گزارش محرمانه واشنگتن از موضع تهران در خصوص طالبان در سال ۱۳۷۵

«انتخاب» اسناد ویکی لیکس در رابطه با ایران را که متعلق به سال های ۱۹۷۲ تا ۲۰۰۹ است، را به صورت روزانه و به منظور آگاهی مخاطبان نسبت به تحولات و اتفاقات گذشته، منتشرمی کند.

سرویس تاریخ «انتخاب»: سفارت آمریکا در ابوظبی در گزارشی محرمانه به تاریخ سه شنبه ۲۲ آبان ۱۳۷۵ به موضوع موضع تهران درمورد طالبان پرداخته است.

به گزارش «انتخاب»؛ متن این سند که ویکی لیکس آن را منتشر کرده، در زیر آمده است:

موضوع سند: تهران طالبان را ابزار آمریکا در برابر ایران می‌داند
طبقه بندی: محرمانه
سه شنبه ۱۳:۵۶ دقیقه دوازدهم نوامبر ۱۹۹۶
از: سفارت آمریکا در ابوظبی
به: وزیر امورخارجه آمریکا

۱. محرمانه
خلاصه
۲. عبدالحق، از رهبران سابق شورای فرماندهان افغان می‌گوید طالبان از او خواسته به عنوان وزیر امورخارجه فعالیت کند، اما او قبول نکرده. حق می‌گوید تنها در شرایطی چنین کاری را می‌پذیرد که بتواند طالبان را به سمت مسیری درست هدایت کند. او می‌گوید تهران، طالبان را به عنوان ابزار آمریکا برای بی ثبات کردن ایران می‌داند. او همچنین می‌گوید ادامه درگیری‌ها در افغانستان، ایران و افراط گرایان سنی را به آغوش هم می‌کشاند و در صورت تداوم چنین شرایطی، «صادرات اصلی ما تروریسم خواهد بود».
سفر کاری به ایران
۳. سرکنسول در اواسط و اواخر اکتبر با عبدالحق، از رهبران سابق شورای فرماندهی افغانستان، دیدار کرد. حق بصورت منظم سفر‌های تجاری به ابوظبی دارد و در اواخر اکتبر هم به تازگی از یک سفر سه روزه به ایران برگشته بود. این در حالی بود که او در ماه ژوئن هم برای مذاکره در راستای خرید نفت برای افغانستان به ایران سفر کرده (خودش آن را «روغن کوره» می‌داند)، اما وقتی طالبان اعلام کرد ۵۰ درصد این محموله را برای مصرف خودش بر می‌دارد، معامله به هم خورده است. در سفر دوم، حق به دنبال آماده کردن شرایط برای خرید ۳۰ هزار تن برای تحویل به یک مشتری در امارات بود. سرکنسول پرسید که آیا احتمال دارد این محموله به سیستم نفت و گاز عراق قاچاق شود که او گفت: این در واقع نفت سوختی سطح پایین ایران است که محصول فرعی پالایشگاه‌های این کشور محسوب می‌شود و جزو بنزین یا گازوئیل باکیفیت عراق نیست. او گفت: این مذاکره او با ایران هم نتیجه‌ای نداشته، زیرا واسطه ایرانی آن‌ها درخواست کمیسیون بسیار بالایی کرده که معامله را از سودآوری می‌اندازد. ...
طالبان سمت وزیر امورخارجه را به حق پیشنهاد داده است
۴. عبدالحق می‌گوید بسیاری از فرماندهان محلی اکنون موقعیت‌های بالایی در طالبان دارند و پیشنهاد موقعیت بالایی مانند وزارت امورخارجه هم از طرف طالبان به او داده شده است. او گفته که علاقه‌ای نداشته و ترجیح می‌دهد در تجارت خصوصی باقی بماند. او علاقه‌ای به طالبان ندارد، اما اعتراف می‌کند که آن‌ها را به ربانی، سیاف، و مسعود ترجیح می‌دهد که او آن‌ها را «بنیادگرا» می‌خواند. در عین حال او رد نمی‌کند که اگر میانجی گری یک «طرف ثالث» بی طرف در این میان قرار بگیرد، شاید مقامی را در طالبان بپذیرد. (نکته: ظاهرا او منظورش آمریکا و نه سازمان ملل بوده است). او می‌گوید اگر بتواند قدمی برای کشاندن طالبان به مسیر درست بردارد، آن را مدنظر قرار خواهد داد.
۵. عبدالحق زمانی گفته بود که پوشش تلویزیونی از طالبان بسیار منفی بوده – دستاورد‌های مسعود بیشتر از دستاورد‌های طالبان مورد توجه قرار می‌گیرد و حمله مسعود به مناطق غیرنظامی کمتر از حمله‌های مشابه طالبان مدنظر قرار می‌گیرد. سرکنسول گفت که طالبان بخاطر برخورد با زنان و برخورد ناشایست عمومی با پیکر نجب الله و برادرش با برخورد نامناسب بین المللی مواجه شده است. حق این مسئله را پذیرفته و می‌گوید که تلاش کرده تا سیاست‌های طالبان را متعادل‌تر کند مخصوصا مواردی که به زنان مربوط می‌شود، اما نتیجه‌ای نگرفته. او می‌گوید فکر اینکه به سخنگوی طالبان تبدیل شود، یکی از دلایلی بوده که سمت وزارت امورخارجه را نپذیرفته است. او گفت: «من با این چیز‌ها موافق نیستم و نمی‌توانم از آن‌ها دفاع کنم».
حق معتقد است ایران و افراطگرایان سنی به هم نزدیک می‌شوند
۶. عبدالحق در سخنانی درباره سفرش به ایران می‌گوید که ایرانی‌ها از طالبان متنفرند. او می‌گوید آن‌ها قانع شده اند که طالبان صرفا تحت کنترل پاکستان نیست بلکه بخشی از یک طرح شیطانی آمریکا برای بی ثبات کردن ایران هستند. ... او همچنین می‌گوید که خوشمان بیاید یا خیر، در میان افغان ها، آمریکا با طالبان شناخته می‌شود. اگر آن‌ها پیروز شوند، تصور می‌شود آمریکا سود برده، اگر هم ببازند، گفته می‌شود ایران سود کرده.
۷. به گفته او یکی دیگر از مواردی که ایران درباره طالبان دوست ندارد، این است که چشم انداز چندانی برای تاثیرگذاری بر آن‌ها نمی‌بیند. با توجه به اینکه ایران از هردوی دولت ربانی و شیعیان هزاره دفاع می‌کند، حق نگران است که تداوم درگیری در افغانستان، نتایج نامناسبی به همراه داشته و به نزدیکی ایران و افراطگرایان سنی منجر شود. او می‌گوید مثلا ربانی راه را برای افراطگرایانی مانند بن لادن باز کرده است که نیاز به کشوری بی ثبات با دولتی ضعیف دارند تا بتوانند پایگاه عملیاتی مستقلی ایجاد کنند. او می‌گوید «اگر این شرایط ادامه پیدا کند، صادرات اصلی ما تروریسم خواهد بود». او اشاره می‌کند که تمرکز طالبان بر افغانستان است، اما ایران از مسعود، ربانی و صیاف حمایت می‌کند که به گفته حق با گروه‌های سنی ارتباط دارد که برنامه‌هایی برای خارج از این کشور دارند. حق پیش بینی کرده است که اگر کشور بر اساس پشتو غیرپشتو تقسیم شود، که اساسا شامل تاجیک‌ها می‌شود، می‌تواند پیامد‌های منفی بسیار جدی به همراه داشته باشد. او می‌گوید «قبل از این اصلا درگیری پشتو و تاجیک مطرح نبود. اما حالا این مسئله هر روز پررنگ‌تر می‌شود».
۸. او می‌گوید ایران نیز درباره اتحاد تجاری افغانستان و پاکستان نگران است که می‌تواند رقیبی برای دسترسی ایران به بازار‌های آسیای میانه باشد. اگر طالبان بتواند ثبات را در افغانستان احیا کند، به عقیده حق، واردکنندگان آسیای میانه احتمالا کالا‌های خود را از طریق بندر‌های پاکستان وارد خواهند کرد که با شبکه جاده‌ای افغانستان ارتباط داشته و به این ترتیب تجارت از مسیر ایران که با بندرعباس آغاز می‌شود، دور خواهد شد.
روسیه: آگاهانه هرج و مرج را توسعه می‌دهد
۹. حق می‌گوید از واکنش فوری و تند روسیه به پیروزی طالبان در کابل ناراحت شده است که شامل برگزاری یک کنفرانس امنیتی در کشور‌های مرزی آسیای میانه هم می‌شود. به گفته او مسکو آشکارا به دنبال پیاده کردن منافع خود در کشور‌های آسیای میانه است. حق می‌گوید اگر بعد از خروج شوروی از افغانستان، مسکو مخفیانه از گروه‌های مخالف تاجیک حمایت می‌کرد تا هرج و مرج را توسعه دهد، که بتواند دلیلی برای حضور نظامی در مرز افغان-تاجیک برای خود پیدا کند.
هیچکس برنده نیست، فرصتی برای مذاکره
۱۰. در جواب سوالی درباره آینده، عبدالحق موقعیت افغانستان را «یک افتضاح بزرگ» نامید. البته تنها فاکتور مثبت این بود که هیچکس در موقعیت برد قرار ندارد. وقتی هر گروهی دست برتر را داشته باشد، حاضر به مذاکره جدی نمی‌شود. در حال حاضر نیرو‌ها تقریبا در شرایط متوازن هستند، که فرصت را برای مذاکره فراهم می‌کند. او می‌گوید «افراطگرایان» (مانند ربانی، مسعود و غیره) بصورت خاص تحت فشار هستند. همین گروه‌ها بودند که طرح‌های قبلی برای اتحاد را با مشکل مواجه کردند، مانع بازگشت ظاهر شاه شدند و تلاش‌های متعدد سازمان ملل برای میانجی گری را به بن بست کشاندند. اما وقتی بخواهید میان مثلا یک دولت اتحاد تحت نظارت ظاهر شاه و دولتی تحت کنترل طالبان انتخاب کنید، آن‌ها ظاهرشاه را ترجیح خواهند داد. او می‌گوید «این برای آن‌ها مسئله بد و بدتر است».
نکته
۱۱. با وجود بدبینی حق درباره چشم انداز رسیدن به راه حل از طریق مذاکره برای درگیری‌های افغانستان، او امیدوار است که آمریکا بتواند نقش فعالتری بازی کند. او آشکارا گفت که در این صورت، او دیگران که مانند او در داخل و خارج کشور هستند، حاضرند نقش فعالتری بازی کنند. اما در حال حاضر او به تجارت خصوصی خود ادامه خواهد داد. پایان نکته.

لیت