بعید نیست که بحران گردوغبار خوزستان در خراسان رضوی تکرار شود

دبیر ستاد ملی مقابله با گردوغبار در خصوص لزوم توجه به بحران گردوغبار در خراسان رضوی گفت: به نظر می‌رسد که خود استان در سطح ملی باید مطالبه‌گر باشد و استان و محیط‌زیست به‌عنوان ارکان اجرایی باید مطالبه‌گری کنند. تجربه خوزستان را فراموش نکنیم. هیچ بعید نیست که اتفاق خوزستان تکرار شود و آمارها در این خصوص وحشتناک است.

شامگاه 25 آبان‌ماه، علی‌محمد طهماسبی، در «کارگروه استانی مقابله با پدیده گردوغبار خراسان رضوی» که در محل استانداری برگزار شد، در توضیح ساختار این ستاد اظهار کرد: ساختار ستاد ملی به این شکل است که رئیسش، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست است و کمیته تخصصی و 18 عضو دارد و اهدافش تبیین سیاست‌گذاری‌ها و راهکارها در سطح ملی و منطقه‌ای، نظارت و پیگیری، ایجاد هماهنگی بین دستگاه‌ها و در نهایت همکاری‌های بین‌المللی‌ست.

وی تشریح کرد: ماده 6 آیین‌نامه تصریح دارد که باید کارگروه تشکیل شود تا نوعی تمرکززدایی‌ نیز صورت بگیرد. به نظر می‌رسد که خود استان در سطح ملی باید مطالبه‌گر باشد و استان و محیط‌زیست به‌عنوان ارکان اجرایی باید مطالبه‌گری کنند. تجربه خوزستان را فراموش نکنیم. هیچ بعید نیست که اتفاق خوزستان تکرار شود و آمارها در این زمینه وحشتناک است.

طهماسبی در ارتباط با اهمیت پیگیری کارگروه‌ها عنوان کرد: ما وظیفه هماهنگی برای اثربخشی و پگیری اقدامات را داریم و در 25 استان پول توزیع می‌شود و خواهشمندیم کارگروه استانی، خود، پیگیری کند. پول را برای عملکرد می‌دهند. عملکرد 98 شما باعث می‌شود که من از لایحه در مجلس دفاع کرده و اعتبار بگیرم.

تورج همتی، مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی، در خصوص لزوم افزایش اعتبارات بیان کرد: امسال 15 میلیارد و 700 میلیون تومان از سمت سازمان محیط‌زیست به استان اختصاص شده است که در برنامه پیش‌بینی 99 نیز ما تقاضا داریم که اعتبارات گسیل‌شده به استان متناسب با نیاز آن افزایش یابد.

وی با اشاره به این‌که «ما در استان خراسان تفاوتی با سایر استان‌ها داریم»، اظهار کرد: در استان خراسان رضوی، علاوه‌بر مشکل گردوغبار برون‌مرزی، ما کانون‌های داخلی قابل‌توجهی نیز داریم و حقیقت این است که برای رفع کانون‌های داخلی، برنامه اجرایی مدونی نداشته‌ایم.

همتی افزود: 8 چالش جدی در استان وجود دارد که مشکل گردوغبار از مهم‌ترین آن‌هاست. در ماده 1 آیین‌نامه گردوغبار، سازمان محیط‌زیست وظیفه سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی، پایش و گزارش‌گیری از دستگاه‌ها را دارد، لذا ما گزارش دستگاه‌ها را بیشتر مطالبه‌گری و اقدامات را پیگیری خواهیم کرد.

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان در ارتباط با کانون‌های بحرانی استان تصریح کرد: چیزی حدود 29.7 درصد استان خراسان رضوی را بیابان تشکیل می‌دهد و 13.6 درصد بیابان‌های استان، کانون‌های بحرانی هستند که 11 درصد کانون‌های بحرانی کشور را تشکیل می‌دهند. 15 کانون بحرانی در 14 شهرستان استان خراسان رضوی وجود دارد.

وی اضافه کرد:ما با استان‌هایی چون سمنان، خراسان جنوبی و کشورهای افغانستان و ترکمنستان کانون‌هایی مشترک داریم و از آن‌ها تأثیرپذیریم.

همتی در خصوص راهکارهای ارائه‌شده خاطرنشان کرد: برنامه‌های عملیاتی برای بحث کاهش آسیب‌پذیری انجام گرفته است که یکی از این برنامه‌ها، طرح‌هایی‌ست که از سمت اداره محیط‌زیست استان، برای احیای این کانون‌های داخلی ارائه شده است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان تشریح کرد منطقه سرخس در استان خراسان به نوعی می‌تواند جزو منابع انتشار گردوغبار در آسیای مرکزی باشد که ما نیز از آن تاثیر می‌گیریم. همچنین منشأ اصلی گردوغبار، صحرای قره قوم در مرز ایران و ترکمنستان است که معمولاً ما 6 ماه در سال تحت تاثیر این کانون هستیم که عمده این تاثیرپذیری در فصل بهار و تابستان است، اما امسال استثنائاً در اوایل پائیز نیز چنین مشکلی را داشتیم.

وی ادامه داد:کانون‌های گردوغبار که تاثیرپذیر از کشورهای همسایه هستند، از طریق دریاچه آرام به سمت صحرای قره‌قوم آمده و از آن‌جا وارد کشور می‌شوند و بیشترین جایی که تاثیر می‌گذارند، شهر مشهد است و میزان گردوغبار در ابتدای پاییز نیز، بیشتر منشأ خارجی دارد.

همتی درخصوص تشکیل کارگروه استانی اظهار کرد: طبق بررسی‌های انجام‌گرفته از 20 شهریور تا 13 مهر، میزان گردوغبار تا 170 نیز رسیده است که شرایط هشدار و بحران را نشان می‌دهد. این مطالعات در سطح ملی صورت گرفته و با شهرستان‌ها بحث‌هایی صورت گرفته است، البته هنوز کارگروه‌هایی تشکیل نشده است، اما مصوباتی به جهت انجام به آن‌ها ابلاغ شده است.

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست بیان کرد: یکی از مشکلاتی که ما در شهرستان سرخس داریم، بحث کشاورزی دیم آن‌جاست که متاسفانه کم‌بازده است و نیاز به تغییری در این روند وجود دارد. بحث چرای دام نیز یک از مسائل اساسی آن‌جاست. مبلغ 700 میلیون تومان اعتبار از 14میلیارد تومان اعتبار کل به منطقه سرخس اختصاص داده شد که مبلغ بسیار کمی‌ست و این شهرستان یک نگاه و اعتبار ویژه را می‌طلبد.

وی در خصوص لزوم به‌دست‌آوردن ادله لازم برای اثبات ورود گردوغبار از مرز کشورهای همسایه تصریح کرد: ما در حوزه مطالبه‌گری، ایستگاهی را نیاز داریم، چرا که اگر بخواهیم از کشور همسایه ادعایی کنیم که چه میزان گرد و غبار از مرز این کشورها وارد ایران می‌شود، آمار مستندی نداریم.

همتی خاطرنشان کرد: خوشبختانه ما 480 هکتار اراضی فرسایش‌پذیر بحرانی را با گونه‌های بومی آن‌جا احیاء کردیم و پروژه موفقیت‌آمیزی بود. ما استان اول در کشور بودیم که بالای 80 درصد گونه‌ها به حیات خود ادامه دادند. همچنین امسال دریاچه بزنگان بر اساس تصاویر ماهواره‌ای، بیش از 20 هکتار افزایش سطح پیدا کرده است.

محمد زنگنه، رئیس اداره امور بیابان اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی، در خصوص آمار ارائه‌شده گفت: آمار ارائه‌شده در سال 97 و ابتدای 98 بازنگری شده و تغییراتی انجام شده‌است و متاسفانه ما افزایش کانون داشته‌ایم. ما قبلاً 15 کانون فرسایش بادی در 15شهرستان داشته‌ایم و در حال حاضر متاسفانه این تعداد به 30 کانون در 21 شهرستان تغییر کرده است. مساحت این کانون‌ها نیز از 760 هزار هکتار به یک میلیون و 255 هزار هکتار افزایش یافته است.

وی اضافه کرد: اراضی تحت تاثیر در 9 منطقه و 21 شهرستان است که شهرهای مشهد، جوین و جغتای نیز به‌تازگی به این کانون‌ها شده‌اند. در مجموع کانون‌های بحرانی و عرصه‌های تحت تاثیر ما، از 2 میلیون و 400 هزار هکتار، به 3 میلیون و 725 هزار هکتار رسیده است. از 2 هزار و 750 نهال‌کاری که در 30 کانون داشته‌ایم، 500 هکتار مربوط‌به شیراحمد سبزوار و قاسم‌آباد بجستان و بردسکن بود.

زنگنه در همین خصوص عنوان کرد: 500 هکتار مدیریت هرزآب یا کنترل روان‌آب داریم که در شهرستان‌های‌ تربت‌جام و داورزن گذاشته شده است و 2500 هکتار عرصه‌های قرق داریم که 700 هکتار ازاین مقدار را در شهرستان سرخس در منطقه چاله زرد با 200 هکتار نهال‌کاری گذاشتیم.

رضا شهبازی، مدیرکل دفتر مخاطرات زیست‌محیطی و مهندسی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، نیز در خصوص اهمیت گردوغبار نسبت‌ ه سایر مخاطرات زیست‌محیطی بیان کرد: طبس زمین‌لرزه آمد، اما دوباره ساخته شد. در سرخس و زابل بحث مهاجرت وجود دارد و این برای ما نگران‌کننده‌تر است؛ لذا دو بحث فرونشست و گردوغبار در استان خراسان رضوی بسیار مهم است و برای ما نیز اهمیت بسیاری پیدا کرده است.

وی در ارتباط با لزوم کارآمدی بودجه داده شده گفت: فقط بودجه نمی‌تواند کمک کند. کمااینکه در بسیاری از مناطق منابع اعتباری و بودجه کلانی خرج شده و اتفاقی نیفتاده است. چالش‌ها متفاوت و بزرگند و اگر اولویت‌بندی نداشته باشیم، نمی‌توانیم به جایی برسیم.

شهبازی خاطرنشان کرد: بحث ویژگی فیزیکی و شیمیایی و نمونه‌برداری از کانون‌ها کمک زیادی به ما می‌کند و نمونه‌های سطحی و اتمسفری بسیار کارگشاست. تابلوهای سازمان حفاظت محیط‌زیست سه الی چهار گاز را نشان و دو ترکیب pm 2.5 و pm 10 را نشان می‌دهد. کاری که ما انجام می‌دهیم این است که ترکیب آن ذرات pm 2,5 و pm 10 را بدست آوریم. جدا از درصد، ترکیب این آلاینده‌ها به ما کمک می‌کند. همیشه لزوماً آن‌جایی که بیشترین انتشار غبار را داراست، بدترینش نیست.

وی اظهار کرد: ما تقریباً مرحله نمونه‌برداری سطحی در استان را به ثمر رسانده‌ایم. در حوزه نمونه‌برداری نیاز به کمک داریم تا بتوانیم در بازه زمانی کوتاه نتایج موثری را به ثمر برسانیم.