«انتخاب» اسناد ویکی لیکس در رابطه با ایران را که متعلق به سال های ۱۹۷۲ تا ۲۰۰۹ است، را به صورت روزانه و به منظور آگاهی مخاطبان نسبت به تحولات و اتفاقات گذشته، منتشرمی کند.
سرویس تاریخ «انتخاب»: سفارت آمریکا در ریاض گزارشی محرمانه به تاریخ چهارشنبه ۲۲ فروردین ۱۳۷۵ به دیدگاه‌های ولیعهد عربستان درباره اصلاحات، هزینه‌های جنگ خلیج فارس، اسراییل و ایران پرداخته است.
به گزارش «انتخاب»؛ متن این سند که ویکی لیکس آن را منتشر کرده، در زیر آمده است:
موضوع سند: دیدگاه‌های ولیعهد عربستان درباره اصلاحات، هزینه‌های جنگ خلیج فارس، اسراییل و ایران
طبقه بندی: محرمانه
چهارشنبه ۷:۵۱ دقیقه دهم آوریل ۱۹۹۶
از: سفارت آمریکا در ریاض
به: وزیر امورخارجه آمریکا، فرانسه، انگلستان
۱. محرمانه
خلاصه
۲. ولیعهد با اعتمادبنفس عربستان که واضح است اقتدار گسترده‌ای در داخل کشور دارد، بصورت جداگانه با سفرای سابق آمریکا در عربستان، ریچارد مورفی و چاس فریمن، درباره بار مالی ناعادلانه آمریکا بر عربستان در طول جنگ خلیج فارس صحبت کرده است. با اشاره به نظرات تندتری که توسط خانواده‌های تجار و دیگر مردم عادی بیان می‌شود، عبدالله گفت که دولت عربستان «بیش از حد» هزینه کرد و درباره انگیزه‌های آمریکا برای بالا بردن بار مالی ابراز تردید کرد. در حرف‌هایی که نشان از صرفه جویی‌های بیشتر داشت، ولیعهد به نیاز برای «یکپارچهسازی» بودجه عربستان اشاره کرد که فریمن آن را به اضافه شدن هزینه‌های گزاف خارج از بودجه مانند هزینه بازسازی مساجد، قرارداد تسلیحاتی الیماه، و پروژه انبار‌های (نفتی) راهبردی، به لایحه بودجه تفسیر کرد. عبدالله ادعا‌های آمریکا درباره توانایی‌های شیمیایی لیبی را بخصوص با توجه به سکوت آن‌ها درباره برنامه تسلیحات هسته‌ای اسراییل، زیر سوال برد. نهایتا، عبدالله خواستار آن شد که آمریکا زمینه مشترکی پیدا کند که بر اساس آن بتوان حداقل از نظر تجاری، با ایران تعامل کرد.
۳. سخنان عبدالله، که ما معتقدیم به دقت توسط دو سفیر سابق منتقل شده است، نشان می‌دهد ولیعهد می‌خواهد برخی بنیان‌های حکومت فهد را به چالش بکشد. قرار دادن هزینه‌های خارج از بودجه در بودجه دولتی که از اهداف قدیمی اصلاح طلبان بوده، می‌تواند توانایی خانواده سلطنتی در هزینه کرد‌هایی کم کند که تا کنون بار‌ها برای حفظ و تقویت اتحاد خانواده و کسب وفاداری مردم استفاده می‌شده است. (همچنین می‌تواند برای صنعت کاخ سازی ویران کننده باشد). بصورت کلی دیدگاه‌های ولیعهد نشان دهنده یک حاکم سعودی است که احتمالا اصلاحات رژیم قدیمی را جدی می‌گیرد و احتمالا میزان پاسخگویی عربستان در قبال آمریکا را کاهش داده، خواهان حمایت مالی از برنامه‌های سیاست خارجی و معامله‌های تجاری خواهد بود، اما شاید با مردم عربستان هماهنگ‌تر باشد. البته یک نکته مهم آن است که در سیستمی مبتنی بر توافق خانوادگی و مصالحه، تظاهر به اصلاحات بسیار ساده‌تر از رسیدن به آن است. پایان خلاصه.
۴. در هفته گذشته، دو سفیر سابق ما در عربستان، ریچارد مورفی و چاس فریمن، به ریاض سفر کرده و بصورت جداگانه نظرات خود درباره جنگ خلیج فارس و نظم سیاسی عربستان را بر اساس دیدارشان با ولیعهد و اعضای دون پایه‌تر آل سعود و خانواده‌های تاجر در ریاض و جده، به اطلاع سفیر کنونی رساندند. مورفی بصورت متناوب به عربستان سفر می‌کند (این سفر با نظارت شورای روابط خارجی انجام شد) در حالیکه دیدار فریمن اولین فرصت برای ملاقات با ولیعهد از زمان رفتن از عربستان در آگوست ۱۹۹۲ بود.
جانشین عبدالله
۵. فریمن ولیعهد را آرام، جوانتر و با اعتمادبنفس بیشتر توصیف می‌کند که در دیدار یک ساعته آن‌ها حتی یک بار هم در حرفش تردید نکرد. با وجود آنکه او حتما می‌داند که شرایط سیاسی کنونی – که هرچند شاه دوباره بلحاظ تکنیکی دوباره در راس قدرت است، اما از تمامی جهات عملی در جده منزوی است – کاملا غریب است، اما عبدالله اعتماد بنفس خود و اقتدار بیشترش را حفظ کرده است.
۶. مورفی هم درباره حالت آرام و تقریبا پرحرف عبدالله گفته و اینکه برداشت آن بوده که وی از مسئولیت‌های گسترده خود لذت می‌برد. مورفی می‌گوید که هرچند عبدالله صرفا گفته است که فهد «حالش خوب» است، اما یکی از دوستان نزدیک شاه به او گفته بود که در مکالمه تلفنی اخیر خود با فهد، متوجه شده که او ناگهان لحظه ایستاده و از کسی پرسیده «دارم با چه کسی صحبت می‌کنم؟» دربار عربستان به درخواست فریمن برای ملاقات با شاه هم پاسخی نداد.
۷. خانواده کسانی که با آل سعود روابط تجاری دارند به هردو سفیر سابق گفته بودند که برادران فهد نگران هستند که شاید خانواده همسر فهد، آل ابراهیمی ها، از این حالت فراموشی او سواستفاده کنند. خانواده‌های تجار جده معتقدند که حضور مداوم فرماندار ریاض، شاهزاده سلمان در کنار پادشاه با هدف سواستفاده ال جواهره (همسر موردعلاقه شاه)، پسرش عبدالعزیز (پسر مورد علاقه شاه) و برادران همسرش، آل ابراهیمی ها، با هدف بدست گرفتن سهم بیشتری از دارایی شاه، انجام می‌شود. بر اساس این گزارش ها، الجواهره و عبدالعزیز از انتقال تدریجی اختیارات سیاسی به ولیعهد ناراضی هستند.
موضوع ناراحت کننده: خاطرات ناخوشایند جنگ خلیج فارس
۸. عبدالله درباره آنچه بار مالی ناعادلانه اعمال شده بر سعودی‌ها توسط آمریکا در «عملیات توفان/سپر صحرا» می‌داند، به هردوی سفرا اعتراض کرده است. شاهزاده با اشاره به خاطرات جیم بیکر به فریمن گفته است که از تلاش او در جریان جنگ برای متقاعد کردن وزیر امورخارجه برای کم کردن از این تقاضا‌های مالی قدردانی می‌کند. برخلاف احترام احساساتی که عبدالله شش ماه پس از جنگ برای نیرو‌های آمریکایی ابراز کرد، او در ملاقات اخیر با مورفی با صراحت گفته بود «ما بسیار بیش از حد برای جنگ خلیج فارس هزینه کردیم» و پرسیده بود «چرا ما را مجبور کردید اینقدر زیاد هزینه کنیم؟». در پاسخ مورفی گفته بود که در آن زمان ما نگران درگیری با چهارمین ارتش بزرگ دنیا بودیم و اطلاعاتمان درباره عراق هم همیشه ضعیف بوده. عبدالله در پاسخ گفته بود که «سازمان سیا کجا خواب بود؟ ... حالا بهتر شده اند؟» شاهزاده با این جمله حرف هایش را تمام کرد «خب، پول دیگر رفته و هزینه شده».
۹. به گفته فریمن واکنش بخش خصوصی به پس لرزه‌های مالی جنگ خلیج فارس «تند» بوده. تجار سعودی که دقت می‌کردند انتقادشان را با قدردانی برای مداخله نظامی آمریکا همراه کنند، به فریمن گفته اند که آمریکا در زمان بحران از متحد خود سواستفاده کرد. بعلاوه به فریمن گفته شده بود که امضای قرارداد‌های تجاری بزرگ بعد از جنگ، مثل قرارداد هواپیما‌های بوئینگ، توانایی دولت در مدیریت مناسبات داخلی خود را بیش از پیش کاهش داد. بر اساس دیدار با خانواده‌های بزرگ تجار، فریمن هشدار داده است که دولت عربستان بین ۱۲ تا ۱۵ میلیارد دلار بدهکار است (نکته: سفارت این مقدار را بین ۱۰ تا ۱۳ میلیارد دلار می‌داند).
پلتفرم عبدالله: بودجه منسجم، فساد کمتر
۱۰. عبدالله به فریمن گفته بود که آماده مواجه با مشکلات مالی عربستان است. ولیعهد با اشاره به اینکه باید صرفه جویی‌های بیشتری انجام شود، پذیرفت که برخی از این ریاضت‌ها می‌تواند درس مهمی به قشر جوان بدهد که به اعتقاد عبدالله در سال‌های رونق اقتصادی بیش از حد بی درد شده اند.
۱۱. در واکنش به سوالات اصلی فریمن، ولیعهد بصورت مبهم گفت که نیاز به «یکپارچه» کردن بودجه سعودی دارند که فریمن آن را به وارد کردن هزینه‌های خارج از بودجه به داخل بودجه، مانند «بازسازی» دو مسجد در مکه و مدینه، برنامه تسلیحاتی الیماه عربستان و انگلستان و پروژه انبار‌های راهبردی، تعبیر کرده است. (توجه: با استفاده از همین هزینه‌ها با ارزشی حدود ۱۲ میلیارد دلار است که شاه می‌تواندن وزارت دارایی را دور بزند و گفته می‌شود که شاه و وزیر دفاع بخش زیادی از این هزینه‌ها را به حساب‌های شخصی خودشان یا شرکت‌هایی منتقل می‌کنند که خانواده سلطنتی در آن‌ها منافع دارد). ولیعهد بصورت کلی اشاره کرده بود که چنین کاری ساده نخواهد بود.
۱۲. به گفته فریمن یکی دیگر از نشانه‌های وارد شدن ولیعهد به عرصه مبارزه با فساد این ست که عبدلله در زمینه معاملات تجاری خصوصی، پسرانش را تحت مراقبت شدید می‌گیرد. (نکته: بهرحال، ما مطلع هستیم که برخی از فرزندان عبدلله مانند معاون فرمانده گارد سلطنتی، شاهزاده مطب، در طمع و مال دوستی کم ندارند).
نظر عبدالله درباره اسراییل و ایران
۱۳. در پی یک گفتگوی تلفنی با مبارک، رییس جمهور مصر، ولیعهد درباره توانایی‌های شیمیایی لیبی به صراحت از مورفی سوال کرد. عبدالله گفته است که آمریکا باز هم اتهاماتی را درباره برنامه مخفی تسلیحاتی علیه لیبی و پاکستان مطرح کرده است، اما هیچ اشاره‌ای به توانایی‌های هسته‌ای اسراییل نمی‌کند. عبدالله تاکید کرده است که عرفات نمی‌توان توافقی را بپذیرد که ناعادلانه است و به شدت از تنبیه جمعی مردم فلسطین توسط اسراییل انتقاد کرد. مورفی از عبدالله خواست درباره ابعاد انسان دوستانه موضوع اغراق نکند، زیرا می‌توان خیلی زود آن را جبران کرد، بلکه بر اقدامات ممکن برای پیشبرد صلح تمرکز کند.
۱۴. ولیعهد در تکرار حرف‌هایی که در نوامبر ۱۹۹۵ زده بود، از آمریکا خواست تا زمینه‌ای را برای دخیل کردن ایران پیدا کند، بویژه از سیاست اتحادیه اروپا برای گفتگوی انتقادی دفاع کرد. عبدالله تحریم تجاری را برای منافع بلندمدت آمریکا غیرسازنده دانست.
نکته
۱۵. سخنانی که این دو سفیر از عبدالله نقل کرده اند نشان دهنده حاکمی است که اصلاحات اقتصادی را جدی می‌گیرد و در مقام پادشاه احتمالا الگوی چندساله حاکمیت فهد را تغییر خواهد داد که درخواست‌های آمریکا برای کمک به برنامه‌های سیاست خارجی را رد می‌کرد، اما در عین حال از نظر اقتصادی و سیاسی با مردم خودش هماهنگ‌تر است. هرچند فریمن صحبت خود با عبدالله درباره اصلاحات اقتصادی را بخشی از نمایش کابوکی توصیف کرده، اما قانع شده است (همانطور که شیخ عبدالعزیز التویجری، دست راست ولیعهد بار‌ها تلاش داشت ما را قانع کند) که عبدالله درباره اصلاح اقتصاد عربستان و خانواده سلطنتی جدی است.
۱۶. اگر در «یکپارچه سازی» بودجه موفق شود، که از خواسته‌های قدیمی تکنوکرات‌های عربستان است، عبدالله منابع مالی را از ید اختیار آل فهد خارج خواهد کرد که مدت‌ها برای سبک زندگی ولخرجانه خودشان و نیز توزیع در میان حامیان شان استفاده کرده اند. سخنان عبدالله همچنین می‌تواند نشانه ناراحتی شخصی او از اختصاص یافتن هزینه‌های خارج از بودجه به پروژه‌های تحت کنترل آل فهد باشد. بهرحال، حمایت از اصلاحات در مقام ولیعهد ساده‌تر از اجرای آن‌ها در مقام پادشاه است. بدون توجه به سابقه عبدالله در مقام یک مصلح، برنامه اقتصادی و سیاسی او نیازمند جلب توافق خانواده است که می‌تواند احتمالا شامل مصالحه با تعداد زیادی از شاهزادگانی باشد که زندگی شان با این اصلاحات به خطر می‌افتد.
مابوس