درباره سطح اکسیژن خون بیشتر بدانید!

افراد مبتلا به بیماری های مزمن از جمله آسم، بیماری قلبی، و بیماری مزمن انسدادی ریه ممکن است به نظارت بر سطح اکسیژن خون خود نیاز داشته باشند.سطح اکسیژن خون شما معیاری از میزان اکسیژنی است که گلبول های قرمز خون حمل می کنند. بدن شما به دقت سطح اکسیژن خون را تنظیم می کند. حفظ تعادل درست خون اشباع شده با اکسیژن برای سلامت انسان بسیار حیاتی است.

 بیشتر کودکان و بزرگسالان نیازی به نظارت بر سطح اکسیژن خون خود ندارند. در حقیقت، بسیاری از پزشکان آن را تا زمانی که فرد نشانه هایی از بروز یک مشکل مانند تنگی نفس یا سینه درد را نشان ندهد، آن را اندازه گیری نمی کنند.

با این وجود، افراد مبتلا به بیماری های مزمن از جمله آسم، بیماری قلبی، و بیماری مزمن انسدادی ریه ممکن است به نظارت بر سطح اکسیژن خون خود نیاز داشته باشند.

در این موارد، نظارت بر سطح اکسیژن خون می تواند به بررسی موثر بودن درمان یا نیاز به اصلاح و تنظیم مجدد آن کمک می کند.

سطح اکسیژن خون چگونه اندازه گیری می شود؟

سطح اکسیژن خون شما می تواند از طریق دو آزمایش مختلف اندازه گیری شود:

گاز خون سرخرگی

گاز خون سرخرگی یک آزمایش خون است که در آن سطح اکسیژن خون فرد اندازه گیری می شود. همچنین، این آزمایش می تواند سطح گازهای دیگر و همچنین pH خون وی را تعیین کند. آزمایش گاز خون سرخرگی بسیار دقیق اما روشی تهاجمی است.

برای انجام آزمایش گاز خون سرخرگی، پزشک نمونه خون را به جای یک سیاهرگ از یک سرخرگ دریافت می کند. برخلاف سیاهرگ ها، سرخرگ ها دارای نبضی قابل احساس هستند. همچنین، خون گرفته شده از سرخرگ ها حاوی اکسیژن است، در شرایطی که خون سیاهرگی این گونه نیست.
سرخرگ مچ دست برای گرفتن نمونه خون استفاده می شود زیرا در مقایسه با دیگر قسمت های بدن به راحتی قابل احساس است.
اما مچ دست منطقه ای حساس است و دریافت نمونه خون از این قسمت در مقایسه با یک سیاهرگ نزدیک به آرنج موجب احساس درد و ناراحتی بیشتر برای فرد می شود.

پالس اُکسی‌متر

پالس اُکسی‌متر دستگاهی است که برای اندازه گیری مقدار اشباع اکسیژن خون استفاده می شود. این کار از طریق ارسال نور فروسرخ به مویرگ ها در انگشت دست، انگشت پا یا لاله گوش و اندازه گیری نور منعکس شده از گازها انجام می شود.

یک خوانش با استفاده از پالس اُکسی‌متر درصد اشباع اکسیژن مویرگی محیطی یا SpO2 را نشان می دهد. این آزمایش از پنجره خطای دو درصدی برخوردار است به این معنی که خوانش ممکن است دو درصد بیشتر یا کمتر از سطح واقعی اکسیژن خون باشد.

این آزمایش ممکن است از دقت کمتری در مقایسه با آزمایش گاز خون سرخرگی برخوردار باشد، اما انجام آن برای پزشکان بسیار آسان است. از این رو، آنها برای خوانش های سریع از آن استفاده می کنند.

مواردی مانند لاک ناخن تیره یا دمای پایین اندام ها می توانند موجب ارائه خوانشی پایین‌تر از حد عادی توسط پالس اُکسی‌متر شوند. از این رو، پزشک شما ممکن است پیش از استفاده از این روش یا در صورت پایین بودن غیر عادی نتایج، هرگونه لاک ناخن را پاک کند.

روش پالس اُکسی‌متر غیرتهاجمی است، از این رو، خود فرد نیز می تواند آن را انجام دهد. شما می توانید دستگاه پالس اُکسی‌متر را به راحتی خریداری کنید. پیش از استفاده از این دستگاه در خانه با پزشک خود درباره چگونگی تفسیر نتایج صحبت کنید.

سطوح مختلف اکسیژن خون

اندازه گیری اکسیژن خون به نام سطح اشباع اکسیژن شناخته می شود. در مختصرنویسی پزشکی و هنگام استفاده از یک آزمایش گاز خون سرخرگی ممکن است به آن PaO2 و در زمان استفاده از پالس اُکسی‌متر O2 Sat یا (SpO2) گفته شود. راهنماهای زیر به شما در درک معنی نتایج آزمایش کمک خواهد کرد:
عادی: سطح عادی اکسیژن در آزمایش گاز خون سرخرگی برای ریه های سالم بین 80 تا 100 میلیمتر جیوه (mm Hg) است. در موارد استفاده از دستگاه پالس اُکسی‌متر، خوانش عادی سطح اکسیژن خون (SpO2) معمولا بین 95 تا 100 درصد است.

با این وجود، در موارد ابتلا به بیماری مزمن انسدادی ریه یا بیماری های ریوی دیگر، این محدوده ها ممکن است در نظر گرفته نشوند. پزشک محدوده طبیعی برای شرایط هر بیمار را به وی اطلاع می دهد. به عنوان مثال، افراد مبتلا به بیماری مزمن انسدادی ریه می توانند دارای سطوح پالس اکسی‌متر (SpO2) بین 88 تا 92 درصد باشند.

پایین‌تر از حد عادی: سطح پایین‌تر از حد عادی اکسیژن خون به نام هیپوکسمی شناخته می شود. هیپوکسمی اغلب مساله ای نگران کننده است. هرچه سطح اکسیژن پایین‌تر باشد، هیپوکسمی شدیدتر است. این می تواند به بروز عوارضی در بافت ها و اندام های بدن منجر شود.

به طور معمول، یک خوانش PaO2 زیر 80 میلی متر جیوه یا SpO2 زیر 95 درصد پایین در نظر گرفته می شود. آگاهی از سطح عادی اکسیژن خون، به ویژه اگر به یک بیماری مزمن ریه مبتلا هستید برای شما اهمیت دارد.
پزشک می تواند توصیه هایی را درباره محدوده قابل قبول سطوح اکسیژن خون شما ارائه کند.

بالاتر از حد عادی: اگر بدون کمک تنفس می کنید، افزایش بیش از حد سطوح اکسیژن خون به سختی رخ می دهد. در بیشتر موارد، سطوح بالای اکسیژن خون در افرادی دیده می شود که از منابع مکمل اکسیژن استفاده می کنند. این شرایط از طریق آزمایش گاز خون سرخرگی قابل تشخیص است.

علائم سطوح پایین اکسیژن خون

زمانی که سطح اکسیژن خون شما از محدوده عادی خارج می شود، ممکن است علائم زیر را تجربه کنید:
- تنگی نفس
- سینه درد
- سردرگمی
- سردرد
- ضربان سریع قلب
- بی قراری
- سرگیجه
- فشار خون بالا
- عدم هماهنگی
- اختلالات بینایی
در صورت تداوم سطوح پایین اکسیژن خون، فرد ممکن است علائم سیانوز را نشان دهد. نشانه مشخص این شرایط تغییر رنگ بستر ناخن ها، پوست و غشاهای مخاطی به آبی است.
سیانوز به عنوان یک وضعیت اضطراری در نظر گرفته می شود. در صورت مواجهه با این شرایط باید کمک پزشکی فوری دریافت کنید. سیانوز می تواند به نارسایی تنفسی منجر شود که می تواند زندگی فرد را در معرض خطر قرار دهد.

تنظیم سطح اکسیژن خون

اگر سطح اکسیژن خون شما بیش از حد پایین است، ممکن است به تقویت اشباع اکسیژن نیاز باشد. این کار اغلب از طریق مکمل اکسیژن انجام می شود.

استفاده از مکمل اکسیژن باید توسط پزشک تجویز شود. پیروی از توصیه های پزشک درباره چگونگی استفاده از آن برای پرهیز از بروز علائم اهمیت دارد.

دلایل سطوح پایین اکسیژن خون

از شرایطی که می توانند اثر منفی بر سطوح اکسیژن خون داشته باشند می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بیماری مزمن انسدادی ریه، از جمله برونشیت مزمن و آمفیزم
- آسم
- از کار افتادن ریه
- کم خونی یا آنمی
- نقایص مادرزادی قلب
- بیماری قلبی
- آمبولی ریوی
این شرایط ممکن است ریه ها را از دریافت هوای حاوی اکسیژن به میزان کافی و دفع دی اکسید کربن باز دارند. به همین ترتیب، اختلالات و مشکلات خونی در دستگاه گردش خون ممکن است خون را از جذب اکسیژن کافی و انتقال آن در سراسر بدن باز دارند.
هر یک از این مشکلات یا اختلالات می توانند به افت سطوح اشباع اکسیژن منجر شوند. با کاهش سطوح اکسیژن خون، شما ممکن است با بروز علائم هیپوکسمی مواجه شوید.

افراد سیگاری ممکن است خوانش پالس اُکسی‌متر بالا و نادرست را شاهد باشند. سیگار کشیدن موجب انباشت مونوکسید کربن در خون می شود. پالس اُکسی‌متر نمی تواند تفاوت بین این گاز و اکسیژن را بیان کند.

اگر فردی سیگاری و نیازمند آگاهی از سطح اکسیژن خون خود هستید، یک آزمایش گاز خون سرخرگی ممکن است تنها روش برای دریافت خوانش های دقیق باشد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید

افرادی که موارد زیر را تجربه می کنند باید برای بررسی دقیق شرایط به پزشک مراجعه کنند:
- تجربه تنگی نفس شدید و ناگهانی
- تجربه تنگی نفس هنگام استراحت
- تنگی نفس شدید که طی ورزش یا فعالیت بدنی بدتر می شود
- بیدار شدن ناگهانی از خواب همراه با تنگی نفس یا احساس خفگی
حضور در ارتفاع بالا (بیش از 2,400 متر یا 8,000 فوت) و تجربه تنگی نفس شدید همراه با سرفه، ضربان سریع قلب و احتباس مایع