ایران، روسیه و چین علیه ائتلاف آمریکا با کشورهای آسیایی؟ / چرا چین در ائتلاف سه جانبه با ایران و روسیه احتیاط بیشتری دارد؟

پیلای راخاگوپالان در نشریه آمریکایی دیپلمات نوشت: در صورتی که نگاهی به مطالعات انجام شده در مورد ائتلاف های چند جانبه در منطقه آسیا داشته باشیم، متوجه می شویم که بیشتر روابط بین آمریکا و متحدانش مورد توجه قرار گرفته بودند. برای مثال می توان به گفت و گوهای چهار جانبه امنیتی بین آمریکا، هند، استرالیا و ژاپن یا همکاری های امنیتی بین آمریکا، کره جنوبی و ژاپن اشاره کرد. اما ائتلاف های دیگری نیز در حال شکل گرفتن هستند که از اهمیت بالایی برخوردار خواهند بود. به طور ویژه گسترش همکاری های بین روسیه و چین در سال های اخیر باید مورد توجه قرار گیرد.

به گزارش سرویس بین الملل «انتخاب»، در ادامه این مطلب آمده است: یکی از این موارد ائتلاف سه جانبه ایران-روسیه-چین است. تحولات و روندهای مختلف در طول سال های اخیر از جمله مخالفت با سیاست های آمریکا در دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ باعث همگرایی منافع امنیتی این کشورها شده است. علاوه بر این، کشورهای دیگر منطقه از جمله پاکستان نیز برای ملحق شدن به این ائتلاف ابراز علاقه کرده اند.

اما روابط بین این سه کشور به طور ویژه در طول هفته های اخیر مورد توجه قرار گرفت. قرار است سه کشور اولین رزمایش دریایی مشترک خود را اواخر این ماه در اقیانوس هند برگزار کنند. مطابق با گزارش خبرگزاری فارس ایران دریادار حسین خزندی، فرمانده نیروی دریایی ایران اعلام کرده است که سه کشور مانور سه جانبه ای با نام کمربند امنیت دریایی را در تاریخ 27 دسامبر برگزار خواهند کرد. خزندی اشاره کرد که این عملیات بخشی از یک همکاری دریایی گسترده تر بین تهران و پکن است که در آینده شامل تولید زیردریایی و ناوهای نابودگر نیز خواهد بود.

تاکنون جزئیات زیادی در مورد برنامه های سه کشور منتشر نشده است. هفته گذشته خزندی در مصاحبه با ایرنا اشاره کرده بود که مانور دریایی در بخش شمالی اقیانوس هند برگزار خواهد شد، اگرچه اطلاعاتی در مورد تاریخ شروع این رزمایش در اختیار رسانه ها قرار نداد. مطابق با گزارش های منتشر شده، تهران و پکن در حال بررسی یک برنامه بلند مدت در حوزه همکاری های امنیتی هستند. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه نیز با تایید مشارکت کشورش در این مانور گفت : «ما، جمهوری خلق چین و ایران در راستای آماده سازی برای مبارزه با تروریست ها و راهزن های دریایی مانور مشترکی را در این بخش از اقیانوس هند برگزار خواهیم کرد». این مقام روسیه در تاریخ 2 اکتبر تاکید کرده بود که هدف از این رزمایش مشترک آموزش دادن نیروهای نظامی برای عملیات های ضد تروریسم و ضد راهزنی است.

اما بدون توجه به صحبت های مقامات رسمی ایران، چین و روسیه، تردیدی وجود ندارد که منافع و نگرانی های مشترک باعث همگرایی آن ها شده است. هر سه کشور روابط نسبتا خصمانه ای با آمریکا دارند و تمایل زیادی برای گسترش همکاری ها در حوزه های امنیتی نشان داده اند. دریادار خزندی در مصاحبه با خبرگزاری مهر ایران به این موضوع اشاره کرده بود: «مانورهای جنگی مشترک بین چند کشور در زمین، دریا یا هوا منعکس کننده گسترش همکاری های امنیتی بین آن ها است».

اما مانور مشترک این سه کشور پیامدهای بزرگتری برای کل منطقه به دنبال خواهد داشت. در طول سال های گذشته شاهد افزایش فعالیت های نظامی در این بخش از اقیانوس هند بوده ایم. آمریکا در ماه نوامبر امسال در راستای محافظت از کشتی های تجاری در آب های خلیج فارس عملیات دریایی مشترکی را با بحرین برگزار کرد. سطح تنش در خلیج فارس در ماه های گذشته افزایش پیدا کرده است. آمریکا همچنین به دنبال تشکیل یک ائتلاف دریایی بین المللی در خلیج فارس است که کشورهایی همچون استرالیا، بحرین، عربستان سعودی و بریتانیا در آن مشارکت خواهند کرد. بازیگران مهم دیگر نیز در حال تقویت حضور نظامی خود در این منطقه هستند. وزیر دفاع فرانسه در ماه نوامبر اعلام کرده بود که اروپایی ها به زودی برای کنترل کردن امنیت آب های خلیج فارس یک طرح همکاری اطلاعاتی را در یکی از پایگاه های نظامی امارات راه اندازی خواهند کرد.

ایران، روسیه و چین همچنین به طور مستقل برنامه هایی را برای تامین منافع خود دنبال میکنند. روسیه به دنبال ارائه چارچوبی امنیتی با عنوان «امنیت جمعی در خلیج فارس» است که مورد حمایت پکن قرار دارد. دولت حسن روحانی اخیرا ابتکاری با عنوان طرح صلح هرمز را پیشنهاد کرده است. علی شمعخانی، دبیر شورای امنیت ملی ایران اعلام کرده است که تهران از قدرت های خارجی برای مشارکت در این طرح دعوت نخواهد کرد و صرفا به دنبال تشکیل ائتلافی از کشورهای همسایه است.

ایران، چین و روسیه قصد دارند که همگرایی خود در حوزه مسائل امنیتی را از طریق مانور دریایی مشترک به نمایش بگذارند. مطابق با اظهارات رهبران ایران، رزمایش سه جانبه این پیام استراتژیک را به دنیا منتقل خواهد کرد که روابط بین سه کشور به نقطه استراتژیکی مهمی رسیده است. البته مقامات چین با احتیاط بیشتری در مورد اهداف این رزمایش صحبت کرده اند، زیرا پکن دوست ندارد که در مناقشات خاورمیانه دخالت کند.

اما افزایش همکاری ها و تعاملات دریایی بین این سه کشور موجب نگرانی بسیاری از قدرت ها به ویژه آمریکا خواهد شد. همان طور که قبلا اشاره کرده ایم، سطح تنش در این منطقه در ماه های گذشته به شدت افزایش پیدا کرده است. علاوه بر این، دولت هند نیز نگران است که شرکای جدیدی از جمله پاکستان به این ائتلاف سه جانبه ملحق شوند. اخیرا فرمانده نیروی دریایی ایران از پیوستن اسلام آباد به این مانور دریایی استقبال کرده بود.

همگرایی امنیتی چین، ایران و روسیه به عنوان تحول بزرگی برای آینده منطقه محسوب میشود و اضافه شدن کشورهای دیگر همچون پاکستان نیز می تواند به طور کلی همه معادلات امنیتی را به هم بریزد. پیش بینی می شود که در آینده چنین ائتلاف های سه جانبه یا چهار جانبه بیشتر مورد توجه قرار گیرند.