌تواند بر تراکم استخوان و توده عضلات نیز اثری منفی بگذارد.
احتمال شکستگی‌های استخوان در افراد چاق بیشتر است. انجام تمرینات ورزشی به منظور عضله‌سازی و کمک به استخوان‌ها ضروری است. همچنین باید رژیم غذایی به‌شکلی باشد که تاحدامکان موجب کاهش تراکم استخوان نشود. دستگاه پوششی (پوست، مو و ناخن): غذایی که می‌خورید، بر ظاهر پوست‌تان اثر می‌گذارد. در گذشته تصور بر این بود که شکلات و غذاهای چرب مانند پیتزا باعث بروز جوش‌های پوستی می‌شوند، اما براساس اعلام مایو کلینیک (یکی از مراکز و دانشگاه‌های بسیار معتبرِ علوم‌پزشکی در جهان) عامل این جوش‌ها کربوهیدرات‌ها هستند.
غذاهای سرشار از کربوهیدرات موجب جهش ناگهانی قند خون می‌شوند و این افزایش ناگهانی قند خون عاملی می‌شود برای به وجودآمدن جوش‌ها. براساس یکی از پژوهش‌های صورت‌گرفته در این رابطه، احتمال بروز اگزما در کودکان و نوجوانانی که حداقل ۳ بار در هفته فست فود می‌خورند، بیشتر از همسالان‌شان است. اگزما نوعی بیماری پوستی است که می‌تواند موجب خارش، قرمزی و تورم پوست شود.
افراد در معرض خطر
وی در مورد افراد در معرض خطر می‌افزاید: کودکان با توجه به این که در سن رشد قرار دارند بیش از بقیه ی سنین نیازمند مواد مغذی هستند که با مصرف کردن بی رویه غذاهای آماده و نوشابه‌های گازدار از دریافت مواد غذایی لازم برای رشد خود محروم می‌شوند. از طرف دیگر مصرف این مواد زمینه ابتلا به فشار خون بالا، چربی خون بالا و دیگر عوامل خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن را در سنین بالاتر فراهم می‌کند.
مادران باردار؛ در معرض افزایش خون حاملگی قرار دارند پس این نه تنها نمک بالای این مواد، بلکه افزودنی‌های دیگر موجود در این غذاها نیز نمی‌تواند در آنها مشکل ساز شود. هم چنین بسیاری از این ترکیبات بهویژه نیتروز آمینها از جفت عبور می‌کند و احتمال ایجاد تومورهای مغزی در نوزادان را نیز افزایش می‌دهند.
سالمندان؛ این گروه سنی به علت این که اکثراً مبتلا به فشار خون بالا یا سایر بیماری‌های مزمن هستند باید تا حد امکان از مصرف غذاهای آماده پرهیز کنید.
نوجوانان و جوانان؛ افرادی که دریکی از وعدههای غذایی روزانه خود غذاهای آماده مصرف می‌کنند، نسبت به سایر همسالان خود کالری، نمک و چربی بیشتر و ویتامین و مواد معدنی کمتری در یافت می‌کنند.
zافزایش احتمال بروز پوکی استخوان: مصرف مواد غذایی به کار رفته در فست فودها کلسیم و املاح معدنی ناچیزی دارند که احتمال ایجاد پوکی استخوان را افزایش می‌دهند. علاوه بر آن مصرف نوشابه‌های گازدار نیز جذب کلسیم را کاهش داده و احتمال بروز پوکی استخوان را بالا می‌برند توصیه برای کاهش خطر مصرف غذاهای آمادهسعادت تأکید می‌کند: در صورت تمایل زیاد به مصرف غذاهای آماده و برای کاهش مصرف این مواد، تعداد دفعات مصرف را در طول زمان کاهش دهید و تا حد امکان موادغذایی را در شرایط مناسب از نظر نگهداری، نوع روغن مصرفی و با استفاده از مواد اولیه تازه و سالم در منزل تهیه کنید.
برای کاهش اثرات مضر غذاهای آماده، از میوه‌ها و سبزی‌های سالم و تازه در کنار غذا استفاده کنید. مصرف مقادیر مناسب این مواد می‌تواند ویتامین‌های لازم برای بدن را تامین کرده و اثرات مضر مواد سرطان زایی را که با مصرف زیاد غذاهای آماده وارد بدن شده است، خنثی کند.
وی می‌افزاید: مصرف غذاهای شور و چرب مانند پنیر پیتزا، چیپس، ترشی جات، خیارشور، انواع سس و سیب زمینی سرخ کرده را که معمولا به همراه غذاهای آماده مصرف می‌شوند، باید کاهش یابد. همچنین انواع سس‌ها و پنیر پیتزا نیز مملو از چربی اضافی است بنابراین ضمن توصیه به عدم استفاده از روغن‌های جامد، بر استفاده از روغن‌های مخصوص سرخ کردنی در حجم کم برای موارد سرخ کردن و کاهش مصرف غذاهای چرب تاکید می‌شود.
روزنامه اطلاعات